Rubin hayatı boyunca tam 200 galaksi gözlemleyerek, merkezden uzak yıldızların merkeze yakın olanlarla aynı hatta daha fazla hızda döndüğünü tespit etmişti. Bu çok garipti, çünkü o zaman yıldızlar savrulmalıydı.
“Does sex matter? Of course, it does. But does it matter enough to matter? That’s a different question- Cinsiyet fark eder mi? Tabi ki eder. Peki madde için yeterince fark eder mi? Bu başka bir soru.”
Bu sözler Vera Rubin’e -son anda 2016’nın bizden kopardığı, hayatlarımızda iz bırakanlar kervanına katılan astrofizikçiye- ait. Rubin’in ‘matter’ ile yaptığı sözcük oyununu atlamak istemediğim için İngilizcesine de yer verdim. Vera Rubin 1960’da ünlü CalTech Üniversitesinin Palomar Gözlemevinde çalışmasına izin verilen ilk kadın astronomdu. Erkekler Rubin’e kötü bir haberleri olduğunu söylemişti. Gözlemevinde kadınlar tuvaleti yoktu. Rubin odasına döndü, kağıttan bir etek şekli kesti ve onu erkek figürünün üzerine yapıştırarak “Bakın, şimdi kadınlar tuvaleti oldu,” dedi; hayatı boyunca kızların STEM( Science,Technology,Engineering,Math-Fen,Tekonoloji,Mühendislik,Matematik) alanında yükselmesi için mücadele edeceğinin ilk sinyallerini veriyordu.
Rubin hayatı boyunca tam 200 galaksi gözlemleyerek, merkezden uzak yıldızların merkeze yakın olanlarla aynı hatta daha fazla hızda döndüğünü tespit etmişti. Bu çok garipti, çünkü o zaman yıldızlar savrulmalıydı. Aynen Uranüs’un Dünya kadar hızlı dönse Güneş’in çekim alanını yenerek kaçacağı gibi. Eğer yıldızlar galaksinin dışına çıkmıyorlarsa, diye düşündü Vera, yıldızların etrafında onları yerlerinde tutacak, ekstra çekim alanı yaratan madde olmalıydı. Hesaplarına göre tüm galaksilerde aynı ekstra maddenin olduğunu ispatladı. Bu görünmeyen maddeye ‘karanlık madde’ dendi. Evrenin yüzde 27’sini oluşturuyordu. Bildiğimiz atomlardan oluşan madde ise yalnızca evrenin yüzde 5’ini. Karanlık maddenin ne olabileceğini anlamlandırmak için astrofizik ve parçacık fiziği alanlarında yepyeni dallar türedi ve evrene bakış açımız temelinden değişti. Alfred Nobel’in vasiyeti Fizik Ödülünün alanında en önemli buluşu onurlandırmak üzere verilmesiydi. Karanlık madde bu tanıma uymuyorsa ne uyuyor bilmiyorum.
Rubin, Nobel ile olmasa bile hayatında birçok ödülle onurlandırıldı. ABD Ulusal Bilim Akademisi üyesi oldu, 1993’de ülkenin en önemli bilimsel ödülü olan Ulusal Bilim Madalyasını kazandı, 1996’da ise Kraliyet Astronomi Ödülün aldı. Asteroid 5726’ya Rubin adı verildi. Kadın olduğu için kabul edilmediği Princeton Üniversitesi fahri doktora ünvanı aldığı üniversitelerden yalnızca biriydi.
İnançlı bir Yahudi oduğunu dile getiren Vera Rubin bilim ile din arasında bir çelişki görmediğini; dinin ahlaki bir yol gösterici, bilimin ise evrendeki rolümüzü açıkladığını belirtmiştir.
