DEVARİM–ŞABAT HAZON: Moşe’nin uyarıları

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
25 Temmuz 2012 Çarşamba

"Diber Moşe el Bene Yisrael kehol aşer tsiva Ad… oto alehem – Moşe Tanrı’nın onlara konuş dediği her şeye göre Bene Yisrael’e konuştu” (Devarim 1-3).

Her ne kadar Moşe’nın bu kitabın başında yer alan azarlamaları Tanrı’nın direktifi doğrultusunda yapılmışsa da “Sizi tanıdığım günden beri Tanrı’ya hep karşı geldiniz” sözü de Tanrı’nın emri ile söylenmiştir.

Rabi Zamlan Sorotskin ilginç bir tartışma başlatır. Meriva sularında Bene Yisrael’i azarlayan ve onlara “dinleyin isyanlarlar” diyen Moşe Tanrı tarafından Erets Yisrael’e girmemekle cezalandırılmıştır. Ancak Moşe burada da Bene Yisrael’e benzer şekilde seslenmekte, onları paylamaktadır ancak neden Meriva sularında böyle bir ceza ile karşı karşıya kalmıştır?

Talmud Pirke Avot 2/5’de “Kendini onun yerine koymadan asla arkadaşını yargılama” şeklinde bir öğreti getirir. Çünkü kişi karşısındakinin durumunu iyice anlamadan getireceği yargı hem hatalı olacaktır hem de günün birinde o da aynı durumla karşı karşıya kalabilecektir. Kızmak, bozulmak kavga etmek için en önde gelen neden kişinin kendisini karşısındakinin yerine koymadan yargılaması ile ortaya çıkabilmektedir. Çünkü günün birinde o da aynı koşullarda bulunursa belki o da benzer şekilde davranabilecektir.

Talmud İkinci Bet Amikdaş’ın sinat hinam nedeniyle yıkıldığını belirtir. Neden insanlar birbirlerinden sebepsiz yere nefret etmektedirler? Çünkü insanlar bu nefreti kendilerini karşısındakinin yerine koymadan sadece nefret olsun diye hissetmektedirler. Eğer kişi karşısındakine empati duyacak olursa bu nefreti daha başlamadan sönecektir.

Gelelim Rabi Sorotskin’in sorusunun yanıtına. Bene Yisrael çölde susuz kaldıklarında panik halindedirler. Elbette Tanrı’ya karşı bir inanç eksikliği oluşmuştu. Elbette Mısır çıkışından beri onlara sayısız mucize yaratan Tanrı’ya karşı gelme vardır. Ancak burada Moşe’nin halkı “isyankârlar” deyimi ile paylaması haksızdır. Bir başka midraşik örnekte Tanrı Yaakov’u kendisinden çocuk konusunda istekte bulunan Rahel’i payladığı için cezalandırmıştır.

Devarim kitabında ise durum daha farklıdır. Moşe toplumundan ayrılmak üzere olan bir liderdir. Moşe halkı tehlikeli yollara sapmamaları için uyarmakta ve paylamaktadır. Midraşa göre “isyankârlar” dediği için cezalandırılan Moşe, Devarim kitabında halkı uyarmasını isteyen Tanrı’ya şöyle bir soru sorar: “Bene Yisrael’e ‘isyankârlar’ dedim diye Erets Yisrael’e giremedim. Şimdi ise onları paylamamı, uyarmamı istiyorsun. Bu daha büyük cezalara neden olmayacak mı?” Tanrı bu konuda Moşe’yi rahatlatır. Burada “Ben’im korumam altında olacaksın” der.

Elbette hiç birimiz Moşe’nin seviyesinde değiliz. Ancak başkalarına empati duymak için seviye değil atılan adımlar çok önemlidir.