“Konutta balon var mı, mortgage kredi faizleri yüksek mi, ekonomi inşaatla döner mi, kentsel dönüşüm altyapı ve şehirleşme sayesinde finans merkezine katkı sağlıyor mu, yabancılara satış ihracat sayılsın mı, gayrimenkul sertifikaları sermaye piyasasını derinleştirir mi?” gibi ekonomi ve finans konuları farklı ekonomi sayfalarında, köşelerinde çok konuşuldu ve tartışıldı. Ancak bu yazının konusu bunlarla alakalı değil, hayatımızda sıkça olan ama gündemde aynı sıklıkta yer bulamayan konular. Muhtemelen birçok toplu konut ve sitenin ortak konusu olan bu maddeler toplu yaşamın kurallarına dair güncelleme ve zenginleştirme ihtiyacına dair ihtiyaç ve önerileri içeriyor.
Haliyle mevzuat ayrı bir uzmanlık konusu. Bu yazıda yer alan bazı maddeler ve başlıklar kanun, yönetmelik ve ilgili yasal düzenlemeler ile çözüme kavuşturulmuş olabilir. Eksiğimiz veya yanlışımız varsa bilgilendirilmemiz halinde hem buradan düzeltiriz hem de aydınlanmış olur, benzer konuları yaşayanlara çözüm sunmuş oluruz. Malum toplu konutlarda, sitelerde ortak bir yaşam söz konusu ve sakinlerinin ortak alanlarda yaşamlarını huzur, saygı içinde kamu yararına olacak şekilde paylaşmaları gerekiyor. Ancak deneyimlere istinaden mevzuatta boşluklar olduğunu ve bunların çözümsüz kaldığını konunun muhatabı olabilecek TOKİ, Emniyet Genel Müdürlüğü, Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri, Adalet Bakanlığı ve TBMM’deki yetkililere hatırlatmakta fayda var. Türkiye gelişiyor, siteler ve toplu konutlar hızla artıyor. Site yönetimleri ise çoğu zaman bu maddelerde ya yetkisiz ya etkisiz ya çözümsüz ya da (genelde site sakinlerinin oluşturduğu yönetimler ise komşularla kötü olmamak için) çekimser kalabiliyor. Toplu yaşam ise amacının dışında ortak faydayı bulamayabiliyor.
1- Elektrikli bisiklet, elektrikli motor, ATV gibi ehliyet gerektirmeyen taşıma araçları site ve toplu konut sınırları içinde 18 yaş altındaki çocuklar tarafından kullanılabiliyor. Mevzuatta site ve toplu konut alanları Emniyet Trafik Hizmetlerinin dışında kaldığı için site yönetimlerince bir ceza veya yaptırım uygulanamıyor. Keza benzer bir durum 18 yaş altı, site içinde araba kullanımı ile ilgili de söz konusu olabiliyor. Keza hız sınırı da cabası. Bazen toplu konutların içi yarış pistine de dönebiliyor. Özellikle motosikletle pizza, su, yemek, vb. dağıtan kuryeler faciaya çok açıklar.
2- Benzer şekilde site ve toplu konut sınırları içindeki kazalarda, ki benzer durum AVM otoparkları için de geçerli, Emniyet Trafik Hizmetleri yetkili değil. Konu ya karakola bildirilmek zorunda ya da taraflar arasında anlaşabilmeli. Ancak sigorta mevzuatı ve filo kiralama şirketlerinin uygulamaları dikkate alındığında resmi/yasal tutanak şartı aranıyor. Bu durumda sürücülerin anlaşması da yeterli olamayabiliyor.
3- Yeni toplu konut ve sitelerde otoparklarla ilgili adet düzenlemesi gelmek üzere. Ancak otoparklarla ilgili başka bir düzenleme ihtiyacı var. Sahipsiz otolar, kayıtsız araçlar otoparklarda bırakılabiliyor. Nasıl olur demeyin, olabiliyor. Hatta plakasız bile olabiliyor. Site yönetimi ise çaresiz kalıp aracı ne çektirebiliyor ne de dokunabiliyor. Ya araçlar adli olarak aranan araçlarsa, kiralık kasalardaki gibi yıllarca zamanaşımına giden durumlar varsa?
4- Sokak hayvanları ise bir başka konu. Genelde sitelerde oturmayı tercih eden aileler çocuklarına sitenin çocuk parkı, havuz, oyun alanı gibi sosyal imkanlarını fazlaca sunmak istediği için, ek güvenlik istediği için siteye aidat ödüyor. Hayvanları Koruma Kanunu gereği habitat alanı olduğu için sokak hayvanları yerini değiştirse de insan sokak hayvanının habitatını değiştiremiyor. Örneğin sokak köpekleri özel alan olan site ve toplu konut sınırları içine girdiğinde ise sorun burada başlıyor. Saldırgan olanlar, ısıranlar veya tırmalayan kedi ve köpekler saldırıya uğrayan bireyin kuduz aşısı karnesi ve resmi şikâyeti olmadan site ve toplu konut sınırları dışına belediyelerce çıkarılamıyor. Bunun dışında bir şikâyet olması durumunda ise hayvan belediye tarafından aşılanarak yine alındığı yere site içine bırakılıyor. Haliyle çocukları için mortgage kredisine girmiş, güvenlik için aidat ödeyen ebeveynler çaresiz kalıyor. Keza site yönetimleri de çözümsüz kalıyor. Kuduz gibi tehlikeli ve bulaşıcı hastalıklara karşı aşı belki koruyucu ama bu saldırmama garantisi veya yemek artıkları gibi pisliklerin yayabileceği hastalıklara engel değil. Sokak hayvanlarının sağlıklı, güzel bir yaşam sürmesi en doğal hakları ve bunu sağlamak adına toplu hayvan barınaklarını da toplu konut mevzuatı altında değerlendirmekte fayda var.
5- Evcil hayvanlar için de düzenlemelere ihtiyaç var. Sitelerdeki ortak yaşam alanlarında fobisi nedeni ile korkan, çekinen kişiler olabiliyor. Yönetimler özel gezdirme alanları gibi çözümler yaratsa da bazen kontrolsüz şekilde ortak alanlarda gezdirilme durumları olabiliyor. Herhangi bir ulaşma gereksinimi durumunda sitenin kayıtlarında araçlar, site sakinleri gibi evcil hayvanların kayıtları yönetimde olmadığında konu çözümsüz kalabiliyor.
6- Çoğu site ve toplu konutta gaz kaçağı, duman sensörü gibi dairelerde toplu kontrol sistemi ve otomatik kesiciler bulunuyor. Ancak bu gibi durumlarda veya güvenlik kapsamlı başka konularda öncelikle daire sahibine ulaşılmaya çalışılıyor. Münferit güvenlik durumlarında daire sakinine ulaşılamadığında kat mülkiyeti ve hanenin özel durumu nedeni ile geneli veya hırsızlık gibi özeli ilgilendiren risk durumlarında site güvenliğince müdahale durumunun gözden geçirilmesinde fayda var. Hem özel güvenlik mevzuatı hem kamu mevzuatı hem de özel hukuk açısından.
7- Site ve toplu konut alanlarının içinde veya yakınlarında baz istasyon kurulumları görülebiliyor. Mevzuat gereği ibadethane, okul, sağlık ocağı gibi toplu konutlarda ortak alanlar bulunmak zorunda. Baz istasyonlar okul gibi bu yapılara veya daire sakinlerine yakın veya tam üzerinde olabiliyor.
8- Site ve toplu konut sınırları içindeki café, büfe, restoran gibi rekreasyon amaçlı kâr amacı güden ticari işletmelerde nargile kullanımı veya tekel ürünleri satan dükkanlar olabiliyor. Tütün mamullerinin kullanımı veya satışı işletmenin lokasyonu gereği bazen toplu konuttaki çocuk yuvasının veya çocuk parkının hemen yanı başında olabiliyor.
Özetle, şehirleşme, kentsel dönüşüm hızla devam ediyor. Haliyle toplu yaşama dair kuralların kamunun genel yararına güncellenmesi ihtiyacı bulunuyor. Mevcut mevzuattaki maddeler bazen ya yetersiz kalıyor ya da soruna çözüm yaratmıyor. Üstelik siteler ve toplu konut alanları duruma göre bazen özel alan bazen kamusal alan olarak kabul görüyor, kendi içinde bir tezat yaratıyor. Bu maddeler dışında muhtemelen deneyimlenen, yaşanan, olan genele dair konular vardır, eksiğimiz veya hatamız olduysa affola. Başta belirttiğimiz gibi mevzuat derin konu. Eksiğimiz veya yanlışımız varsa amaç üzüm yemek, bilgilendiren olursa hem aydınlanırız hem de buradan yayınlar kamu yararına çözümleri aktarırız.
