İkinci fırsat Pesah şeni

Mısır’dan Çıkış’tan bir yıl sonra Tanrı, Moşe Rabenu’ya seslenir ve yılın ilk ayı olan Nisan ayının 14’ünde Yahudilerin Pesah Korbanı getirmelerini ister. 14 Nisan tarihinde ‘tame’ durumundan dolayı, bu korbanı getiremeyecek olan bir grup Yahudi, bu mitsvadan mahrum kalmak istemez ve ne yapılabilir diye Moşe’ye danışır. Bu kişiler için Moşe Rabenu Tanrı ile konuşur. Tanrı, onlara bu mitsvayı yerine getirebilmeleri için ikinci bir fırsat verir. İkinci fırsat günü, Pesah’tan tam bir ay sonra, 14 İyar (bu yıl 3 Mayıs Pazar) günüdür. 

Bu gün, Korban Pesah anısına bir parça matsa yenilir.

Korban Pesah’ın önemi

Tanrı, Yahudileri Mısır’dan çıkarırken, Paro ve halkının başına gelen son felaket, behorların(ilk doğan erkek çocuk) ölümüydü. Yahudiler ise, Tanrı’nın emriyle, 14 Nisan günü Korban Pesah-Pesah Korbanı yaparak bu felaketten zarar görmemişlerdi.

Sefer AHinuh’a göre; Pesah Korbanı, kaderimizin ve her şeyin, Tanrı’nın Eli’nde olduğuna dair inancı ifade eder. Tanrı, Yahudileri Mısır’dan çıkarırken birçok mucize yapar, herkesin gözü önünde doğa kurallarını değiştirir. Mısır’dan çıkış zamanında Tanrı’nın Gücü’nü ve her şeye kadir olduğunun bu kadar net olarak görülüp anlaşılması, bizim Tanrı inancımızın temelini oluşturur. Pesah Korbanı da, bu inancı temsil eder.

Pesah Korbanı ayrıca Yahudi ulusunun birliğini ve bütünlüğünü de simgeler. Mısır’dan çıktıktan sonraki ilk Pesah’ta, tüm İsrailoğulları Korban Pesah getirirken, tame olanlar kendilerini sanki ulusun dışında gibi hisseder. Ve bunun üzerine Moşe Rabenu’ya gelip, “Neden Tanrı’nın korbanını İsrailoğulları’nın içinde, onlara birlikte getirmeyip kayba uğrayalım” derler. Bu da, anlaşılır bir duygudur, çünkü Korban Pesah bir anlamda Yahudi ulusunu yaratmış, yaşam ile ölümü ayırmış, özgürlüğe doğru yola çıkan İsrailoğulları ile evinin kapısı Korban Pesah ile işaretlenmemiş ve dolayısıyla ölüme giden diğer bütün Mısır sakinlerini ayırmıştır. Bu ikinci Pesah’ta, kapılara sürülen korban kanı tekrarlanmayacak, ama Korban Pesah tekrarlanacaktı ve bu mitsvaya iştirak edemeyecek olanlar kendilerini sanki halkın geri kalanından ayrılmış gibi hissedeceklerdi.

Mısır’dan çıktıktan sonraki ilk Pesah’ta tame oldukları için korban getiremeyenler kimlerdi?

a) Bunlar, önceki hafta yakınlarının cenazelerine katılmış olan sıradan kişilerdi.

b) Bunlar, yolda buldukları sahipsiz cesede sahip çıkıp ‘met mitsva’-gömme mitsvası-yapan kişilerdi. İyilik yapma yani gemilut hasadim mitsvasının en güçlü örneği ve hiçbir karşılığın beklenmediği bu mitsvayı yerine getirdikleri için, onlara ikinci bir şans verilir.

c) Bunlar, birkaç gün önce Nadav ve Aviu’nun cesetlerini tapınaktan çıkaran Mişael ve Eltsafan’dı. Nadav ve Aviu çok acı ve zamanından önce gibi görülen bir şekilde vefat etmişti.

d) Bunlar, Yosef’in Kutsal Topraklar’a gömülme vasiyeti üzerine, Yosef’in naaşını taşımakla görevli kişilerdi.

Pesah Şeni ve Yosef

Rabbi Ari Kahn, Şemot Raba’daki midraş üzerine dikkat çeker. Buna göre, Yosef’in naaşını taşıdıkları için tame olan ve daha sonra Tanrı’dan ikinci bir fırsat isteyen kişiler, Pesah Şeni ile Yosef ATsadik arasındaki bağlantıyı da ortaya koyar. Yosef’in naaşını taşıyan kişiler öne çıkar ve Yosef ATsadik’e verilen sözü yerine getirdiklerini, onun naaşını çölde oldukları süre boyunca omuzlarında taşıdıklarını söyler.  “Atamızın isteğini yerine getirerek iyilik yapmaya çalışırken, neden ulusumuzun kutlamasının dışında kalalım?” derler. Midraş, Pesah Şeni hediyesinin ve getirdiği ikinci şansın, doğrudan Yosef’in liyakatine bağlı olduğunu belirtir. Yosef’e ve hayatına şöyle bir göz atalım. Bu yakışıklı, karizmatik genç, ağabeyleri tarafından önce bir kuyuya atılır, sonra satılır ve bu şekilde yıllar boyu ailesinden uzakta, tek başına, hayatındaki en önemli kişi olan babasından uzakta kalır. Başına gelen tüm aksiliklere ve sorunlara rağmen, Mısır’da çok yüksek bir seviyeye gelir ve dünyanın en güçlü imparatorluğunda, Firavun’dan sonra gelen, en güçlü adam olur.

Ağabeyleri yemek bulmak için Mısır’a geldiklerinde, Yosef onların ağzının payını verebilir, onları tersleyebilir ve yaptıklarının hesabını sorabilir, hatta onları intikam adına öldürtebilirdi. Fakat bunun yerine Yosef onlara ikinci bir şans verir, ilişkilerini yeniden yapılandırır ve onların tekrar Yosef’in hayatına girmelerine olanak sağlar. Pesah Şeni, Yosef’in liyakati üzerine verilmiştir, çünkü Yosef cesurca, yiğitçe ve büyük bir alçakgönüllülükle bizi, kişilerarası ilişkilerde ikinci fırsat konseptiyle tanıştırır. Yosef ağabeylerine ikinci bir şans verir, çünkü ailenin tekrar bir bütün haline gelmesini ister. Şimdi Yosef’in naaşını taşıyanlar da, aslında naaşla birlikte Yosef’in bu misyonunu ve vizyonunu da taşır ve Moşe’ye:  “biz de bu mitsvayı yerine getirirken halkın bir parçası olmak istiyoruz ki bu şekilde halkımız tam bir bütün olsun” derler. Tanrı’nın cevabı şöyle olur:  “Yosef ikinci bir şans verdiyse,  Ben de size ikinci bir fırsat veriyorum: İşte Pesah Şeni.

Neden Pesah Şeni mitsvası da diğer mitsvalar gibi Tanrı tarafından, en baştan verilmemiştir?

Çünkü İkinci Pesah-Pesah Şeni, teşuva’nın gücünü temsil eder. Bu gücün esası, Tanrı’ya dönüş ile geçmişteki hataların geriye dönük olarak düzeltilip, pozitife dönüştürülebilmesidir.

Bu mitsva en başından Tora’da belirtilemezdi. Çünkü Pesah Şeni,  Tanrı’nın Pesah’ta getirilmesini emrettiği Korban Pesah mitsvasının, çeşitli nedenlerle ‘yapılamaması’ üzerine eklenen yeni bir mitsvadır.

Tora, hiçbir şekilde Tanrı’nın İsteği’nin yerine getirilmemesini ‘pozitif’ bir şey

olarak tanımlayamaz.

Pesah Şeni mitsvası, ancak acı çeken bir ruhun geçmişe dönüp, hatasını pozitife dönüştürüp Tanrı’ya yakınlaşma arzusu ve çabası içinde yakarışları sonucu verilebilirdi. (Lubavitcher Rebbe)

Pesah Şeni, yerine getirilemeyen bir mitsvayı, geriye dönük olarak yapıp, bu hatanın pozitife dönüştürülmesini simgeliyorsa, neden 14 Nisan’dan sonra 14 İyar’a kadar tam bir ay beklenmesi gerekti? Neden hatayı dönüştürme fırsatı daha erken bir zamanda, Nisan ayında verilmedi?

Çünkü Nisan ayı ile İyar ayı, spiritüel olarak farklılıklar gösterir.

Nisan ayı, Tanrı’nın, Yahudi halkını, tüm eksikliklerine ve düştükleri seviyeye rağmen kurtardığı, Tanrı’nın Büyüklüğü’nün herkes tarafından ‘görülüp’ kabullenildiği zamandır.

Buna karşın, İyar ayı ise, Omer sayma mitsvası ile gösterilen kişisel çaba ve gayret zamanıdır. İyar ayının özelliği, spiritüel gelişimin ve ruhsal arınmanın, kişinin ‘kendisi tarafından’ başlatılmasıdır.

Bu yüzden Pesah Şeni mitsvası, İyar ayı için verilmiştir.

LAG BA’OMER

7 MAYIS PERŞEMBE

 Pesah ile Şavuot arasındaki 49 günlük ‘Omer’ dönemi, tarihte Yahudi halkı için çok üzücü olaylara sahne olur. Bu dönemde Rabi Akiva’nın 24 bin öğrencisini öldüren salgın hastalık, Omer’in 33.günü mucizevî şekilde ortadan kalkar. Artık o gün, İyar ayının 18.günü, bu yıl 6 Mayıs Çarşamba akşamı ve 7 Mayıs Perşembe, büyük bir mutluluk ve coşkuyla  Lag Ba’Omer kutlanır.

 

Pesah Rişon (Birinci Pesah) ile Pesah Şeni (İkinci Pesah)

Birinci Pesah, İsrail’de yedi, İsrail dışında sekiz gün kutlanan bir bayramdır. İkinci Pesah, Bet-Amikdaş zamanında bayram olarak kutlanmasına rağmen, günümüzde 14 İyar’da bile yapılan bir kutlama yoktur.

Birinci Pesah’ta evde hamets (Pesah süresince yenmesi ve sahip olunması yasak olan yiyecekler) bulundurmak yasaktır. İkinci Pesah’ta ise böyle bir yasak yoktur. Sadece Korban Pesah yenileceği zaman hamets ile değil, matsa ile yenilir.

 İkisi de Korban Pesah kurallarına göre pişirilip yenir.

İkisi de matsa ve maror(acı otlar) ile yenir.

İkisinde de Tahanunim (Tanrı’dan af dilemek için yapılan yakarış duaları) yapılmaz.

İkisi de Şabat’a bile gelse, ‘tam olarak o günde’kutlanır.

Pesah Şeni’de ne yapılır

14 İyar’da (bu yıl 3 Mayıs Pazar günü), Bet-Amikdaş zamanında matsa ile birlikte yenen Korban Pesah’ı hatırlamak amacıyla, Pesah’tan artmış olan matsadan bir parça yenir ve Bore Mine Mezonot berahası söylenir.

 

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Passover, The Jewish Book of Why, Gözlem’den El Gid Para El Pratikante ve Bereşit kitaplarından ve www.chabad.org, www.torahsearch.org, www.torahweb.org, www.ou.org, www.askmoses.com, www.aish.com, www.meaningfullife.com, rabbisblog.brsonline.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

**Katkıları için Rav İzak Peres ve Rav Ceki Baruh’a teşekkür ederiz.