Bereşit peraşalarında var olan bölümleri okurken kendimizi inanılması güç bir takım ilişkilerin içinde buluruz. Çünkü bizlere her zaman tsadik olarak tanıtılan bu kişilerin yaptıkları bazı uygulamaları anlamak hiç de kolay olmaz. Nitekim Yosef’in satılması, neden satılması, nasıl barış sağlanması, inanması çok da kolay olmayan öyküler olarak karşımıza gelmektedir. Yosef kardeşlerine kendisini tanıttıktan sonra kardeşler Yaakov’a Yosef’in yaşadığını söylerler. Babaları onlara inanmak istemez. Burada akla gelen ilk soru Yaakov’un neden kardeşlere inanmadığıdır. Daha sonra açıklamalar gelince ve Yosef’in gönderdiği ‘agalot’ göze çarpınca Yaakov inanır ama “ölmeden önce göreyim” diyerek mutlaka görmek istediğini de belirtir. Akla gelen en inanılmaz sorulardan bir tanesi neden Yosef’in en tepedeyken bile babasına yaşadığını bir mesaj ile iletmediğidir.
Rişonim dediğimiz bilgelerin bununla ilgili olarak sordukları soruya çeşitli cevaplar verilmiştir. Bunlardan en bilineni kardeşlerin bu konuda Yaakov’a bir şey söylememe yönünde aldıkları ‘herem’ kararıdır. Bu öylesine bir yemindir ki Yitshak durumu bilmesine ve anlamasına rağmen Yaakov’un öğrenmemesi için sadece ağlamakla yetinmiş ve bunu oğlu üzüldüğü için yapmıştır. Yitshak bunu Yaakov ile paylaşmaz.
Daat Zekenim adlı kaynağa göre Yosef bir ara babasına haber göndermeyi planlamıştır. Ancak gerçeği öğrenmesi durumunda Yaakov’un diğer oğullarına karşı göstereceği reaksiyon onu bunu yapmaktan alıkoymuştur. Yosef’i kazanması diğer oğullarını kaybetmesi anlamına gelecektir. Bu yüzden Yosef bu bilgiyi babasıyla paylaşmaz.
RaMBaN ise farklı bir açıklama yapar. Yosef’in gördüğü rüyalar peygambersel birer vizyondur. Alaha’ya göre peygambersel vizyonların gerçekleşmesi için müdahale edilmez. Kendinden oluşması beklenir. Yaakov durumun farkındadır. Pasuk “veaviv şamar et adavar – ve babası durumu korudu” demektedir. Yaakov da durumun gerçekleşmesini beklemiştir. Yosef de bunun farkında olduğundan babasına haberci gönderemez.
Bu olayın nedenini biraz da on dokuzuncu yüzyıl bilginlerinden Malbim’e (Rabi Meir Leibushben Yehiel Michal) göre incelemeye çalışacağız. Öncelikle Yaakov Paro ile karşılaştığında Paro büyük bir şok yaşar. Midraş’a göre Mısır sarayının kapıları alçaktır ve girenler karşıdaki puta eğilerek girerler. Avraam buraya geldiğinde kapılar mucizevi olarak yükselir ve eğilmek zorunda kalmaz. Aynı şey Yaakov için de olunca Paro bu kişiyi Avraam zanneder ve yaşını sorar. “Kama yeme şene hayeha?” Yaakov bu soruyu farklı bir şekilde yanıtlar. “Yeme şene haye meguray şloşim umat şana – yaşamımım günleri yüz otuz yıldır.” Paro soruyu “hay” şeklinde sorarken Yaakov soruyu “meguray” olarak yanıtlar. Malbim durumu şöyle açıklar. Bir kişinin ‘hay’ şeklinde yaşaması neşama’sının canlı olduğunu gösterir. Yani fiziksel değil ruhani anlamda yaşama işaret eder. Halbuki ‘meguray’ şeklindeki yanıt fiziksel olarak yaşam anlamını taşır. Yaakov Paro’ya “fiziksel olarak yaşadığım yıllar yüz otuz’dur” demek istemiştir. Gemara “tsadikim bemitatan nikraim hayim – tsadikler ölseler de canlı sayılırlar” derken neşama’nın canlı olduğuna gönderme yapmaktadır. Yine Gemara “reşaim afilu behayeem nikraim metim – kötüler yaşarken bile ölü sayılırlar” öğretisi ile bu kişilerin ruhani anlamda yaşamadıklarını bildirir. Yaakov’un cevabının devamı da bunu kanıtlar: “Meat veraim yeme şene hayay – (atalarımla karşılaştırılınca) yaşadığım yıllar az ve kötüdür.” Burada Yaakov ruhani olarak bir alçakgönüllülük arz etmekte ve ruhani yaşamının çok da değerli olmadığını söylemektedir.
Yosef on yedi yaşında Mısır’a gelir. Çok yakışıklıdır. O geçerken kadınlar daha yakından görebilmek için para ve hediyeler atarlar. Mısır’da ondan başka İbrani yoktur ve Yosef başına ne gelirse gelsin dürüstlükten ayrılmamıştır. Sonunda Mısır’ın iki numarası olsa da o Yaakov’un oğlu Yosef olarak kalmayı başarmıştır. Kardeşleri babalarına “od Yosef hay” dediklerinde Malbim’e göre onun hâlâ aynı Yosef olduğunu söylemek istemişlerdir. Yaakov hem Mısır’ın iki numarası olup hem de inanca nasıl bağlı kalınabileceğine inanamamış ve bunu gözleriyle görmek istemiştir. Yaakov ancak kendi görüp buna inanabileceğini söylemeye çalışmıştır.
Yaakov burada ne görmek istemiştir? Bir zamanlar Ari AKadoş gibi büyük rabiler insanın yüzüne bakarak onun her şeyini anlayabilirlerdi. Günümüzde böyle birkaç rabi hala İsrail’de yaşamaktadır. “Halvan – Sütçü” lakabıyla bilinen bir tsadik kimin mikve yapıp yapmadığını anlayabilen bir bilgedir. Yaakov elbette bir şeyler görebilecektir.
Yaakov şüpheci davranmakta haklıdır. Çünkü bizzat kendisi inancın olmadığı bir yerde yaşamanın ne kadar zor olduğunu bilmektedir. Lavan’ın yanına altmış üç yaşında giderken orada daha sağlam durabilmek için on dört yıl daha eğitim görmeyi isteyen bir kişidir. Ancak o zaman Lavan’ın evinin olumsuzluklarına direnebilmiştir. “İm Lavan Garti ve taryag mitsvot şamarti – Lavan ile yaşadım ve 613 mitsvayı gözettim” diyebilmek Yaakov için çok kolay olmamıştır. Şimdi Yosef benzer şekilde sadece on yedi yaşında tamamıyla zina suçlarının neredeyse yasal kabul edildiği bir ortamda nasıl iki numaralı adam olmayı başarmıştır? Yaakov bu konuda haklı olarak şüphe içindedir ve bunu gözleriyle görmek istemektedir.
