Bu yıl Pesah, 10 Nisan Pazartesi akşamı başlayıp 18 Nisan Salı akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor. Pesah Korbanı Bayramı -Hag APesah; Matsa Bayramı -Hag Amatzot; Kurtuluş ve Özgürlük Bayramı -Hag AHeirut; Bahar Bayramı -Hag AAviv ve Kurtuluşumuzun Zamanı -Zeman Herutenu gibi farklı isimlerle anılan Pesah’ta Tanrı’nın, Yahudileri Mısır topraklarında 210 yıl süren esaretlerinden kurtarıp, özgürlüğe kavuşturması kutlanır.
On Söz’ün ilki olan Mısır’dan Kurtuluş, sadece 2448 yılında Tanrı’nın Yahudileri Mısır’daki esaretlerinden mucizelerle çıkarması ile sınırlı değildir. Bu kurtuluş, Yahudi varoluşunun içine o denli işler ki, Mısır’dan çıkış sadece Pesah’ın sekiz günü boyunca değil, Şavuot, Sukot, Roş Aşana, Yom Kipur, her hafta Şabat ve Bayram Kiduşu’nda, Yahudi yaşamının her gününde tefilin ve tsitsit takarken, Şema okurken, sürekli olarak hatırda tutulur.
R. Abraham Twerski’ye göre, insanoğlu, ‘fiziksel bir varlık olarak, Tişri ayında-Roş Aşana’da yaratılır. Ancak insanın ‘manevi ‘(spiritüel) boyutu, Nisan ayında, Mısır Çıkışıyla yaratılır.
Ağır esaret yıllarının ıstırabından sonra özgürlüğün ve insan hayatının değerini daha da iyi takdir edebilen bu halka, bir yaşam kılavuzu olarak Tora’nın verilmesiyle, insan hayatı da yeni bir boyut kazanır. İnsan artık, sadece bir Homo sapiens-akıllı bir hayvan olmak yerine, yaşamın her anına, fiziksel dünyaya anlam katabilen, maneviyata sahip bir varlık haline gelir.
Her Yahudi; yerine getirdiği mitsvalar, faydalandığı her şeyin Tanrı’nın bir hediyesi olduğunu takdir eden dualar ve benzeri davranışlarla, maddi dünyaya maneviyat katarak, burayı Tanrı’nın Varlığı için kutsal bir mabede dönüştürmeye çalışır.
Esaretten kurtuluşa, Mısır olayı aslında hep aynı amaca giden parçalar bütünü olarak görülebilir. Burada nihai amaç, maneviyatı yüksek, kutsal bir halk yaratılmasıdır.
“Mısır’da yaptıklarımı…bizzat gördünüz. Siz benim için bir Koenler krallığı ve kutsal bir ulus olmalısınız”. (Şemot 19:4-6).
Tora’da söz edilen ilk bayram olan Pesah’ın gereklerini, Tanrı Moşe Rabenu’ya Mısır’dan Çıkış’tan iki hafta önce anlatır. Bunlar, Roş Hodeş Nisan’dan önceki Şabat -Şabat Ahodeş’te okuduğumuz mitsvalar ile birlikte açıklanır. Bu mitsvalar; Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması, Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah korbanı getirilmesi, Pesah korbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılmasıdır.
“Her nesilde ve her gün, her Yahudi kendini sanki o gün Mısır’dan kurtulmuş gibi görmelidir.” Kurtuluş Bayramımız Pesah’ın hazırlıkları azami dikkat ve özen gerektirir. Bu yüzden, Pesah kuralları ile bilgilerin tekrar gözden geçirilmesine ve yeni bilgiler edinmeye Pesah’tan bir ay önce, 14 Adar-Purim’de başlanır.
Bayram hazırlıklarına Tanrı’nın her adımda bize yardım etmesini dileyerek başlarız. Yaşadığımız yerleri köşe bucak hamets’ten temizler, Pesah’a kadar tüketemeyeceğimiz hamets’leri yetkili bir kişiye, kurallara uygun şekilde satar, mutfağımızı, kap kaçaklarımızı Pesah’a uygun hale getirir, evimize Kaşer le Pesah ürünler alır, gözümüzden kaçmış olabilecek hamets’i etkisiz hale getirmek için dua ederiz.
PESAH KAŞER ve SAMEAH- Anlamı
Pesah tebriklerinde sameah- mutlu bir Pesah dileği ile birlikte, ‘kaşer-uygun’ dileğinin de belirtilmesi, detaylı Pesah yiyecekleri ve kuralları ile bayramın kaşer olarak yaşanmasının ne denli önemli olduğunu vurgular. Bu kurallar içinde en önemli, en çok dikkat, zaman ve özen gerektireni, evlerimizi, işyerlerimizi, arabalarımızı, çantalarımızı çekmecelerimizi, kısaca hayatımızdaki her şeyi tamamen hamets’ten temizleyip, Pesah süresince de hamets’in kırıntısından bile uzak durmaktır.
Pesah süresince evlerimizde, işyerlerimizde, arabalarımızda bir ‘hamets’ kırıntısı bile kalmamalıdır.
Nedir Hamets…
Beş tahıl- buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı- veya bu tahıllardan üretilen un vb gibi maddeler su ile temas edip 18dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde, hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilmez.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile büyüklerine ve rabilere danışılması gerekir.
Hamets- Ne kadarı yasak?
Pesah’ta, hamets yemenin yanında, evimizde bulundurmak, bunlardan fayda sağlamak, hatta iyeliğimizde bulundurmak bile yasaktır. Pesah zamanı yemeğin içine yanlışlıkla düşen minik bir hamets kırıntısı bile koca bir tencere yemeğin tümünü yenilemez hale getirir.
Yahudi düşüncesine göre şişen ve kabaran hamur- hamets; kibri, ölçüsüz hırsı, aşırı tutkuyu, bencilliği, kıskançlığı, putperestliği, içimizde var olan kötü dürtü-yetser arayı sembolize eder ve bu özellikler Tanrı’nın bizden uzaklaşmasına sebep olur. O yüzden bunları temsil eden hamets’in en ufak kırıntısına bile müsamaha gösterilmez. Evlerimizde Pesah’tan haftalar önce başlayan temizlik, ruhumuzun da köşe bucak temizlenmesi ve negatif özelliklerden arınması için titizlenmemizi ve çabalamamızı ifade eder.
Evi Pesah’a uygun hale getirmek
Evlerimizi Pesah’a uygun hale getirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:
1- Hametslerin evden çıkarılması
Pesah’a kadar tüketilemeyecek hametsi ziyan etmemek için, bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Rabanut aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’. Bu konuda bilgi almak için cemaat rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak gerekir. (Hahambaşılık aranıp Mehirat Hamets ile ilgili bilgi alınır, onlardan gelen belge, gerekli yerleri doldurularak onlara geri yollanır. Sadece bir kâğıt fax’layarak veya mail atarak yapılan bu basit işlemin devamı, rabiler tarafından yerine getirilir.)
2- Mutfak araç ve eşyalarının Pesah için hazırlanması
Sadece Pesah’ta kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa mutfak eşyaları,
mevcut kap kacak, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır:
a) Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş, vb için Libun- ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır.
*Metal ve tahta kaplar ‘sıfırlanabilir’.
*Çatal, kaşık, tencere vb, Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.
b)Sıfırlanamayanlar- Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir.
c) Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir.
d) Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.
e) Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjan ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.
f) Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak 1 saat bekletilir, ancak ondan sonra kullanılabilir.
g) Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjan ile birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.
DİKKAT! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kacaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb ‘Kaşer Lepesah’, Pesah’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.
Not: Seder ve Pesah Hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası’nda mevcuttur. (www.gozlemkitap.com)
3- Pesah süresince yenilecek- Kaşer Lepesah ürünler
Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm diğer yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.
Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer Lepesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer; (Dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (Dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir. Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edileceği, Hahamlardan ve/veya www.denetgida.com.tr ‘den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.
DİKKAT!- Pesah’ta çok fakir bir insanın bile yerine getirmesi gereken matsa yeme mitsvası vardır. Herkesin bayram sırasında matsa ve yeterli yiyeceğinin olmasını sağlamak için, her miktar Maot Hitim-buğday parası- bağışı için rabilere ve /veya sinagoglara danışılır.
