Çana Sinagogu Galante’ye göre bu sinagog adını, Makedonya’da Kasturiya yakınında Tziana kasabasından alır.
İstanbul Vakıflar Baş Müdürlüğü’nün 18 Mayıs 1946 tarihli bir yazısında Çana Sinagogu’nun fetihten önce mevcut olduğu ifade edilir. 1663 yangınından kurtulan bu sinagogun aynı yıl, Haham David Elnekave’nin aracılığıyla, Romaniotlar tarafından Sefaradlara satıldığı bilinmekte.
Osmanlı idari sistemine göre her din grubu kendi mensupları arasındaki ihtilaflarda görev yapmak üzere bir mahkemeye sahip olabiliyordu. Hahambaşılık mahkemesi hüviyetinde olan Bet Din 1908 yılına kadar her hafta pazartesi ve perşembe günleri, Hahamhane diye anılan Çana Sinagogu’nun birinci katında toplanır, cumartesi yazı yazmak ve iş görmek, birden fazla kadınla evlenmek, kaşer olmayan gıdalar yemek gibi dini yasaklara uymayanlara verdiği özgürlüğü kısıtlayıcı cezalar binanın alt katında bulunan hapishanede infaz edilirdi.
Veria (Karaferye) Sinagogu
1693 fermanında adı geçen bu sinagog, Bizans döneminde Makedonya’nın Verroia (Osmanlı’ca: Karaferye) kasabasından göç edenler tarafından kurulmuş ve geldikleri bölgenin adı verilmişti.
Bir süre, yeri tam olarak bilinmeyen sinagogun, Düriye Sokak’ta halen garaj olarak kullanılan mahalde olduğu sanılmıştı. Ancak Korin Soryano, ‘Ahrida Sinagogunu restore eden Yük. Mimar Hüsrev Taylan’ın yörede yaptığı tetkikte, Püsküllü Caddesinde Hacı İsa Camii karşı köşesindeki binanın yapı özellikleri dolayısıyla bir zamanların Veria Sinagogu olabileceği kanaatine vardığını’ naklediyor.
Bir kaynakta, 1893-1894 yılında hahamının Yeşua Akiva olduğu belirtilen ve Galante’nin 1897 yılında mevcut olduğunu ifade ettiği sinagog, diğer bir kaynağa göre ise Kürkçü Çeşme semtini yok eden 1890 Balat yangınında yanmıştı.
Bu iki sinagog hakkında bilgisi olanların yorumlarını özellikle rica ederim. ([email protected])
