Son World Economic Forum’da en çok tartışılan başlıklardan biriydi Robotik çalışmalar ve Yapay Zekâ. 3 Aralık 2014 tarihli ‘Geleceğin iş ve ekonomi dünyasına hazırlık atölyesi’ başlıklı yazımızda belirttiğimiz üzere, aslında Digital, Mobil, Genetik, Nano ve Robotik ara ekonomi kuşakları nihai kuşak olan ‘Uzay Ekonomisi Çağı’ için birer ön basamak.
Sürdürülebilirlik, inovasyon, fütürizm, girişimcilik, sosyal medya, big data, cloud computing, kuantum, reiki, melek yatırımcılar (para dünyada bol olunca), dünyadaki son yıllarda maddi ve manevi anlamda yer alan trendlerin başlıkları olarak, ortak paydaları olarak tıkanmışlık kelimesinden çıkış arayan insanlığın son dönemlerdeki trendleri. Bu başlıklar altında, bir Whatsapp, Apple, Amazon, Facebook daha yakalar, drone’lar ile e-ticaretle işletme maliyetlerini azaltır, tüketimi ve tüketiciyi daha mobilize edersek, azalan kâr marjlarını ölçek ekonomisi ve sürüm ile arttırabilir miyiz, sorusunun karşılıkları. Aslında özetle, iktisat biliminin yüzyıllardır aradığı en önemli soruya cevap arayışı. Kıt kaynakları, artan dünya nüfusuna en optimum şekilde nasıl dağıtabiliriz?
Dünya üzerinde gelir dağılımı eşitsizliği, çevresel bozulma ve küresel ısınmanın yanı sıra, 80 trilyon dolarlık dünya ekonomisi büyüklüğüne karşı piyasalardaki 800 trilyon dolarlık finansal büyüklük dikkate alındığında, cevap belli. Ya pay büyür, ya payı paylaşan payda küçülür. Bileşik faiz olgusu ortadayken bu 10 katlık farkın, üretim, satış, yönetimde liderlik gibi unsurlar ile kapanacağını düşünen bir profesyonel dünyada, 7,5 milyarı aşmış dünya nüfusunda tek çözüm uzayda, yani paydada.
Uzay çağında ekonomik kavramlar nasıl olacak?
Peki, insanlık önce koloniler ile uzaya çıktığında bildiğimiz ekonomik kavramlar, para banka kitapları ne olacak, finans nasıl şekillenecek? Bunu farklı ana başlıklarda düşünmek gerekiyor. Öncelikle uzay çalışmalarının mevcut ekonomilere olan etkileri şeklinde… ABD bile son krizle birlikte NASA’nın bütçelerini daraltmışken, bu işin girişimcilikle ticaret üzerinden büyüyeceği çok net. Bu durumda, uzay uçuşlarının ticarileşmesinin muhatabı kim olacak? Dünya Ticaret Örgütü mü? NATO mu NASA mı? Birleşmiş Milletler mi? Uluslararası Ticaret Odası mı?
Uzaya gidişlerin sigortalanması sigortacılık sektöründe nasıl bir açılım getirecek? Deniz taşımacılığı ile Lloyds üzerinden gelişen sigortacılık ile kolonilerin yeni kıtayı daha hızlı ve ucuza geçebilmesi için kurdukları tren yolları üzerinden gelişen sermaye piyasaları bir örnek olabilir mi? Uzaydaki işletmeler dünyadakilerin iştiraki olarak mı görünecekler, yoksa bulundukları gezegen veya sistemde ayrı bir mevzuata ve muhasebe anlayışına mı tabii tutulacaklar? Tren yollarını yatırımcılar adına notlandıran (Mr.) Moody’s gibi rating şirketleri, bu bilgileri en hızlı şekilde ulaştırmak için kurulan (Mr.) Reuters telgraf şirketi, altınları en hızlı şekilde taşıyan posta arabası şirketi Wells Fargo (Bank), bu tahvilleri ve hisse senetlerini fiyatlamak için 200 küsür yıl önce kurulan NYSE - New York Borsası gibi markaların gelecekteki yansımaları nasıl olacak?
Uzaydaki madenlerin dünyaya getirilmesi
Uzaydaki madenlerin dünyaya getirilmesi noktasında navlun gelirleri ve gümrük mevzuatı ve ATR1 belgesi muadilleri nasıl olacak? Bu işletmelerde çalışan robotlar sabit kıymet ve amortisman olarak aktifte mi dikkate alınacak? Şayet bunlar bir yönetici pozisyonda ise, kıdem tazminatı ile bilançonun pasifinde mi karşılık bulacak? Mesela, Avrupa deflasyonist bir ortamda, işsizlik ve resesyonu birlikte yaşarken, kolonilerin bulunduğu coğrafyalarda ekonomik büyüme, tam istihdam varken nasıl bir konsolidasyon söz konusu olacaktır? Vatandaşlık ve serbest dolaşım, ortak kamu maliyesi Avrupa Birliği’nde çözülememişken. Parayı FED, ECB gibi federal veya ortak Merkez Bankaları mı basacak? Satın alma gücü paritesi derken neredeki enflasyon dikkate alınacak? Enflasyon yani fiyat artışlarının dönemsel ve yüzdesel karşılığı paranın olmadığı sistemlerde olacak mı? Hatta Merkez Bankaları olacak mı? Cari açıktaki en önemli kalem dış ticarette kolonilerden gelen madenler ithalat mı sayılacak, kolonilerin kurduğu uzay işletmelerine gidenler Ödemeler Bilançosu’nda sermaye hesabında mı takip edilecek?
Geçen hafta ilk defa uzaydan kaynağı ve kimliği belirsiz bir radyo sinyali alındı, ancak Yunanistan seçimleri ve Syriza kadar çoşku yaratmadı. Star Wars 7’ye 317 gün kalmışken, bugün için bilim kurgu gibi görünen bu konularda çalışmalar her geçen gün dünyada artıyor. 3 Aralık 2014 tarihli yazımızdan beş gün sonra, Nouriel Roubini hocamızın kaleme aldığı ve sitesinde yayınlayarak, 21 Ocak’ta Davos’tan tivitlediği ‘The Rise of the Machines: Downfall of the Economy?’ makalesini göz önünde bulundurursak, kahin mi yoksa Galileo mu olarak kabul göreceğimizi astroloji falımıza bırakalım, yükselenimiz makineler değil, finans merkezi adayı bir şehirden iktisadi bir yönetim okulu, İstanbul Ekolü olsun.
