Mısır’dan Çıkış’ta fiziksel esaretlerinden kurtulan Yahudiler, 49 gün – 7 hafta boyunca, gün be gün kendilerini geliştirip, Tanrı’ya yaklaşarak, Tanrı’nın onlara vereceği Tora’yı almaya hazırlanır. Şavuot, Pesah´ta fiziksel esaretten kurtulan Yahudilerin akıl ve bilgi ile yoğrularak manevi özgürlüğe kavuşmasını simgeler.
Tanrı’nın, Sina Dağında, dünya tarihinde benzeri görülmemiş şekilde sadece bir kişinin değil, sadece Mısır’dan kurtarılan Yahudilerin değil, geçmiş ve gelecek tüm Yahudilerin huzurunda, 10 Emri ve sonrasında Tora’yı vermesi, dünya ve Yahudi tarihinin akışını değiştirir ve bir Yahudi’nin, Yahudi olarak yaşamasının en büyük ödülü, yaşam sebebi ve amacı olur. Nerede yaşarsa yaşasın, ne yaparsa yapsın, bir Yahudi’ye hayat, kuvvet, temel, sağlamlık ve zenginlik veren tek güç Tora’dır. Bu yüzden, Tora, Yahudiler için ‘Torat Hayim- Yaşam Kaynağı’ olur.
Şavuot, aynı zamanda ilk ürünlerin- turfandaların- da Bet Amikdaş’a sunu olarak getirildiği, gelecek senenin meyvelerinin kaderinin de belirlendiği zamandır.
Hem tarımsal, hem tarihi özelliği olan ve Yeruşalayim’i ziyarete gidilen, Şaloş Regalim’in ( Üç Ziyaret Bayramı: Pesah-Şavuot-Sukot) ikinci bayramı olan Şavuot, Pesah’in ikinci gecesinden başlayarak 49 gece Omer saydıktan sonraki akşam yıldızlar çıktıktan sonra (bu yıl 23 Mayıs Cumartesi akşamı) başlar.
PESAH SUNUSU, ŞAVUOT SUNUSU: Hayvansallık ile insanlık
Bet Amikdaş zamanında Pesah’in ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir omer miktarı kesilip sunu olarak getirilir, ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanırdı. Bu sunudan sonra 49 gece sayılır ve 50. günde de buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan ‘Şte Alehem-iki somun ekmek’ Bet Amikdaş’da Tanrı’ya sunulurdu.
Pesah’ın ikinci gecesinin başlangıcında getirilen sunu, hayvan yemi olarak kullanılan arpadan, Şavuot’taki sunu ise genelde insanların tükettiği buğdaydan, insan yiyeceği olan ekmek şeklinde sunulurdu. Pesah’ın ikinci gecesinden Şavuot’a kadar yaptığımız sayım ve gün be gün geliştirdiğimiz karakter özellikleri, hayvan yiyeceğinden insan yiyeceğine yükselişi temsil eder. Bu yükseliş, içimizdeki hayvansal ve maddiyata yönelik dürtülerimizin esaretinden, zihin ve zekâmızı kullanarak özgür seçimimizi Tanrı’ya bağlanma yolunda kullanan insan dünyasına yükselişimizi simgeler.
ZEMAN MATAN TORATENU: Tora’mızın veriliş zamanı
Şavuot, litürjide Tora’nın verildiği ‘gün’ değil, verildiği ‘zaman’ olarak geçer ve Tora’nın verilişinin tam günü belirtilmez. O zamanlarda şahitlerin ifadesinden sonra ilan edilen yeni ayın zamanına göre, Şavuot’un Sivan ayının beşinci, altıncı veya yedinci gününe gelmesi ve hâlâ Tora’nın verildiği zamana denk gelmesi mümkündü.(Tosefta Arachin 1:4)
Rabi Şimşon Rafael Hirsch,Vayikra 23:21 yorumunda, Şavuot’un esasının Tora’nın verilmesi değil, Yahudilerin Tora’yı almaya hazırlanmaları olduğunu belirtir. Çölde atalarımızın Tora’yı almaya hazırlanmaları gibi, biz de aynı şekilde Tora’yı almaya hazırlanmalıyız. Tora’da açık olarak belirtilmeyen, fakat hesaplamalarla Sivan ayının altıncı günü olarak kabul edilen Şavuot, Yahudiler’in Tora’yı aldıkları gün değil, Tora’yı almaya hazırlandıkları zamanı ifade eder. Bu yorumun dayanağı, Şavuot’ta okunan Tora bölümü seçimi-Şemot 19. Bölüm’de, Tora’nın alınması için yapılan hazırlıklardan bahsedilmesidir.
HAG ABİKURİM: İlk ürünlerin bayramı
“Toprağının ilk turfandalarını, Tanrın Aşem’in Evi’ne getir.” (Şemot 23:19 ve 34:26)
Şavuot zamanı, ilk olgunlaşan meyveler, turfandalar- bikurim, tüm İsrail’den Yeruşalayim’deki Bet Amikdaş’a getirilirdi. İlk olgunlaşan meyvelerin sunu olarak getirilmesi, Tanrı’ya duyulan minnetin en üst seviyesini ifade eder. Bir çiftçi, ürün elde etmek için aylar, bazen de yıllarca sıkı bir şekilde çalışır. Emeğinin karşılığını, o ilk meyveyi gördüğü mutluluk ve coşku anı başka hiçbir şeyle karşılaştırılamaz. Çiftçi, bu meyveleri kendine ayırıp kendi başarısını kutlamak yerine, bunları Yeruşalayim’e götürerek, Tanrı’ya iyiliği, cömertliği ve bereketi için şükran duygularını ifade eder. Bütün çabalarına ve ağır çalışmasına rağmen, başarısının tamamen Tanrı’ya bağlı olduğunu kabul ve takdir eder. Tohumlarını ekerken Tanrı’ya inancı, ekinlerini toplarken de Tanrı’ya minnet duyguları ona eşlik eder. İlk meyveleri getirme töreninde göklerden bir ses- bat kol –duyulur: “Bugün ilk meyvelerini getirdin, gelecek sene de getirebilme ayrıcalığına sahip olasın.”(Raşi,Devarim 26:16)
Tora sevinci ve ilk ürünlerin sevinci
İlk ürünlerin Bet Amikdaş’a getirilmesi töreninin tamamlanması kısmından sonra Tora’da şöyle yazar: “Bugün, Tanrın Aşem sana bu hükümleri ve kanunları yerine getirmeni emrediyor. Onları tüm kalbinle ve tüm canınla gözetip uygulamalısın.” (Devarim 26:16)
Raşi, ‘bugün’ kelimesinin, Tora’nın her daim yeni, her daim canlı ve her daim coşkulu olarak, sanki bugün alınmış gibi kabul edilmesi ve yaşanması gerektiğini ifade ettiğini belirtir. Rabi Ari Kahn’a göre, her gün sanki o gün Tora’yı alıyormuşçasına heyecan duyulması gerektiğinin, özellikle Şavuot bayramında söylenmesi ilginçtir. Aylar belki yıllarca heves ve yoğun çabalar sonucunda çiftçi, çalışmalarının meyvelerini eline alır. Bir canlanma ve tamamlanma duygusu onu sarar. İlk ürünler, kişinin Tora’ya yönelişinin nasıl olması gerektiğinin canlı bir örneğidir: yenilik ve tazeliğin coşkusu, devam etme azmi, büyük bir gayretle çalışmak ve çalışmanın ürünlerinin kime bağlı olduğunun takdiri.
Şavuot’a özel sembol ve mitsva
Şaloş Regalim bayramlarından Pesah’ta matsa mitsvası, Sukot’ta suka mitsvasını yerine getiririz. Yahudiliğin temeli olan Tora’nın verildiği zaman olan Şavuot’un özel mitsvası nedir? Şavuot’un simgesi nedir? Rabi Şimşon Rafael Hirsch der ki: Yahudiliğin esası ve özü olan Tora’yı ifade etmek için en güçlü sembol bile yetersiz kalacaktır. Tora’sız Yahudi nedir? Tora’sız Yahudilik nedir? Tora’yı bir simgeye indirgemeye çalışmak, onun kutsallığını ihlal etmektir. Tora’yı ifade edebilmenin tek yolu, O’nun öğretileri doğrultusunda yaşamaktır. Tora sembollerle değil, ancak içerik ve özü ile ölçülebilir. Mısır’dan Çıkışı ve Tanrı’nın Yahudileri çölde mucizevî şekilde koruduğunu hatırlamak, anıları taze tutmak ve bu deneyimleri tekrar yaşamak ve yaşatmak için matsa yer, Agada’yı yaşar, sukayı deneyimleriz. Fakat Şavuot zamanı verilen Tora, hatıralar ve anılarla sınırlı kalamaz. Sina Dağını, On Emri, gök gürültülerini ve şimşekleri hatırlamak yeterli olamaz. Tora’yı hissetmenin, Tora’ya bağlanmanın tek yolu, Tora’yı yaşamaktır. Burada kestirme bir yol yoktur: Tora’yı yaşamak; ancak Tora öğrenmek, Tora yolunu öğrenmek ve bu yolda yürümekle mümkün olabilir. Tora, tek gerçektir ve gerçek de ancak gerçek ve istikrarlı bir şekilde yaşanırsa ‘gerçek’ olabilir.
Şavuot’ta aramızdan ayrılan yakınlarımız için Yizkor- anma duası okunur. Onlar hakkında hatırladıklarımız nedir? Ne söyledikleri mi, ne yaptıkları mı? Hayat oyununda önemli olan, nasıl ve ne konuştukları değil, oyunu nasıl oynadıklarıdır. Her şey söylenip her şey yapıldıktan sonra, söylenenler unutulur, yapılan hareketler, davranışlar akılda kalır. Aynı hayat gibi, Şavuot’un da onu belirleyici bir sembolü yoktur. Tora, bir sembolle ifade edebilmek için fazla güçlü, fazla müthiş ve fazla kutsaldır. Tora, ‘gerçek’tir. Gerçek, sembolize edilemez. Ancak yaşanabilir.
Şavuot’ta sütlü yiyecekler yenilir. Neden?
*Tora’da Şavuot bayramı ve et ile sütlü yiyeceklerin birlikte yenmemesi emri ardı ardına sıralanır. “Toprağının ilk turfandalarını, Tanrı’n Aşem’in evine getir. Eti, annesinin (sütü bile olsa),sütle pişirme” (Şemot 23:19).
Yahudilerin kap kacaklarını kaşer hale getirme- sıfırlama için zamanları yoktu. Bunun için ‘sütlü’ yiyecekler yediler.
*Hayvanları, şehita kuralları ile kaşer bir şekilde kesmeye ve diğer uygun hazırlıkları yapmaya vakitleri olmadığı için sütlü yiyecekler yediler. (Yahudiliğin kanun kitabı Şulhan Aruh, Orah Hayim 494:3, Rama;Mişna Berura 12)
* Yahudiler, Sina Dağı’nda Tora’yı almaya hazırlanırken bir bebek gibi saf ve temizdiler. Bir bebeğin yaşamını sağlayan gıda nasıl ‘süt’ ise, Yahudilerin yaşamını sağlayan da Kutsal Tora olduğu için.
*Vaat edilen topraklardan, ‘bal ve sütün aktığı ülke’ olarak bahsedildiği için.(Şemot 3:17 ve 13:5)
* Şir Aşirim’de ( Ezgilerin Ezgisi 4:11),Kral Süleyman, Tora’dan bahsederken, “Dudaklarından bal ve süt gibi damlar” kelimelerini kullandığı için.
*Tora, tatlılığı ve verdiği haz ile süt ve bala benzetildiği için.(Mişna Berura 13)
*Süt ve balın; Tora’nın bize maddi ve manevi dünya ile uyum içinde yaşamamızı öğrettiğini simgelediği için: “Yolları sevinç yollarıdır ve bütün yolları barış içindedir.”(Mişle 3:17) Süt ve bal elde etmek için hiçbir canlının hayatını kaybetmesi veya gelişimini durdurması gerekmez. Onlar da, Tora gibi doğa ile uyum içindedir.
Megilat Rut nedir? Neden Şavuot’ta Rut’un Kitabı-Megilat Rut okunur?
‘Megilat Rut - Rut’un Kitabı’, Kutsal Kitap’ın (Tanah) Ketuvim (yazıtlar) bölümünün kitaplarındandır. Birçok olaylar zinciri sonrasında Yahudiliği hiçbir çıkarı olmadan, içselleştirerek kabul eden ve Kral David’in soyunu oluşturan Moav’lı Rut’un hikâyesini anlatır. Neden Şavuot’ta Rut’un Kitabı okunur?
* Şavuot, Kral David’in doğum ve ölüm yıldönümüdür. Rut ve kocası Boaz, Kral David’in büyük büyükanne ve büyük büyükbabaları olduğu için.
*Rut’un kitabında bahsedilen hasat sahneleri, Hasat Bayramı Şavuot’a ait olduğu için.
*Moav ‘lı bir putperest olan Rut, hiçbir maddi çıkarı olmadan Yahudiliği içtenlikle kabul ettiği, bir ‘ger tsedek-aramıza iyi niyetle katılan yabancı’ olduğu için. Bütün Yahudiler de, aynen Rut gibi, Kutsal Tora ve kurallarını, Tanrı’ya olan derin inançları ve güvenleri ile Şavuot’ta kabul ettikleri için.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Shavuot, Gateway to Judaism, Kutsal Kitap,The Complete Story of Shavuot, Guidelines , TheJewish Book of Why, Emanations, Exploration, Gözlem Yayıncılık’tan El Gid Para El Pratikante, Yahudilik Ansiklopedisi, Şemot, Bamidbar kitaplarından ve www.chabad.org, www.aish.com, jewfaq.org, www.ou.org, wwww.meaningfullife.com, www.algemeiner.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir. Yazıda, konular hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazıları belirtilmiştir.
*Katkıları için Rav İzak Peres ve Rav Ceki Baruh'a teşekkür ederiz.
