Şaşılık iki gözün aynı anda aynı yöne bakamaması ve aynı cisme odaklanamamasıdır. Gözlerden birisi karşıya bakarken diğer gözün içe, dışa, yukarı ya da aşağı kayması şeklinde ortaya çıkar.
Göz hareketlerini kontrol eden altı kas bulunur. Bu kasların fonksiyonlarındaki herhangi bir bozukluk şaşılıkla sonuçlanabilir.
Çocukların doğuştan itibaren rutin şekilde göz muayenelerinden geçirilmesi oldukça önemlidir. Böylece şaşılık sebebi olabilen pek çok göz patolojisi erken safhada tespit edilip tedavi edilebilir.
Op. Dr. İlker Yalçın*
Şaşılığın sebepleri nelerdir?
Şaşılığa neden olabilen pek çok neden bulunur. Genetik faktörler bunların en önemlisi kabul edilir. Hipermetropi, miyopi, astigmat gibi göze ait kırma kusurları, katarakt, göz tümörleri gibi göz içi patolojileri hipertiroidi hipokalsemi gibi metabolik nedenler, kafa travması, beyin hasarı ya da ateşli havale gibi nörolojik hadiseler şaşılık nedeni olabilir. Özellikle erişkinlerde görülen sinir felçleri de önemli bir şaşılık nedenidir.
Şaşılık tipleri nelerdir?
Şaşılık için pek çok sınıflama yapılmıştır. Görüldüğü yaş grubuna göre şaşılıklar: Konjenital(doğuştan) ve edinsel şaşılıklar olarak sınıflandırılabilir. Konjenital olan tipte kayma yeni doğan döneminde ortaya çıkar. Bu tip şaşılıkta erken dönemde ameliyat yapılması gerekir. Çünkü zamanla beyin gözlerden birini kullanmamayı öğrenir (supresyon) ve ileri yaşlarda düzeltilse bile hastanın üç boyutlu görmesi kaybolabilir. Edinsel tipler hayatın daha çok ikinci yılından sonra görülür. Genellikle kırma kusurlarına bağlıdır ve gözlükle büyük oranda düzelir. Kaymanın yönüne göre de şaşılıklar sınıflandırılabilir.
İçe şaşılık (ezotropya), dışa şaşılık (exotropya), yukarı şaşılık (hiper tropğya), aşağı şaşılık (hipotropya) gibi.
Şaşılığın kalıcı veya zaman zaman ortaya çıkan (intermitten) tipleri de bulunmaktadır.
Yalancı kayma nedir?
Bebeklerde hayatın ilk üç ayında fizyolojik olarak şaşılık görülebilir. Özellikle burun kökü geniş ve yassı olan çocuklarda gözün iç kısmındaki perde kısmı geniş olan çocuklarda yalancı şaşılık görülebilmektedir.
Bu çocuklarda şaşılık olduğunu genellikle aile büyükleri veya komşular aileye telkin ederler. Şaşılığın gerçek bir kayma mı yoksa yalancı tip şaşılık mı olduğuna ancak iyi bir göz muayenesinden sonra göz doktoru karar verebilir.
Şaşılık tedavisi nasıldır?
Şaşılıkta tedavi nedene yöneliktir. Eğer şaşılığı ortaya çıkartan sebep bir görme bozukluğu ise gözlük veya lensle düzelebilir. Doğumsal şaşılıklar veya gözlükle düzelmeyen şaşılıklar için genellikle cerrahi tedavi gerekir. Erişkinlerde diabet ya da beyin içi hadiselerde ortaya çıkan ve göz kaslarına giden sinirin felci ile ilişkili şaşılıklarda genellikle altta yatan hastalığın düzeltilmesi yeterli olur. Bu hastalarda çift görme oldukça rahatsız edicidir. Bu durumda kendiliğinden düzelme olmazsa prizmatik gözlükler veya cerrahi tedavi gerekebilir.
Göz tembelliği
Genellikle gözlerden birinin diğerinden az görmesi göz tembelliği olarak tanımlanır ve şaşılık hastalarında sıklıkla gözlerden biri tembeldir. Beyin iyi gören gözü kullanmaya eğilimlidir ve diğer göz devre dışı bırakılır. Bu durum az gören gözün tembel kalmasına neden olur. Öncelikle tembellik tedavi edilmeli ardından şaşılık için cerrahi tedavi düşünülmelidir. Zira tembellik tedavi edilmeden uygulanacak operasyonlar başarısız olur. Şaşılık zamanla tekrar oluşur. 8-9 yaşına kadar uygulanan kapatma tedavisi tembelliğin en etkili tedavisidir.
Çocuklar genellikle bu tedaviye direnç gösterir ancak aile sabırla uygulamalı. Zira 9 yaşından sonra tembelliğin tedavisi oldukça güçleşmekte. İleri yaşlarda gözdeki kırma kusuru düzeltilse bile tembellik kalıcı olmakta.
*Göz Hastalıkları Uzmanı,
Or Ahayim Hastanesi
