Tora’nın belki de en ilginç peraşalarından birini bu hafta okuyoruz. Balak peraşasında Bene Yisrael’e düşmanlık besleyenler farklı daha ziyade maneviyat içeren bir saldırı tipini denerler. Zohar’ın görüşüne göre Balak doğaüstü güçleri olan bir kraldır ve bu konuda söz sahibidir. Bilam ise manevi düzeyi çok yüksek olan bir peygamberdir. Daha önce de verdiğimiz bir örnekte Balak ve Bilam’ı birer doktora benzetmiştik. Bir tanesi ameliyatın yapılacağı yeri diğeri ise ameliyatın nasıl yapılacağını bilmektedir. Balak kimlerin lanetlenmesi gerektiğini bilmektedir. Ancak her gün Tanrı’nın günah işleyenlere karşı yargı özelliğinin en üst seviyeye çıktığı zamanı da Bilam bilmektedir. Nitekim Bilam bu yeteneğini insan ve toplumlara lanet okumak sureti ile kullanmaktadır. Bu iki kişinin bir araya gelmesi de çok kolay olmamıştır. Bilam bencil isteklerinin daha üst düzeyde gerçekleşmesi için Balak’ın elçileriyle gitmek istememiş buna gerekçe olarak da Tanrı’nın yasağını göstermiştir. Ancak sonunda Bilam bu nazik teklifi geri çeviremez ve Bene Yisrael’e ‘lanet’ okumak için Balak’ın elçileriyle gider. Ancak bu kez Bilam başarılı olamaz. Çünkü lanet okumak için ağzını her açışında bilindiği gibi ağzından ‘beraha’ dökülür. İsyanını da şu cümle ile dile getirir: “Onları Tanrı kızgın olmadığı zaman nasıl lanetleyebilirim?” (Bamidbar 23/8) Balak pes etmez ve şu cümleyi kullanır: “Benimle başka bir yere gel. Onları oradan göreceksin. Fakat hepsini değil kampın bir kısmını göreceksin. Onları oradan benim için lanetleyeceksin.” (Bamidbar 23/13) Burada oldukça ilginç bir ifade vardır. Yani Tanrı Bene Yisrael’in tamamı göründüğü zaman onları korumakta ancak bölümler halinde göründüğünde korumamakta mıdır? Bunu anlayabilmek için “haftanın peraşası” broşürlerinde yer alan bir öyküye bakacağız.
Küçük bir Polonya kasabasında yetenekli genç bir Yahudi din adamı mahkeme huzurundadır. Aslında suçlamalar ceza almasına yetecek kadar nitelikli değildir ancak Yahudi düşmanı olması ile bilinen hâkim zevkle mahkemeyi başlatmıştır. Kasaba halkı Rabi şohet, hazan ve öğretmen olarak görev yapan genç din adamını çok sevmektedir ve hâkimin karakterini de bilen halk aleyhte çıkacak karar için çok endişelidir.
Yargıç ilginç bir şekilde genç adama ‘kasap’ veya ‘et satıcısı’ veya da ‘kesimci’ şeklinde hitap etmektedir. Hâlbuki genç Rabi öğretmen ve hazan olarak kasabada çok sevilen bir kişiliktir. Yargıcın bu anlamsız hitaplarından sonra genç adam nihayet söz alır.
“Sayın yargıç. Savunmama geçmeden önce bir noktayı açıklığa kavuşturmak istiyorum. Bu kasabada cemaatime çeşitli yönlerde hizmet etmekteyim. Dolayısıyla cemaatim beni farklı görevlerde farklı şekilde tanır. Sinagoga gelenler beni ‘hazan’ olarak tanırken öğrencilerim ‘öğretmen’ olarak bilirler. Beni ‘kasap’ olarak tanıyanlar ise sadece hayvanlar.
Bilam lanetin etkili olabilmesi için halkta ‘olumsuz’ bir yanın olması gerektiğinin bilincindedir. Açıklamalara göre bir bütün olarak Bene Yisrael’e baktığında toplum olarak ‘olumsuz’ bir yön bulamamıştır. İşte Balak bu noktada bütün düşmanların ortak hareket noktasıyla Bilam’a adım atmasını önerir. “Onlara sınırlı bir perspektiften bak. Belki bu kez onlarda bir hata bulabilirsin.” Balak, Bilam’ın toplumun en zayıf halkaları üzerinde yoğunlaşmasını istemiştir. Çünkü en ileri ve ahlâk düzeyi en yüksek toplumlarda bile hata yapanlar vardır. İşte bazıları ‘dağın kenarında durarak topluma sınırlı bir perspektiften bakmayı’ tercih ederler. İnsanlardaki olumsuz noktaları bulup bunları teşhir etmeyi bir marifet olarak kabul ederler. Basit kişisel olumsuzlukları toplumun bütünüyle bağdaştırırlar ve lanet okurlar.
Fakat Bilam bu konuda da başarıyı yakalayamaz. Çünkü Bene Yisrael gerek bütün gerekse bölümler olarak hiçbir zaman kişiler veya guruplar bazında yargılanamaz. Bene Yisrael bir bütündür. Başına gelen iyilikler veya olumsuzluklar konusunda bir bütün olarak sorumludur. Gemara Şevuot 39/A’da yer alan “Kol Yisrael arevim ze baze – Bütün İsrail birbirinden sorumludur” esası bu gerçeğe dayanır.
