İstanbul’un bir ilçesi olan Silivri’de de bir zamanlar, önemli bir Yahudi cemaati yaşardı. Yörenin 1896’da yaklaşık 1.200 olan Yahudi nüfusu, 1901’de 1.584’e, 1907’de ise 2.024 kişiye yükselmişti. Birinci Dünya Savaşı arifesinin buhranlı günlerinde ise özellikle Küba’ya göçler başladı.
1930’lu yıllarda cemaat Yehuda Maya, Yehuda Peres ve Behor Maya tarafından yönetiliyordu. 1950’de Silivri Yahudi Cemaati, on haneden ibaretti. Cemaate ait “uzun zamandır ifa edilemeyerek askıda kalan işlerin yürütülmesi ve bir sinagog, bir dükkân ve bir arsadan oluşan emlakin bakım ve idaresi” için Vitali-Hayim Dirlik (Başkan), Bohor oğlu İshak Zade ve Avram oğlu İshak Peres’den oluşan bir heyet seçilerek durum Vakıflar Genel Müdürlüğüne bildirildi.
1955’e gelindiğinde Silivri’de ikamet eden ancak altı ya da yedi Yahudi ailesi kalmıştı. 1956 yılında bir şohet’in haftada bir kez Silivri’ye giderek kaşer et sağlaması için gerekli ücretin ancak 10 TL’si Silivri Cemaati tarafından karşılanabiliyor, bakiyesi Hahambaşılık tarafından ödeniyordu.
Silivri’de Fatih (Kale) Mahallesinde, parkın kuzeyinden geçen yol üzerinde, bir sinagog ve iki midraşı vardı. Halk arasında ‘Kal Kadoş de Silivria’ olarak anılan sinagog, vakıf kayıtlarında ‘Kal Kadoş Bohor Maryo Binyamin Sinagogu’ olarak geçmektedir. Sinagog ve haham giderleri, kaşer et kesiminden sağlanan gabela bedeliyle ancak karşılanabiliyordu. Yaklaşık 1937’den beri Silivri Hahamı Mordohay Frango (Franko) idi. İkinci Dünya Savaşı sırasında, Millî Savunma hizmetine alınarak 1947 yılında iade edilen sinagog 1960’lı yıllara kadar ayakta kaldı, daha sonra bakımsızlıktan yıkıldı. İleriki yıllarda, Kale Çay Bahçesi’nde hâlâ sinagog kalıntılarına rastlamak mümkündü.
Yahudi Mezarlığı, sonradan inşa edilen Adliye binasından Silivri Lisesine kadar olan alanı kapsardı. Silivri Belediye Başkanı’nın Ekim 1960’da “mezarlığın kaldırılacağı ve bunun için de gerekli dinî merasimi yapmak üzere ruhani bir memurun gönderilmesi” talebi üzerine Ribi Kohen, Ribi Baruh ve Silivri eşrafından Yeşua Susar’dan oluşan heyet Silivri’ye giderek yerinde tetkikte bulundu. Belediye Başkanı şehir merkezine çok yakın olan ve kullanılmayan, metruk ve bakımsız bu mezarlığın ya kaldırılması ya da ilgi gösterilip onarılması, etrafının duvarla örülmesi ve birkaç ağaç dikilerek kapıya ‘Musevi Mezarlığı’ tabelası konulması önerisinde bulundu. Ancak bu planlama gerçekleşemedi.
Değerli Okuyucularım. Arşiv yokluğundan ayrıntılı veriye erişemediğim genel olarak Silivri, fakat özellikle Kal Kadoş Silivria ile ilgili bilgi, belge, fotoğraf ve yorumlarınızı heyecanla bekliyorum. ([email protected])
