Pesah öncesinden başlayarak, bayramın bitişine kadar nelerin yapılması gerektiğini gün gün derledik.
8 Nisan Cumartesi- 12 Nisan ŞABAT AGADOL-Büyük Şabat: Pesah’tan önceki Şabat, bu isimle anılır.
Yahudiler Mısır’da esir olarak yaşadıkları halde, o yıl bir Şabat günü olan 10 Nisan’da Tanrı’nın Emri’ne itaat ederek evlerine birer kuzu alırlar ve 14 Nisan öğleden sonra bunları Pesah korbanı olarak kesmek ve kanını kapı pervazlarına ve kirişlerine sürmek üzere dört gün boyunca evlerinde bağlı tutarlar (Şemot 12:3-7). Mısırlılar, Yahudi komşularına bu kuzuları neden alıp bağladıklarını sorduklarında; bu kuzuları 14 Nisan’da Tanrı adına Pesah korbanı olarak kesecekleri cevabını alırlar. Mısırlılar, kuzuya tapmalarına, bu kuzuların korban edileceğini bilmelerine ve çok hiddetlenmelerine rağmen, bir mucize eseri Yahudilere hiçbir şey yapmazlar. Şabat Agadol’de, bu mucize anılır.
Aynı zamanda bu Şabat’ta Peygamberler Kitabı’ndan okunan aftaranın son pasuğunda da Maşiah’ın geleceği ‘büyük gün’den bahsedilir: “İşte Ben [Tanrı] büyük ve dehşet verici günün gelişinden önce size Eliyau Anavi’yi göndereceğim” (Malahi 3:23).
Buna ek olarak, Pesah’tan önceki bu Şabat günü rabiler, cemaate Pesah Bayramı ile ilgili detaylı bilgiler verdiklerinden için de bu Şabat, Şabat Agadol adıyla anılır.
9 Nisan Pazar - 13 Nisan
Evdeki hametslerin satılması - Mehirat Hamets: Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye halen vekâletname yollanmadıysa, faks veya mail olarak bugün yollanılır. (Detaylar ve vekâletname için sinagogun rabisine ve/veya Hahambaşılığa başvurulur.)
Bedikat Hamet: Akşam hamets kontrolü. Evdeki hamets’in mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets / Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere Hamets’i yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”
Arama bittikten sonra da evde kalmış olan ve gözden kaçan hamets için onların iptali duası Kol Hamira üç kez söylenir. “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti, Dela Hazite Udla Biarte Udla Yadana Le, Livtil, Veleeve Keafra Deara / Sınırlarım içinde olup, görmediğim, yakmadığım ve varlığını bilmediğim her Hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi (değersiz) sayılsın.” Bu bölüm, Türkçe olarak söylenir.
Kişinin bir kâğıda, yaptığı için pişman olduğu davranışlarını ve kendisine ve etrafına iyi gelmediğini düşündüğü huylarını yazıp, ertesi sabah yakılan hametslerle ateşe atması veya toprağa gömmesi de iyi bir davranıştır.
10 Nisan Pazartesi - 14 Nisan
Taanit Behorot - Siyum Masehet: Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (Behor), bugün oruç tutar, oruç akşam Şabat ve Pesah kiduşu ile kesilir. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü Tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitsva (Mitsva Ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyumu dinleyip anlayan, siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar. Halk arasında YANLIŞ bilinen bir inanış, anne veya babanın bu törene katılıp o Seuda’dan bir parça eve getirip behor’a yedirmesidir. Bu şekilde behor’un orucu kesilmez. Behorların Siyum’a şahsen katılmaları gerekir.
Evdeki hametslerin satılması: Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa bugün artık son gündür. Faks veya mail olarak yollanılır. (Detaylar ve vekâletname için sinagogun rabisine başvurulur.)
09.50 - Biur Hamets: Hametslerin bitirilme saati. Evvelki gece bulunmuş olan son hamets parçaları yakılır. Evde gözden kaçmış olan hamets için iptal duası okunur: “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte, Dehazite Udla Hazite, Deviarte Udla Biarte, Livtil, Veleeve Efker Keafra Deara / Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.”
Sabah 09.50’den itibaren, artık ne ekmek, ne de matsa yenebilir. Matsanın görülmeyeceği şekilde, matsadan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, börek, köfte, Pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.
Sadece Pesah akşamı, akşam duası sırasında Tanrı’ya şükran methiyeleri olan Allel duası / ligmor tam olarak okunur. Allel sadece Pesah’ta akşam duasında okunur.
Bayram mumları güneş batmadan önce yakılır. “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov / Bizlere Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.
Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.
Afikoman: Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir. İlk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.
10 Nisan Pazartesi akşamı - Lel Shimurim: Pesah’ın ilk akşamı
‘Lel Shimurim’ gözetim gecesi, korunmalı gecedir. “Bu, Tanrı için (Bene Yisrael’i) Mısır Ülkesinden çıkarma konusundaki gözetim gecesidir. Tanrı’nın Gecesi budur ve tüm Bene Yisrael için nesilleri boyunca gözetim (temasını içerecektir)”(Şemot 12:42). Tanrı, bayramın gereklerini yerine getirmiş hiçbir Yahudi’ye, bu gece negatif hiçbir şey olmasına izin vermeyecektir.
11 Nisan Salı - 15 Nisan Yom Tov
Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
Tikun Atal: Sabah duasında Musaf Amida’sında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua - Tikun Atal okunur.
Morid Atal: Sabah duasında Musaf Amida’sından başlayarak, artık “Maşiv aruah umorid ageşem / Rüzgâr estirir ve yağmur yağdırırsın” kısmının yerine “Morid atal / Çiyin düşmesini sağlarsın” bölümü söylenir
İkinci gece Akşam duasında yine Allel okunur.
Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.
Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.
DİKKAT! Sefirat Ha-Omer-Omer sayımına bu akşam başlanır. Bayramın ikinci gecesinden itibaren 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot bayramıdır.
Gün gün Omer sayım takip çizelgesi ve kuralları yazdırılabilir. Şekil:
http://www.sevivon.com/images/stories/dokumanlar/omer_zaman_cizelgesi_2017.pdf
12 Nisan Çarşamba - 16 Nisan Yom Tov
Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
Avdala: Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için sadece şarapla Avdala yapılır ( Şabat olmadığı için mum ve güzel kokulu baharatlar kullanılmaz.)
13 Nisan Perşembe - 17 Nisan
16 Nisan Pazar - 20 Nisan
Hol Amoed-Medyanos / Bayramın ara günleri
Sabah duaları sırasında tefilin takılmaz.
Tanrı’ya şükran methiyeleri Allel, Pesah’ın ara günlerinde Likro-yarım olarak söylenir.
Dualara ve Birkat Amazon’a Yaale Veyavo kısmı eklenir.
16 Nisan Pazar - 20 Nisan
Yom Tov şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır: “ Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”
17 Nisan Pazartesi - 21 Nisan YOM TOV
Şevii Şel Pesah - Pesah’ın yedinci günü.
Pesah’ın yedinci günü, Keriat Yam Suf-Kızıldeniz’in yarılıp Yahudilere geçit verdiği gün olarak kabul edilir. Kızıldeniz, Yahudiler geçtikten sonra, onları yakalayıp esaret hayatına geri döndürmek için peşlerinden gelen Mısırlıların üzerine kapanır, Firavun hariç bütün Mısır ordusu Kızıldeniz’de boğulur. Düşmanlarımız olsa bile, Tanrı’nın yaratmış olduğu bu kişilerin ölümü sebebiyle sevinmeyiz ve bu gün tam değil, yarım Allel söyleriz.
18 Nisan Salı - 22 Nisan YOM TOV
Şemini Şel Pesah: Pesah’ın sekizinci günü.
Sabah duasında yarım Allel söylenir.
Seudat Ha Maşiah-Maşiah Seudası: Pesah Bayramı’nın bu son öğününde, Maşiah’ın, kurtuluşun gelmesindeki rolü üzerinde yoğunlaşılır.
Avdala: Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için sadece şarapla Avdala yapılır. (Şabat olmadığı için mum ve güzel kokulu baharatlar kullanılmaz.)
Avdala töreni, bu yılki Pesah Bayramı’nın sona erdiğini simgeler.
DİKKAT! Avdala’dan sonra yenmesi düşünülen hamets, gündüzden eve sokulmaz. Eve hamets’in kırıntısının bile girmemesi kuralı, Pesah Bayramı bitene kadar geçerlidir. Pesah Bayramı bitişinde, Pesah için kullanılan eşyalar yerlerine kaldırılıncaya kadar hamets yenilmez.
19 Nisan Çarşamba - 23 Nisan
Bayramın ertesi günü Isru Hag - Isru: bağlamak; hag: bayram.
Isru Hag, Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Pesah – Şavuot - Sukot bayramlarının bittiği günün ertesi günüdür.
Bayramdan sonraki gün, bayramdan kalan ışıltıyı taşır ve bu şekilde bayrama bağlanır. “İplerle bağlayın bayram korbanını” (Mezmurlar 118:27).
Bayramın uzantısı olarak kabul edilen bugünde oruç tutulmaz. Ayrıca ay sonuna kadar Tanrı’ya yakarış duaları - tahannunim söylenmemeye devam edilir.
Talmud Bilgeleri’ne göre, bayrama, yemek yiyip içerek gün ekleyen kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler.
Ben Ish Hay, bunun ardındaki mantığı soranlara, Arizal’ın bir öğretisini anlatır. Buna göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM Yayıncılık’tan Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante, ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından ve www.torahtots.com, www.aish.com, www.chabad.org, www.iyyun.com, torahinmotion.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi rabilerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
