‘Tarihi Süreçte İzmir Yahudi Yaşamında Kesitler’

İzmir Yahudi Cemaati tarafından Yahudi tarihi ve kültürüne ilişkin olarak, kamuya açık düzenlenen bu ilk panelde sırasıyla, Dr. Siren Bora ‘İzmir Yahudi Cemaatinin Kökenlerine İlişkin Ön Bilgi’, Sara Pardo ‘İberia Yarımadasından Osmanlı’ya Taşınan Kültürel Değerler’ ve Orhan Beşikçi ‘Basmane ve Çevresinde Yahudi Yaşamı’ başlıklı bildirileri sundular. Moderatör görevini üstlenen, İzmir Yahudi Mirası Müzesi Proje yöneticisi Nesim Benjoya ise son derece aktif ve başarılı idi.

Program başladığında İzmir Fransız Kültür Merkezi Konferans Salonunun hemen hemen tamamının dolduğunu görmek mümkündü. Panelin açılış konuşması, İzmir Musevi Cemaati Vakfı Başkanı Sami Azar tarafından yapıldı. Azar konuşması sırasında, paneli düzenleme amaçlarını şöyle açıkladı: İzmir Yahudi tarihine ilişkin, ‘doğru ve kapsamlı bilgileri’ İzmirlilerle paylaşmak, toplumlar arası kültürel etkileşimin altını çizerek İzmir’in çok kültürlü yapısının kökeninde yer alan İzmirli Yahudilerin katkısını vurgulamak.

İlk panelist, Dr. Siren Bora idi. Yıllardan beri İzmir ve çevresindeki kentlerde yaşayan Yahudiler üzerine çeşitli makaleler ve kitaplar kaleme almış olan Dr. Bora, Ege Bölgesinde özellikle de İzmir kentinde antik dönemden itibaren Yahudi varlığına ilişkin bilgi ve bulguları dinleyicilerle paylaştı. Önce, Bizans döneminde İzmir’de yaşayan Yahudiler hakkında elinde bulunan somut objelere ilişkin fotoğrafları, haritaları ve bu konudaki bilgileri aktardı. Sonra İzmir ve çevresinin Osmanlı hâkimiyeti altına girdiği yıllardan itibaren, bölgeye yönelik Yahudi göçlerine, göçmen Yahudilerin kökenlerine ve o dönemde İzmir kentindeki Yahudi heterojen yapısının ayrıntılarına değindi.

İkinci panelist, İzmir Yahudi Cemaati mensubu araştırmacı yazar ve deneyimli bir turist rehberi olan Sara Pardo idi. Pardo, İspanya ve Portekiz’de, bir zamanlar büyük Yahudi cemaatlerine ev sahipliği yapmış olan kentlerden, fotoğraflar eşliğinde örnekler vererek söz ettikten sonra, Yahudi göçmenler eşliğinde İber Yarımadasından Osmanlı’ya getirilmiş olan Yahudi kültürel değerlerinden seçkin örnekler sundu. Esprili anlatımı eşliğinde Yahudi ritüellerinde kullanılan objeleri ve Yahudi gastronomisini tanıttı.

Üçüncü panelist ise, İzmir’e gönül veren her İzmirlinin yüreğinde, ayrıcalıklı bir yere sahip olan gazeteci yazar Orhan Beşikçi idi. Yıllardan beri İzmir’in kültürel değerlerine ilişkin sayısız makale ve kitap yazmış olan Beşikçi, Basmane ve İkiçeşmelikte bulunan pek çok tarihi mirası keşfetti; gün yüzüne çıkmalarını sağlayarak bu değerleri İzmirlilere armağan etti. Günümüzde ise, Agora çevresinde yer alan eski Yahudi mahalleleri, bu mahallelerde yer alan Sinagoglar, Yahudihaneler ve Kortejolar hakkında araştırmalar ve çalışmalar yapan Beşikçi, çalışmalarını görsel malzemeler eşliğinde dinleyicilerle paylaştı. Beşikçi’ye göre, bir zamanlar Yahudilerin ve Müslüman Türklerin, iç içe bir arada yaşadığı Basmane ve İkiçeşmelikteki mahalleler, bugün Suriyeli göçmenleri ve yoksulları ağırlıyordu. Bu keşmekeş içerisinde yer alan Şonsol Sinagogu ve yeni keşfedilen Sonsino Sinagogu bir an önce sahiplenilmeli ve hayat bulmalı.

Panelistlerin sunumlarının ardından, seyircilere soru sormaları ve katkıda bulunmaları için zaman tanındı. Üç saat süren panel sona erdiğinde, herkesin olumlu izlenim ve duygularla panelden ayrıldıklarını gözlemlemek mümkündü.