Sözlerini Yahudi kökenli Abel Meeropol’un yazdığı, ırkçılığa karşı ilk sesli çığlık

Billie Holiday’in ‘Strange Fruit / Tuhaf Meyva’ şarkısı

Dünya
21 Kasım 2017 Salı

2016 sonunda Britanyalı şarkıcı ve X-Factor yarışması ikincisi Rebecca Ferguson, ABD Başkanı Donald Trump’in yemin töreninde şarkı söylemesi için davet aldı. Bu kuşkusuz ki, Barack Obama’nin yemin töreninde sahne alan Aretha Franklin ve Kelly Clarkson’un ayak izlerinde yürüyeceği, kariyerinin en yüksek profilli performansı olacaktı.

Ferguson cevaben, ‘Strange Fruit’ şarkısını söylemesi şartıyla daveti kabul etmekten mutluluk duyacağını yazdı. Şöyle de bir açıklama ekledi: “Billie Holiday tarafından meşhur edilen bu şarkı, zamanında ABD’de tartışmalara yol açmış bir şarkı olması sebebiyle kara listeye alınmıştı. ABD’de hor görülen ve ezilen siyahları anlatan bir şarkıdır. Dünyadaki bütün nefretleri iyileştirecek tek şeyin sevgi olduğunu hatırlatan bir şarkıdır.” Ferguson, Donald Trump’ın adamlarından herhangi bir cevap almadı ve sonuçta yemin törenini televizyondan izledi.

‘Strange Fruit’, şarkı olmadan önce, Bronx’ta doğmuş, bir lise öğretmeni olan Yahudi kökenli Abel Meeropol tarafından yazılmış bir şiirdi. Meeropol şiiri yazarken 1930’da Indiana eyaletinin Marion şehrinde linç edilmiş iki siyah genci gösteren, şimdi artık meşhur olmuş bir fotoğraftan ilham almıştı. Bir güruh, beyaz bir fabrika işçisini öldürdükleri ve karısına tecavüz ettikleri iddia edilen gençlerin tutulduğu hapishaneyi basmıştı. Gençleri dışarı sürükleyerek öldürmüş sonra da herkesin görmesi için bir ağaca asmışlardı.

‘Görkemli Güney’in kırsal hoşluğunda geçen Meeropol’ün şiiri, “şişmiş gözleri ve çarpılmış ağzı” ile “güney esintisinde sallanan siyah beden”in ve yanmış et kokusunun manolya kokularını bastırmasının gözü kara bir betimlemesini sergiliyordu. Şiir ilk olarak The New York Teacher’in sendika yayınında ‘Bitter Fruit / Acı Meyva’ başlığı ile yayınlanmıştı. Sonrasında Meeropol şiire beste yazdı ve o zamanlar Billie Holiday’in şarkı söylediği Greenwich Village’daki kabare kulübü Cafe Society’nin sahibine verdi. Holiday, 1939 yılının başlarında bir gece, performansının sonunda, tek bir spot ışığı altında, şok geçiren kalabalık izleyicilerin önünde şarkıyı söyledi. Holiday o geceyi şöyle hatırlayacaktı: “Tek bir alkış bile duyulmadı. Sonra tek bir kişi gergin bir şekilde alkışlamaya başladı. Sonra da herkes alkışladı.”

Holiday anlaşmalı olduğu plak şirketi Colombia’dan şarkıyı kayda almasını istedi ama şirket yöneticileri ters bir tepki almak korkusuyla bundan kaçındı. Holiday bunun üzerine Cafe Society’deki sekiz kişilik orkestrasıyla Commodore plak şirketine gitti ve orada bir akşamüstü kaydı tamamladı. ‘Strange Fruit’ Holiday’in büyük bir hiti ve imza şarkısı olacak, caz yazarı Leonard Feather tarafından, “Söz ve müzik olarak ilk önemli protesto, ırkçılığa karşı ilk sesli çığlık” olarak tanımlanacaktı. Atlantic Plak şirketinin kurucusu ve yapımcısı Ahmet Ertegün şarkıyı, “Bir savaş ilanı, insan hakları hareketinin başlangıcı” olarak tanımladı.

ABD’de bazı şehirlerde şarkının çalınması halk arasında infial yaratabileceği endişesiyle yasaklandı. 1940’ta Meeropol devlet okullarında komünizmi soruşturmak için kurulan bir komisyon önüne çıkarıldı ve mensubu olduğu Komünist Partisinin bu şarkıyı yazması için kendisine para verip vermediği soruldu (verilmemişti).

Holiday’in acı ve iğrenme damlayan yorumu şarkının en kesin ve kati versiyonudur. https://www.youtube.com/watch?v=Web007rzSOI Nina Simone da 1965’teki soğuk ve kasvetli yorumu ile Holiday’e yaklaşır. https://www.youtube.com/watch?v=tqbXOO3OiOs  Simone bir keresinde şarkıyı şöyle tanımlar: “Şimdiye kadar duyduğum ne çirkin şarkı. Çirkin derken, vahşi olması ve bu ülkede beyazların halkıma yaptıklarının insanın içini parçalaması anlamında.” Şarkıyı yorumlayan başka müzisyenler arasında Diana Ross, Jeff Buckley, Siouxsie and The Banshees, Cocteau Twins ve Robert Wyatt var. Son olarak Kanye West, 2013 tarihli ‘Blood on the Leaves /Yapraklardaki Kan’ şarkısı için Simone’un kaydını kullandığında şarkıya ilgili canlandırdı.

1999’da Time dergisi Holiday’in versiyonunu asrın şarkısı olarak niteledi ama dünya hâlâ bu versiyonun vahşi imgeleri ve zarar verici tonuna alışabilmiş değil. Bugün, yazılışından 80 yıl sonra, ırksal şiddetin bu güçlü portresi hala kalpleri kırma ve dinleyenleri sersemletme kapasitesi taşıyor. 

 

Fiona Sturges, Financial Times, 14 Kasım 2017

Çeviri: Dani Altaras