Hamursuz Bayramı’nın simgesi olan matsa (hamursuz ekmeği), 1940’lı yıllara kadar Cibali’de özel bir fırında üretilirdi. O günlerde matsanın dinî kurallara uygun bir şekilde üretiminin yakından denetimini sağlamak için, Galata’da bir fırın inşa edilmesi planlandı. Gerekli donanım sipariş edilerek Şair Ziya Paşa Yokuşunda Salamon Suat Keribar’ın mülkiyetinde olan bir binaya kuruldu ve işletmeye alındı.
Hamursuz Bayramı’nın simgesi olan matsa (hamursuz ekmeği), 1940’lı yıllara kadar Cibali’de özel bir fırında üretilirdi. O günlerde matsanın dinî kurallara uygun bir şekilde üretiminin yakından denetimini sağlamak için, Galata’da bir fırın inşa edilmesi planlandı. Gerekli donanım sipariş edilerek Şair Ziya Paşa Yokuşunda Salamon Suat Keribar’ın mülkiyetinde olan bir binaya kuruldu ve işletmeye alındı. Malikinin Varlık Vergisi borcu dolayısıyla açık artırma ile satışa çıkarılan taşınmazı İsak Rividi satın alarak üretimi sürdürdü. 1954 yılında Musevi Merkez Mütevelli Heyeti Vakfı, ilgili makamlardan sağlanan özel yetki belgesiyle, fırını bu kişiden satın aldı.
Yıllar boyunca birkaç kez tamir edilen ve yenilenen üretim donanımı, 2000’li yıllarda artık miadını doldurduğundan tamamen değişmesi ve yenilenmesi gerekiyordu. Matsa’nın üretim maliyeti yüksek olduğu gibi kalitesi konusunda da toplumdan şikâyetler geliyordu. İlk kez 2006 yılında, bir miktar matsa ithal edilerek yerli ürünle beraber halka sunuldu. Fırının randımanı düştükçe ithal ikamesini artırma zorunluluğunda kalındı. Nihayet 2008 yılında, esasen Türk Yahudi nüfusu azalıp üretim gereksinmesi de kilo bazında epey düştüğünden, donanımın yenilenmesi ekonomik bulunmadı ve yerli üretime son verildi.
İşlevsiz kalan ve halen Türkiye Hahambaşılığı Vakfı adına tapulu binanın alt katı, tarihî hamursuz üretim bandının teşhirine ayrılırken, üst katı, dâhili bir mimari revizyonla çok amaçlı sergi ve gösteri mekânı olarak düzenlendi. Salonda zaman zaman resim sergileri (Ex-Change İstanbul-Marsilya Fotoğraf Sergisi, UÖML Öğrencileri Art Project resim sergisi), konser (500. Yıl Vakfı 10. Yıl Kutlama Programı Renan Koen konseri) ve benzer kültürel etkinlikler (Bir Mekânın Tüketilmesi Derlemesi 2012, İnsanın Kaderi İnsandır, 2014) gerçekleştirildi.
***
Yaşamlarının bir bölümünü o yörede geçirmiş, matsa fırınıyla doğrudan veya dolaylı anıları, bilgileri olan, yurt içindeki ve dışındaki değerli okuyucu dostlarım; tarihe bir not düşme amacıyla, anımsadıklarınızı benimle paylaşır mısınız… Heyecanla bekliyorum. ([email protected])
Kaynak: Naim A. Güleryüz, Tarih Boyunca Türkiye’de Yahudi Yerleşim Merkezleri, Gözlem, 2017 (baskı aşamasında).
