17 Kasım Pazar, KADOS Kadıköy Dostları Bilim, Kültür, Sanat Derneği ‘Kadıköy’de Kültürel Çeşitlilik/Hatırla’ başlıklı ilginç ve özel bir etkinlik gerçekleştirildi.
KADOS Derneği Başkanı Prof. Dr. Tanay Sıtkı Uyar ve yardımcısı Başak Gündüz’ün organize ettikleri günde, gün boyu ziyaret edilecek birimleri kapsayan tarihi ve güncelliğini koruyan binaları gezmek üzere, üç azınlık topluluğundan bazı kişiler yurtdışından davet edildik. O gün için özel olarak geldiğimiz İstanbul’a, aynı gün İstanbul’dan diğer dernek üyeleri de katıldı. Kadıköy semtinin şehir turunun rehberliğini tarihçi ve profesyonel tur rehberi Adil Fide gerçekleştirdi.
Kadıköy’de doğup yetişen, fakat günümüzde yurtdışına göç etmiş olan bazı entelektüel kişileri davet eden KADOS’un o günkü amacı davetli misafirlerin, verilen bilgilere katacakları ek bilgiler ve hatıra aktarımlarıydı.
BİR ZAMANLAR...
KadıköylüydülerKonuklar arasında, Kadıköy’de doğup yetişen, daha sonra eşiyle birlikte Ermenistan Erivan’a göç eden Sevan Ataoğlu, Rum cemaatini temsilen Atina’dan katılan, babaları çok eskiden Kadıköylü olan ve biri orta derecede Türkçe konuşan, Maria Marina ve Maria Alexandra adlı iki genç kız vardı. Yahudi cemaatini temsilen, İsrail’den bu özel buluşma için davet edilen İsrail’deki Türkiyeliler Derneği Başkanı Ovi Roditi Gülerşen ve doğma büyüme gerçek bir Kadıköylü olduğumdan ve iki yıl önce İsrail’e göç ettiğimden dolayı, Şalom Gazetesi yazarı ve editörü olarak ben katıldım.
KADIKÖY’DE ‘ÇOKKÜLTÜRLÜLÜK’
Pazar sabahı gezinin ilk ayağı Haydarpaşa Hemdat İsrael Sinagogu idi. Rehberimizin, bu tarihi sinagog hakkında bilgilendirmesinin ardından, ilk çocukluk ve gençlik anılarımın hikâyeleri eşliğinde konuklara, doğma büyüme bir Kadıköylü olmamın verdiği haz ve gururla, bir takım anı, kültür ve tarih aktarımları yaptım. Daha sonra Yeldeğirmen sokaklarını arşınlarken, Cumhuriyet öncesi ve sonrası dönemlerine damga vurmuş, eski Fransız ve Alman okullarını, azınlıklara ait önemli Art Nouveau mimarisi etkisinde inşa edilen ve hâlâ ayakta olan Valpreda Apartmanı (1909), Kehribardji (Kehribarci) Apartmanı (1909) ve Menase Apartmanı (bugünkü adı Ankara Apt.) önünden geçerken, mimarileri ve tarihleri hakkında bilgiler verildi. Bu binalar, bir zamanlar varlıklı Yahudi tüccarların inşa ettirdiği, tamamen Yahudi ailelerin oturduğu evlerdi. Yeldeğirmen’deki Aya Efemia Kilisesinin önünde verilen bilgilerin ardından, Kadıköy Çarşısı meydanındaki Ermeni Surp Takavor Kilisesine vardık. Pazar ayini esnasında kilise papazının ve korosunun ilahilerinin atmosferinde, Sevan Ataoğlu bizlere kilisenin tarihi ve bugünkü Kadıköy Ermeni Cemaati hakkında bilgi verdi. Çarşıdan Bahariye yönüne saptığımızda karşımızda Bahariye’deki Aya Triada Kilisesi bütün görkemi ile yükseliyordu. Prof. Dr. Yorgo İstefanopulos’un İngilizce aktarımı ile Rus Çarı 2. Nikola’nın destekleriyle inşa edilen bu katedral yavrusu kilisenin görkemini kelimelerle tasvir etmek olası değil. 6-7 Eylül Olaylarından payını feci şekilde almış; içi tamamen parçalanmış ve tahrip edilmiş. Çok sonraları yapılan maddi destekler ile restore ve tamir edilmiş. Kilisenin ardından, ziyaret ettiğimiz Bahariye’deki muhteşem Kadıköy Rum Metropolit Köşkü de aynı kaderi paylaşmış, sonradan restore edilmiş. Görkemi ve dekorasyonu da, insanı kendine hayran bırakacak bir ihtişamda. Ardından eski Rum İlkokulu ve Rum Cemaati Kültür Derneği gezildi. Daha sonra, dünyaca ünlü petrol milyarderi Ermeni Gülbenkyan Ailesine ait olan, 1915 yılında devletleştirilen Moda İlkokuluna vardık. Ben ve oğullarım da dahil olmak üzere, ailemizin yedi üyesi bu okuldan mezun olduğumuzdan, Moda İlkokulunun gönlümde ve anılarımda ayrı bir yeri vardır. Bahariye’deki vegan bir kafede yenilen öğle yemeğinin ardından, o günkü gezimiz Moda’daki azınlık köşklerinin önünden geçerek, Moda Cem Sokak’taki Latin Kilisesini ve Manastırını da görerek, Moda burnundaki Tarihi Koço Restoranı’nın (bugün Borsa Lokantası) içindeki Ayazma ziyareti ile son buldu. Bizleri her konuda mükemmel ağırlayan KADOS Derneğine gönül dolusu teşekkür ve takdirlerimi iletiyorum.
