BEREŞİT: İyi bir insan olmak

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
15 Ekim 2014 Çarşamba

Bereşit peraşasının hemen başında Raşi yaratılışın amacını anlamaya yönelik açıklamalar yapmaktadır. Bunlar içinde en bilinenlerden biri Bereşit sözcüğünün iki parçaya bölünmesiyle ortaya çıkar. Be reşit – reşit için. Buradaki reşit kelime anlamı itibarı ile başlangıç anlamını taşımaktadır ki Raşi iki şeyin başlangıcına vurgu yapmaktadır. Mişle 8/22’de sözü geçen ‘reşit darko’ yani yolun başlangıcı ile Yirmiyau 2/3’de yazılı olan ‘reşit tevuato’ (ürünlerinin meyvelerinin başlangıcı). Bilgelerimiz yolun başlangıcı için Tora’yı, ürünlerinin başlangıcı için de Bene Yisrael’in kastedildiğini bizlere öğretirler. Bu bağlamda kitabına giriş yapan Rabi Yaakov Hillel’in öğretisine göre de Bene Yisrael’in Tora öğrenmesi ve gereklerini yerine getirmesi yaratılışın asıl amacını teşkil eder.

İnsanoğlu yaratılışın nedenini derinlemesine anlamaktan oldukça uzaktır. Tanrı’nın kutsal isimlerinin barındırdığı özellikler Arizal’e göre yaratılış öncesinde aktif değil gibi görünmektedir. Yaratılış ile bu isimlerin içerdiği potansiyel gerçeğe dönüşür. Bu isimlerin özelliklerinin neler olduğunu öğrendiğimizde Tanrı ile yaratılanlar ve özellikle insan arasında çok özel bir bağ olduğunu görürüz. Tanrı’nın ‘yargıç’ özelliğinin ortaya çıkabilmesi için yargılanabilecek yaratılanların olması gereklidir. Yine ‘kraliyet’ özelliğinin ortaya çıkması bir topluluğun olmasını gerekli kılar.

Yaratılışın Tanrı’nın Kendisi için mi yoksa yaratılanlara iyilik bahşetmek için mi olduğu konusunda Arizal yazılarında çelişkili bilgiler vermektedir. Nitekim birinci düşünceyi hâkim kılan yazılarda Pirke Avot 6/12’ye gönderme yapılmakta ve buradaki düşünce Yeşayau 43/7 cümlesi ile desteklenmektedir. Pirke Avot şöyle öğretir: “Kutsal ve mübarek Tanrı, dünyasında yarattığı her şeyi yalnız Kendi onuru için yaratmıştır.” Bu öğreti Yeşayau’dan şu cümle ile desteklenir: “İsmimle anılan ve onurum için yarattığım şekillendirdiğim ve yaptığım herkesi…” 

İkinci düşüncenin öne çıktığı yazılarında ise Arizal Tanrı’nın kâinatı yaratmış olduğu varlıklara iyilik bahşetmek için yarattığını söylemektedir. Bu düşünce de Teilim 89/3’de yazılı olan pasukla destek bulmaktadır. “Dedim dünya hesed – iyilik için inşa edilecek.” Bu iki düşünce birbiriyle çelişir haldedir ve kâinatın asıl yaratılış amacını açık bir şekilde anlatmamaktadır.

Kabala ile ilgili yazıları büyük kitleler tarafından okunan Rabi Moşe Hayim Luzzato (Ramhal) ise insan yaratılışının asıl amacının bu dünyadaki hedeflerden ziyade gelecek dünyadaki hedeflere ve konuma ulaşabilmek için olduğunu söylemektedir.

Bu noktadan hareketle yaratılışın amacı insanın hak ettiği konumu bulması şeklinde açıklanabilir. Bunun için insanın önünde uzun gibi görünen ama aslında oldukça kısa olan bir zaman vardır. Pirke Avot dördüncü bölümünde zamanın kısa yapılacakların ise çok fazla olduğunu söyler.

Bu anlattıklarımıza bakarak Tora’nın neden Bereşit ile başladığını ve ilk ata olarak da nitelendirebileceğimiz Avraam ile başlamadığını da anlamak mümkündür. Yahudilik öncelikle iyi bir insan olmamızı ve kendimizi Tora ve emirlerini uygulamaya hazırlamamızı ister. Tanrı korkusuna sahip, başkalarının hak ve özgürlüklerine saygılı, ne istediğini bilen amacına ulaşmak için çaba gösteren iyi bir insan Tora öğrenimi ve mitsvaların uygulanması ile iyi bir Yahudi olmak yolunda dev adımlarla ilerleyecektir.