Piyasalar fon arz edenler ile fon ihtiyacı olanların buluştukları sanal veya fiziki yerlerdir. Piyasalar para ve sermaye piyasası olarak ikiye ayrılır. Piyasalar ve işleyişleri ile ilgili bilgileri maddeler halinde toparladık.
1-Piyasalar fon arz edenler ile fon ihtiyacı olanların buluştukları sanal veya fiziki yerlerdir.
2-Piyasalar çeşitli şekillerde kategorize edilebilir. Mali piyasalar ve reel piyasalar olarak en tepede ikiye ayrılır.
3-Mali piyasalar para ve sermaye piyasaları olarak günümüzde en çok takip edilen ve işlem yapılan yerlerdir. Reel piyasalar ise genelde emtia piyasalarıdır. Hububat Borsası bir reel piyasadır.
4-Organize olan ve olmayan (tezgâh üstü – over the counter) piyasalara örnek olarak Borsa İstanbul ve Tahtakale – Kapalıçarşı piyasaları verilebilir. Döviz piyasası 7/24 çalışan bir tezgâh üstü piyasa çeşididir.
5-İMKB’nin ilk yıllarında Kabataş, Karaköy hattında tezgâhların arkasında taburede oturarak işlem yapan kişiler ve aracı kurum temsilcileri tezgâh üstü adına verilecek en güzel örnek olacaktır.
6-Kuralları yazılı ve işleyişi prosedürlerle belli olan piyasalar Borsa İstanbul gibi organize borsalardır. Tezgâh üstü piyasaların da teamül ve kuralları vardır ve genelde borsaların kuralları üzerinden çalışırlar ama genelde tarafların kendi arasındaki serbest anlaşmalara dayalı oldukları için bu adı alırlar.
7-Örneğin, banka ile müşteri arasında yapılan ileri vadeli bir döviz kuru alım sözleşmesi (forward kontrat) tezgâh üstü işlemdir. Aynı bankanın Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında kontrat alıp satması bir organize piyasa işlemidir.
8-Vadede takasın gerçekleştiği ancak işlemin bugün yapıldığı sözleşme ve piyasalara vadeli işlem ve vadeli piyasa denir. Aynı zamanda bir baz ürün üzerine (faiz, döviz gibi) yeni özellikler eklenmesi nedeni ile oluştuğu için türevini almak mantığı ile türev işlemler, türev piyasalar (derivatives) adı da verilir. Reel piyasadaki bir emtia üzerine finansal bir kontrat düzenleniyorsa bu mali piyasa işlemi olarak kabul görür. İşlemin yapıldığı aynı günde (veya en fazla iki gün sonrasında) takas gerçekleşiyorsa bu işleme ve piyasaya spot işlem ve piyasa denir.
9-Piyasalar para ve sermaye piyasası olarak ikiye ayrılır. Bir yıldan kısa vadeli işlemlere genelde para, bir yıldan uzun olanlara sermaye piyasası adı verilir. Ortağın şirkete sermaye koymasının mantığı yıllarca kâr payı almak olduğundan şirkete bir yılın üzerinde borç veren piyasa işlemlerine bu mantık nedeni ile sermaye piyasası denir.
10-TCMB nezdindeki para piyasası ve açık piyasa işlemleri kapsamında bankalar birbirlerine ödünç para alıp verirler. Ayrıca bankalar arası piyasada da benzer şekilde işlemler yaparlar. Borsa İstanbul’daki sermaye piyasası işlemlerinin kurallarını SPK belirler.
