Her dil, her renk, her kültür… NEW YORK

Cako Taragano

ABD’nin batı sahillerini gezmeme rağmen New York’u görmediğim için hep bir şeyler eksik kalmış gibi hissediyordum. Hani güzel bir yemek yersiniz, yanında harika yıllanmış bir şarap içersiniz, servisi de lezzeti de beğenmenize rağmen yemeği tatlı ile sonlandırmadığınızdan bir eksiklik hissedersiniz ya; ilk Amerika seyahatim sonrası böyle bir eksiklik hissetmiştim. “New York’u görmezsem kendimi Amerika’yı görmüş saymam” diyordum. Kızımın New York’ta okumasını fırsat bilip, kendisini ziyaret etme maksadıyla NY seyahatimizin hazırlıklarına başladık.

Bir haziran sabahı Atatürk Havaalanı’ndan yola çıktık. 10 saatlik uçuş süresinin farkına varmadan JFK Havaalanı’na indik. İlk durağımız kızımın Manhattan’ın  Astoria kısmındaki Ditmars semtindeki evi oldu. Tipik, iki katlı adeta bir villayı andıran ev, bahçesi ve sokağı gece karanlığında bile çok sevimli görünmüştü gözüme. NY’un birçok semtleri bazı gruplar tarafından parsellenmiştir. Burası da Yunan mahallesiydi.

Ertesi gün kahvaltı için vakit kaybetmek istemeyip hemen yola koyulduk. Metroya giderken yol üstündeki geleneksel ‘bagel’cılardan birine uğrayıp kendimize kahvaltılık bageller hazırlattık. Açma büyüklüğünde ama daha kalın ve sert bir hamurdan yapılmış, simitten yumuşak, yuvarlak ekmeklerin içine aklınıza gelecek krem peynir ile karıştırılmış ve hazırlanmış harçları (Somonlu, tonlu, yumurtalı, zeytinli, şokellalı vs) sürüp veriyorlar. Koydukları malzemelerde inanılmaz bol. Anlayacağınız verdiğiniz paranın hakkını alıyor ve doyuyorsunuz.

İlk hedefimiz şehrin kalbi sayılan, tüm turistlerin mutlaka uğradıkları Times Square  oldu. Metrodan çıkar çıkmaz bir renk ve ışık cümbüşü insanı karşılıyor. Bir sürü tanıdık markanın yanı sıra yerel markalardan oluşan mağazalar büyük ve görkemli bir şekilde sizleri içeriye davet ediyor. Bu davetler kimi zaman kapıdaki çığırtkan güzel manken kızlarla ya da albenili vitrinlerle oluyor.

Önce bagel’larımızı yemek için meydanın trafiğe kapalı bölümündeki masalardan birine oturduk. Bir taraftan yiyor bir taraftan caddeyi, insanları, mağazaları inceleyip beynime not etmeye çalışıyordum.

Son lokmamızı bitirir bitirmez turumuza Times Square’deki meşhur merdivenlerinde fotoğraf çektirerek başladık. Burada tur firmalarının görevlileri adım başı sizi çevirip şehir turu yapmak isteyip istemediğinizi soruyorlar. Bu firmalar çift katlı otobüslerle en kolay şekilde ister tüm NY ister bazı bölgeleri kapsayan muhtelif alternatifler sunuyorlar. Şayet sizi gezdirecek bir tanıdığınız yoksa bu otobüslerden üç günlük tur almak çok ideal olacaktır. Üç günlük tur için ödeyeceğiniz yaklaşık 150$ ile Özgürlük Heykeli’nden Birleşmiş Milletler binasına kadar, geniş çaplı bir şehir turu yapma olanağı bulursunuz. İlk başta pahalı gibi gözükse de üç günde neredeyse her tarafa gitmesinden dolayı aslında çok ideal ve ucuz olduğunu anlayacaksınız.

Kızım Melis’in yanı sıra New Jersey’de yaşayan yeğenimiz Emi de şehir turumuza katılmak için bizle buluştu. Gezerken NY Kütüphanesi’ni gördük. Eski bir Yunan tapınağı gibi yüksek kolonlu girişi ile bir müzeyi andıran binanın duvar ve tavanları bizi büyüledi. İçeridekilerin kimi araştırma yapıyor, kimi bilgi topluyor, kimi de ders çalışıyordu.

Yemek vaktinde 13 Universty Platz adresindeki ‘Va Piano’yu tercih ettik. Farklı servis şekli ile çok hoşumuza gitti. Yemek sonrası tatlı hakkımızı 14 Broadway adresindeki Max Branner’den yana kullandık. Daha önce New York’a gelen tanıdıklarımızın anlata anlata bitiremediği bir pastane… Zaten girmeden önünde en az yirmi dakika beklediğiniz kuyruk da buranın ne kadar revaçta olduğunu gösteriyordu. Max Branner’ın özellikle çikolatalı pizzası ve tatlıları çok meşhur. Üç ayrı çeşit tatlı ısmarlayıp paylaşarak yedik. Saatlerce gezmekten duyduğumuz yorgunluğu atabilmek için biraz oturmak istedik ancak ne mümkün, tatlıyı bitirir bitirmez hesabı burnunuza dayıyorlar.

Sonraki hedefimiz Broadway Caddesi’ni gezmekti ancak burada caddeler o kadar uzun ki birkaç kere gezmekle bitecek gibi değil. Bostancı’dan Kadıköy’e kadar uzanan bir Bağdat Caddesi, Taksim’den Levent’e kadar giden bir Cumhuriyet Caddesi düşünün. Ve caddenin sağlı sollu kaldırımları dünyaca tanınmış markalarından oluşan mağazalar, gökdelenler, cafe ve restoranlarla dolu. Hangi birini gezeceğinize ve bakacağınıza şaşırıyorsunuz.

New York beş adadan meydana gelmiş bir şehir. Adaların en önemlisi, şehrin merkezi Manhattan. Manhattan dışında Bronx, Queens, Brooklyn ve Staten Island, New York’u oluşturan ilçeler. Dünyanın en kozmopolit kenti New York’un nüfusunun yüzde 40’ı başka ülke doğumlu. Bu nedenle İtalyan, Çin, Yahudi, Yunan ve Harlem gibi mahalleler mevcut. 
Büyük caddelerde sağlı sollu yer alan gökdelenlerin her biri ayrı bir mimari şaheser. Empire State Building New York’un simgesi. 381 metre yüksekliğindeki binanın 86. katından gece ve gündüz muhteşem bir şehir manzarası görülüyor. The Flat Iron Building 1902 yılında dünyanın ilk gökdeleni olarak inşa edilen, değişik mimarisiyle ilgi çeken bir bina. Baktığınızda gerçekten bir ütüyü andırıyor. Chrysler Building ise Chrysler firmanın merkezi olarak yapıldıysa da hiç bir zaman bu amaçla kullanılmamış. 

Ertesi gün biraz dinlenmiş şekilde tekrar yola koyulduk. Times Square’den başlayıp caddeleri parsellemeye başladık. İlginç heykel ve büstlerin önünde resimler çektirdik. Öğlen yemeği tercihimizi Amsterdam Av’daki Sumsum’da falafel yiyerek  kullandık. Lezzetli falafelerin İsrail’deki orijinallerinden hiçbir farkı yoktu. Yemek sonrası Central Park’a yöneldik. Parka, Beatles grubunun efsanevi gitaristi John Lennon’un anısına yere çiniden  anıt yapılıp çiçekler konan  kapıdan giriş yaptık. Park, bisiklete binenler, koşarak,  yürüyerek spor yapanlar, faytonla gezenlerle doluydu. New York’taki bu parklar adeta koca gökdelenler arasında çöldeki vaha gibi. İnsanlar her santiminden yararlanmaya çalışıyorlar. Central Park’ta ayrıca yapay göller, köprüler, hayvanat bahçesi, anıtlar, oyun alanları, açık hava tiyatrosu, kafeterya, yürüyüş alanları bulunuyor. İlginç bir bilgi daha vereyim. Parklarda, açık hava alanı olmasına rağmen sigara ve içki içmek yasak.

Central Park'ta John Lenon anıtı

 

Parkta gezinip temiz havayı ciğerlerimize çektik. Puerto Rico’luların akın akın ellerinde bayraklar geçit alanına gidişini görünce onlara takıldık. İnsanlar, polis kordonu nezaretinde inanılmaz bir düzen içinde hareket ediyorlar. Amerika’da her şey düzenli, programlı, her şey kurallar dâhilinde işliyor. İnsanlar özgür. Kimse kimseye karışmıyor ancak kimse de sizin hakkınıza tecavüz etmeye yeltenmiyor bile. Çünkü bunun cezası ağır. İstediğin gibi yiyor içiyor yüksek sesle konuşabiliyorsun. Karşındakini rahatsız etmedikten sonra tüm haklarını sonuna kadar kullanabilirsin.

İnsanlar çalışkan, vazifelerini iyi biliyor ve yapıyorlar. Çalışırken herkes güler yüzlü; kimisi şarkı mırıldanıyor servis yaparken. Her milletten adam var; Uzakdoğulu, Güney Amerikalı, Avrupalı, Afrikalı… Bu yüzden moda diye bir şey yok. Herkes istediğini giyiyor. Etnik kökeni giysisine doğal olarak yansıyor.

Pazartesi sabahı Çin mahallesine yöneldik. China Town, Canal Caddesi’nden Pell Caddesine, Americans Avenue’den Bowery’e uzanıyor. Metrodan iner inmez adeta Uzakdoğu şehirlerinden birine geldiğinizi sanıyorsunuz. Balıkçıları, marketleri, sıkı pazarlık yapan satıcıları, Çin tarzı mimarisi ile adeta Uzakdoğu’dasınız. Sokakları gezdik, tapınaklarına girdik, marketlerinde Uzakdoğu’ya özel bitkilerini ve yiyeceklerini inceledik.

Buradan haritayı takip ederek Little Italy’ye geldik. Aniden dekorun değiştiği bir tiyatrodaydık sanki. Yeşil-kırmızı-beyaz renkli bayrakları, kapısında içeri davet eden garsonları ile bu kez adeta İtalya’daydık. Klasik İtalyan curcunası, neşeli ve bağıra bağıra konuşan insanlar. Napoli’de misiniz Amerika’da mı anlayamıyorsunuz.

Sonraki durağımız Soho oldu. Soho, günümüzde moda ve sanat merkezi. Sanat galerileri ve pahalı butiklerle çok şık bir yöre. Gezinmeye devam edip Greenwich Village bölgesine geldik. Sanatçıların, öğrencilerin, göçmenlerin yaşadığı bohem semt, kahve, restoran, mağaza ve gece kulüplerinin bulunduğu canlı bir merkez.
Öğleden sonra ABD’nin simgelerinden olan Özgürlük Anıtı’nı görmek için Staten Island’a gittik. Özgürlük Anıtı 1886’da yapılmış. Battery Park’taki South Ferry iskelesinden gemiler yarım saatte bir ücretsiz kalkıyor. Anıtı uzaktan, geminin içinden kare kare fotoğrafladık. Gidişi-dönüşü ile yaklaşık bir saatlik deniz havası aldık. Dönüşte rotamızı Wall Street’e çevirdik. İş ve finans merkezi olan Wall Street’te, borsa ile merkez bankası binaları bulunuyor. Doların üzerinde resmi bulunan George Washington’un heykeli önünde resim çektirdik.

Ertesi gün şehrin simgelerinden olan Brooklyn Köprüsü ve Brooklyn bölgesini gezmeye karar verdik. Metro ile City Hall yani belediye nikâhlarının kıyıldığı muhteşem binanın önüne geldik. Bu meydandan yürüyerek Brooklyn Köprüsü’ne ilerledik. Brooklyn Köprüsü İstanbul’daki köprülerden biraz farklı. Trafik köprünün sağından ve solundan akıyor. Halk ise köprünün ortasından, yayalara yapılan ahşap yol üzerinde yürüyorlar. Köprü üstünde bisiklet yolu olduğu gibi, spor amaçlı koşan insanlar da vardı. Sonra Brooklyn bölgesini gezmeye başladık. Burası genellikle zencilerle, dinci Yahudilerin yerleşim bölgesi. Çevrede Yahudilikle ilgili obje, kitap, CD satan birkaç hediyelik eşya mağazası ile dini eğitim veren yeşivaları gezme fırsatı buldum. Yahudilerin sokaklarını, evlerini, giyimlerini gördükten sonra Kudüs’te miyim, NY’de mi hayretler içinde kaldım. Buradan sahile inip Brooklyn’den Manhattan manzarası izledik. Gökdelenleri ile Manhattan manzara gerçekten bir fotoğraf gibi gözüküyordu.

Cuma akşamüstü sinagoga gitmek için hazırlanmaya başladık. Çocuklar, gitmekten hoşlandıkları BJ Reformist Sinagogu’na götürdüler bizi. Neve Şalom büyüklüğündeki sinagoga girdiğimizde yaklaşık 500 kişi içeriyi doldurmuştu. Çinliden zenciye, her renk ve ırktan Yahudi Şabat duası için gelmişti. Duanın başlamasına az bir zaman kala orkestra yerini aldı. Kadın haham, talleti üstünde tevaya gelip Arvit’i yani akşam duasını başlattı. 500 kişilik kalabalık, hazan okurken çıt çıkarmıyor, beraber söylenecek şarkılı yerde hep bir ağızdan mezmurları terennüm ediyorlardı. Bizim gibi Ortodoks Yahudileri için biraz ters gelse de merak ve hayretler içinde izliyordum. Aileler, çocuklarını yanında oturtup kimileri birbirlerine sarılarak kimileri el ele, kol kola dua ediyorlardı. Hatta bazı şarkılı bölümlerde, Leha Dodi mezmurunda, neredeyse salonun tamamı ortaya gelip hora yapmaya başladı. Hoşuma gitmedi desem yalan olur. Beraberlik ve huşu içindeki ortama hayran kaldım. Sonda tepsiler içinde küçük kadehler şarap geldi; Kiduş duasından sonra çoluk çocuk, küçük büyük herkese ikram edildi. Dua sonrası herkes birbirine “Shabat Shalom” dileyerek sinagogdan ayrıldık.

Ertesi sabah yani cumartesi günü Brooklyn’de Botanik Garden’ı gezmeye gittik. Çocukların her fırsatta gelip gezdikleri bir bahçeymiş. Havuzu, değişik çiçek ve ağaçları, büyüklüğü ile gerçekten gezilmeye değer bir bahçe.

Şehirde gün batımı en güzel Battery Park’taki marinadan izlenir diyenlerin sözüne uyarak bu güzel manzarayı görmek için Manhattan’ın en alt burnundaki marinaya yöneldik. Battery Park’ı deniz kenarından gezerek karşımızdaki New Jersey’i izleyerek marinaya geldik. Tıklım tıklım dolu cafelerine oturabilmek için ismimizi sıraya yazdırdık.15-20 dakika bekledikten sonra bize oturacağımız yeri gösterdiler. Önce ‘happy hour’ sonrasında da saatlerde ufak ufak aperatif yiyeceklerle uzun keyifli bir gece geçirdik.

Amerika ile ilgili olarak New Orleans müziği ile Harlem’de kilisede adeta bir caz konseri gibi yapılan cenazeleri çok merak ederdim. New York’un fakir mahallelerinde sokakta basketbol oynayan çocukların NBA yıldızları haline gelişlerini de filmlerde çok izlemişizdir. Tüm bunlardan dolayı Harlem’i görmek istedim. Bizimkiler önce tedirgin oldularsa da istemeye istemeye Harlem’e gitmeyi kabul ettiler. Hiç de söylendiği gibi tedirgin olunacak bir yer değil. Parkları, bahçeleri, marketleri, binaları fakir semt ya da varoş görünümünde değil. Harlem insanları yollarda hiç de gözünüze sizi taciz eder gibi ya da sataşmak için bakmıyor. Amerikan filmlerinde burası hep varoş, serseri insanlarla dolu bir semt olarak tanıtıldı nedense.

Harlem, Afrika’dan göç edenlerin ve Amerikalı Afrikalıların semti. Burada cadde isimleri bile farklı. Örneğin 6th Avenue, Malcolm X Boulevard diye biliniyor. Pazar sabahları ve çarşamba günleri giderseniz kilise müziği dinleyebilirsiniz. Central Park’ın kuzeybatı köşesinden bölgeye girdik. Morningside Park’ta rugby oynayan insanları görünce hem parkı geçmek hem de onları izlemek için yanlarından geçtik. Sokakta kendi aralarında oynamalarına rağmen, bizim mahalle futbolu gibi, onlar da seyredenlerin tezahüratları ile kıran kırana mücadele ediyorlar, spor yapıp stres atıyorlardı. Parkın diğer tarafından bayağı dik bir yokuş ve merdiven tırmanıp şu an için dünyanın en büyük kilisesi denilen kiliseyi görmeye gittik. Hakikatten büyük olsa da bana dünyanın en büyük kilisesi gibi gelmedi.

Pazartesi ünlü Birleşmiş Milletler (BM) binasını ziyarete etmeye karar verdik. Ancak bu sefer etrafı görmek istediğimiz için metro yerine otobüsü tercih ettik. Binanın önünce tüm dünya ülkeleri bayrakları göndere çekilmişti. Binanın içini gezmek serbest ancak toplantı salonlarını rehber eşliğinde turla geziyorsunuz. Yaklaşık bir saat süren turda, BM Güvenlik Konseyi’nin toplantı salonu ve işlevini, BM Genel Kurul salonu, misafir bölümünü, basın ve gazeteciler bölümünü gezdik. Türk delegelerinin oturduğu sıraları fotoğrafladık.

Çıkışta filmlere konu olan tatlıları ile meşhur Serendipity’ye gittik. Normal bir insanın tek başına yiyemeyeceği büyüklükte tatlılardan farklı lezzette üç tane sipariş verdik. Beş kişi nefes almadan yedik. Çikolatası, dondurması, içindeki keki, sosu, kreması ile tek kelime ile harika idi hepsi.

Son gün öğlene kadar NY sokaklarına veda edip JFK Havaalanı’nın yolunu tuttuk. Bunca ülke bunca şehir gezmiştim. Hepsinin arasında Paris ilk aşkım derdim. Ama bu seyahatimde yeni bir sevgili edindim. Tanıştırayım adı New York.   

 

"11 Eylül’de yıkılan World Trade Center’ın kulelerinden arta kalan yıkıntıları görmek isteyenler için NY Belediyesi 350 kişilik bir platform inşa etmiş. Broadway ile Flat Iron Caddeleri arasına kurulu platform saat 09.00 ile 20.00 arası açık. South Street Seaport Müzesi’nden bilet alınması gerekiyor. Aynı gün için bilet bulmak çok zor. Bilet alanlar gruplar halinde platforma alınıyor. Burada 15 dakika kalınabiliyor, fotoğraf çekimine izin veriyorlar." 

  

"Devlet politikası Amerikan milliyetçiliğinden yana, her taraf Amerikan bayrakları ile  dolu. Her milletten insan olmasına rağmen herkes “önce Amerikalıyız” diyor. Çok kültürlü olduklarını söyleyemem. Amerika’dan başka bir şey kendilerini pek fazla ilgilendirmiyor gibi. Dünyadan habersizler sanki. Ancak kitapçılar dolu. Her biri 3-4 katlı, en az 250 metrekarelik kitapçılar. Bu kadar kitapçı olmasına ve kitap okunmasına rağmen nasıl genel kültür düzeyleri düşük çözemedim."

 

"NY eskiden daha riskli şehirler kapsamında, hırsızlığı, gaspı, dolandırıcılığı bol olan şehirlerden biri olarak anlatılırdı. Fakat şimdi yerel yönetim işleri bayağı sıkı tutmuş; valisi belediye başkanı, emniyet müdürü, kararlı bir şekilde işi ele alıp yaşanabilir huzurlu bir şehir konumuna getirmişler.12 günlük seyahatimizde gerek sokaklarda, gerek parklarda, gerek kalabalık merkezlerde huzurumuzu bozan insan ya da davranışlarla hiç karşılaşmadık."