La grande verguensa de Fransisko Franko

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
30 Haziran 2010 Çarşamba

Segun la gazeta Espanyola El Pais, los espanyoles toparon un dokumento en un archivo, diziendo ke Fransisko Franko, el viejo diktador de Espanya, para fasilitar los echos de los Nazis, le dio a Herrich Himmler una lista de los nombres de todos los judios ke biviyan en Espanya.

En el anyo 1941, en la lista ke Franko aparejo, estava eskrito los nombres de 6.000 judios ke fueron immediatmente deportados de Espanya, kon el orden de Himmler. En estos anyos, Espanya i Alemania estavan negosiando sovre la entreda de Espanya a la aliansa de Axis. Ma, a la fin, la aliansa no fue realizada, i Espanya no entro a la Segunda Gerra Mondial.

Duspues ke los Nazis fueron venkidos en el anyo 1945, el governo espanyol guadro todas las provas de su kooperasion kon la Alemania. Agora, este dokumento ke esta amostrando la verguensa de Fransisko Franko, se topo en la sivdad de Saragosa, en el norteste de Espanya.

Este dokumento eskrito en el 13 de Mayo del anyo 1941, i sinyado por Franko, esta ordonando el governor de kada sivdad de Espanya, de aparejar una lista de kada judio en su distrikto, kon detalyos sovre sus enklinasiones personales i politikas, sus medios de ganansia, sus aktividades komersiales, i otras enformasiones personales.

Himmler, tambien demando ke los nombres de los judios konvertidos al kristianizmo seygan eskritos en esta lista. Los governores tuvieron grande difilkultad para lokalizar los judios Sefaradis, porke estos judios ke avlavan el Ladino, se puediyan eskonder fasılamente entre la populasion lokal.

El orden, esta empleyando los biervos “esta rasa de negra fama”, por los judios.

Romani, ke fue nombrado komo ambasador de Espanya en Alemania akeyos dias, se la dio esta lista a Himmler, personalmente.

Franko governo Espanya del anyo 1939 fin al anyo 1975, asta su muerte. Duspues de la Segunda Gerra Mondial, Franko reklamo ke, el izo munchos esfuersos para eskonder los judios de su pais. Ma, los istorianos estan diziendo ke la Espanya fashista ne kedo nutral en el gerra, porke duspues de la gerra sivil espanyola (1936-1939), el pais aviya kedado en un estado muy negro, de la vanda ekonomika.

Es verdad ke Franko no konstruizo kampos de konsantrasion en Espanya, i no la dio esta lista a los Nazis kon grande voluntad, ma el puediya azer esfuersos para salvar los judios espanyoles.  Ademas, Franko embiyo 18.000 volontarios soldados espanyolas para gerreyar endjuntos kon los Alemanes en la frontiera oriental, del anyo 1941 fin al anyo 1943.

Al kontrario, los diplomates espanyoles salvaror miles de judios en la Evropa.

Estos diplomates dieron vizas de transito a los judios de orijin espanyol, i tambien guadraron munchos judios en los konsolatos i ambasadores espanyoles, en Hungaria, Fransa, Gresia, Alemania, Bulgaria i Rumenia.