Haye Sara: KONTROLLÜ OLMAK – 10 KASIM 2012

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
7 Kasım 2012 Çarşamba

Avraam oğlu Yitshak’a eş bulmak konusunda yanında uzun yıllar çalışan bir kişiye yani Eliezer’e güvenir. Eliezer hakkında da Tora ilginç bir karakter tanımlaması yapmaktadır. “Avraam, hizmetkârı, evinin yaşlısı ve sahip olduğu her şeyin yöneticisi olan Eliezer’e (Bereşit 24/2) dönerek oğluna eş bulması konusunda talimat vermektedir. Eliezer için mali konuda her şeyin yöneticisi tanımı yapılmaktadır. Ancak bu onun Yitshak gibi Yahudi tarihinin geleceğini şekillendirecek bir ataya eş bulmak konusunda ehil olduğu anlamına gelmemektedir.

Aydınlanması gereken bir başka nokta da Eliezer için kullanılan ‘her şeyin yöneticisi’ tanımıdır. Yönetici kişi her şeyin kontrolüne hâkim olan kişidir ancak anlaşıldığı üzere Eliezer her şeyin mutlak hâkimi değildir. Bazı yetkileri olsa bile sonuçta Eliezer bir kâhyadır ve Tora neden onun için bu terimleri kullanmaktadır?

Uzun bir uçak yolculuğunda bir Rabi ile Yahudi bir iş adamı yan yana seyahat etmektedirler. İş adamı Yahudi’dir ama bu konuda pek de alakası yok gibidir. Nitekim yolculuğun ilk bölümünde iş adamı Rabi’yi alaycı bir edayla Yahudilik anlayışı ve durum hakkında iğneleyici sorularla bombardımana tutar.

Yemek zamanı gelmiştir. Rabi Kaşer yemek ısmarlamıştır. Oldukça basit ve yetersiz bir yemek önüne gelirken iş adamının önüne Kaşer olmayan mükemmel bir yemek yanında da iyi kalite bir şarap gelir.  Rabi’yi bir kez daha iğneleyecek fırsatı yakaladığına inanan iş adamı “yemeğimden ikram etmek isterim ama ne yazık ki siz bunu yiyemezsiniz,” şeklinde bir laf eder.

O sırada Rabi ayağa kalkar. Yemekleri hemen değişmeye hazır olduğunu ifade ve teklif eder. İş adamının gülümsemesi donmuştur. Tek düşüncesi önündeki yemek komşu tarafından yenmeden onu yiyebilmektir. Aynı zamanda da Rabi’nin sözlerinden dolayı hayret içinde kalmıştır. Rabi devam eder: “İstersem o Kaşer olmayan yemeği yiyebilirim istersem de yemem. Bu tamamen benim özgür seçimimden kaynaklanır. Tora benden o yemeği yemememi istiyor ben de vicdanımla Tora’yı dinlemeye ve Kaşer olmayan o yemeği yememeye karar verdim. Acaba siz bu yemeğin kapağını kapatarak onu yemekten vazgeçebilir misiniz?” İş adamı şöyle yanıt verir: “Rabi sizin bu yemeği yemeniz yasak. Ben ise bu yemeği yemeden duramam” der ve hemen yemeye başlar.

Kli Yakar objektif ve bağımsız kararlar verebilme konusundaki kriteri her türlü dış etkiye karşın durumu tam olarak kontrol altında tutabilme olarak tanımlar. Eliezer, Avraam’ın mülkünden sorumluydu ve o mülkü yönetmekteydi. Mülk Eliezer’i değil. İşte bu yüzden Avraam böyle bir önemli kararda onun dış etkilerden etkilenmeyeceğinin farkındadır.

Eliezer maddi şeyler üzerinde hâkimdir ve para onun kararlarındaki objektif bakışı değiştiremezdi. Rüşvet ve hediyeler onun kararını değiştirmek konusunda etkili olamazdı. Seçimini Avraam’ın istekleri doğrultusunda onun istediği gibi yapabilecek yetenek ve irade onda bulunmaktadır.

Şimdi benzer soruyu kendimize soralım. Bizler acaba maddiyat üzerinde hâkim miyiz? Biz mi maddiyatı yoksa maddiyat mı bizleri yönetmektedir? Çalıştığımız bir işimiz mi var yoksa bizler işimize mi aitiz? Maddi dünyanın birçok şeyine sahip olmak isteği bizleri yönetmekte midir? Yoksa Eliezer gibi dünyanın güzelliklerine kontrollü bir yaklaşım sergileyebilme durumumuz var mıdır?

Rabi Mordehay Kametensky’e göre bütün bu söylediklerimiz; amaç ve kurallarımızın belirlenmesinden önce bir amacımızın olduğu; kontrol ve yönetimin de elimizde olduğu konusunda emin olmamız gerektiğini bizlere öğretmektedir.