Hasköy Mektep Sokak No.10'da, sokağa da adını vermiş görkemli bir yapı yöreyi süsler. Binanın tarihçesi de bir bakıma, Hasköy’de yaklaşık 150 yıllık bir dönemin önemli kilometre taşlarını belirler.
İlk okul dönemi 1875-1962
Alliance okullarının Hasköy bölgesinde ilki, kızlara eğitim vermek üzere Ağustos 1875’te bu taş binada açıldı. Ocak 1877’de aynı binada erkek çocuklara da eğitim verilmeye başlandı.
1888 yılında, Abdülhamid’in, okulların gerçekleşmesi desteğine bir şükran ifadesi olarak, binanın giriş kapısının üzerine konan kitabede ‘Alliance Israélite / Ecole de Garçons / 1888-1889’ ibaresinin yanındaki dörtlüğün çevirisi şöyledir1:
Abdülhamid Han Hazretleri devrinin eserleri
umumi ihsân gibidir, bunların bir nihâyeti yoktur.
İşte bunlardan birine örnek de Sıbyan [çocuk] mektebidir,
Bu sebepler Museviler gece gündüz ona minnet duygularını dile getirirler.
Fransızca eğitimin yanında Türkçe ve İbranice de öğretilmekte olan okul kısa zamanda karma okula dönüştü. Cumhuriyetin ilanını takiben Hasköy Musevi Zükûr ve Ünas Mektebi [erkekler ve kızlar], daha sonra Azınlık Okulları mevzuatı kapsamında Hasköy Musevi İlkokulu adını aldı. Hasköy’de Yahudi nüfusunun çok azalması sonucu öğrenci yetersizliğinden 1962 yılında kapandı.
Musevi Ruhani Lisesi - Bet Midraş Lerabanim (Seminario) dönemi 1955-1963
Edirne’de, modern bilgilerle donatılmış din adamları yetiştirmeyi hedefleyen Seminario (Ruhban Okulu) ülke çapında yararlı olabilmesi için İstanbul’a taşınarak Hasköy Alliance Okulunun bir bölümüne nakledildi. Bet Midraş Lerabanim adıyla 25 Ocak 1898 tarihinde eğitime başlayan lise bir dönemde Kuzguncuk’a taşındı ise de 20. yüzyılın başında öğretim kadroları zayıfladığından kapanmak zorunluluğunda kaldı.
Seminario 6 Şubat 1955 Pazar günü Musevi Ruhani Lisesi olarak törenle yine Hasköy’de, müdürlüğünü Rav David Asseo’nun yüklendiği lise olarak tedrisata başladı. 1963 yılında Galata Dibek Sokak’taki İkinci Karma Okulu binasına taşındı ise de, öğrenci azlığından Eylül 1969’da tamamen kapandı.
İhtiyarlar Yurdu – Moşav Zekinim dönemi 1963-2014
1961 yılında, Ruhban Lisesi’nin ayrılması sonucu işlevsiz kalan binanın, Yüksekkaldırım’da Or Hodeş Sinagogunda yaşayan kimsesiz ihtiyarlara tahsisi kararlaştırıldı. Hahambaşı Rav David Asseo ile cemaat başkanı Dr. Harun Çiprut’un ortak gayretiyle, gerekli tadilattan sonra bina 5 Eylül 1963 günü İhtiyarlar Yurdu olarak hizmete açıldı.
2014 yılında, benzer işlevleri olan Barınyurt ile İhtiyarlar Yurdu’nun tek çatı altında hizmet vermesi kararlaştırılınca, pansiyonerler Barınyurt Huzurevi ve Yaşlı Bakım Merkezi binasında ‘Or Yom’ şemsiyesi altında bütünleşti.
Öğrenci yurdu dönemi 2015
Bir kez daha boşalan tarihi bina, Haziran 2014’te Kadir Has Üniversitesi tarafından, ‘Başarı Burslu Erkek Öğrenciler’ için Konukevi olarak kullanılmak üzere kiralandı.
1Çeviri: Prof. Dr. Nuh Arslantaş, Marmara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, İslam Tarihi Anabilim Dalı
Kaynak: Naim A. Güleryüz, Dünden Bugüne Türkiye’de Yahudi Yerleşim Merkezleri (Baskıda)
