Osmanlı İdari sisteminde Yahudiler, ister mahalle bekçisi ister emniyet amiri sıfatıyla olsun, halkın huzuru ve güveni için gece gündüz demeden tehlikelere göğüs geren emniyet teşkilatında saygın bir yer alarak göreve bağlılıkları ve başarılarıyla anıldılar.
Bensiyon Kohen, Eli Toranto, Marko Alazraki, Josef Kohen, Nissim Arias; daha sonra ihtida eden Emniyet Müdürü Rabeno Eskenazi, II. Abdülhamid döneminde denizaşırı ülkelere göreve gönderilenlerin pasaport ve iletim sorunlarını üstlenen polis müdürü İsak Hayim, Mithat Paşa’yı tutuklanacağından haberdar edip Fransız Konsolosluğuna sığınmasını sağlayan Behor Roditti İzmir Emniyet Teşkilatında görevde bulundular.
İzmir Emniyeti’nin değerli bir mensubu da Rafael Efendi Çikurel’dir. 1869 yılında İzmir’de dünyaya gelen Rafael Alliance Okulunda eğitim gördü. Henüz 16 yaşındayken İzmir Ceza Mahkemesinde yazıcı olarak işe başladı ve İzmir Valisi’nin tavsiyesi üzerine 25 yaşında polis memuru oldu.
Bir kadını ve değerli mücevherlerini, hayatı pahasına da olsa, yangından kurtaran; polisin uzun zamandır arayıp ele geçiremediği yabancı uyruklu bir zanlıyı, kapitülasyon mevzuatını göz önünde bulundurup diplomatik hareket ederek, yurtdışına kaçmasını önleyip tutuklayan Çikurel, çalışma temposu ve görev anlayışı ile kısa sürede baş komiser rütbesine yükseldi.
Eğitim için gönderildiği İstanbul’da tanıştığı bir antropologdan modern ‘antropometrik kimlik saptama’ yöntemlerini öğrenen Çikurel, 1905 yılında, ülkemizde bu konudaki ilk kitabı yayınladı.
Çikurel, Ağustos 1905’te bazı ayrılıkçı kişilerin İzmir’de planladıkları terör eylemi için banka kasasına sakladıkları dinamit lokumlarını bularak kenti büyük bir felâketten kurtardı. Vilâyet Umum Polis Müfettişi olarak atanan Çikurel’e 1912 Balkan Savaşı sırasında Beyoğlu’nun idaresi bağlandığı gibi, ülkeye giriş-çıkış yapan gemileri de denetleme görevi verildi.
Osmanlı Mecidiye Nişanı ve Salise unvanı, İtalyan Kralı III. Vittorio Emanuel’den ve Fransız makamlarından takdir ve teşekkür alan Çikurel’in nişan ve madalyaları çalınmış ve bulunamamıştır.
Kusursuz Türkçesinin yanında, Fransızcaya da hâkim olan Çikurel, 1940 yılında emekli oldu ve aynı yıl İzmir’de vefat etti. Baş komiser Rafael Çikurel’in fotoğrafı ve biyografisi, İzmir Polis Anı Evinde yer alıyor.
Çikurel’in hatıraları Una Vida Yena de Drama i Perikoles başlığıyla 1911 yılında El Tiempo gazetesinde yer almış, Henri Nahum tarafından da Fransızca düzenlenerek kitap olarak yayınlandı. (İSİS Yayınevi, 2002)
Kaynak: Naim A. Güleryüz , Toplumsal Yaşamda Türk Yahudileri, Gözlem, 2012
1Akın Hatipoğlu, “Osmanlı İmparatorluğunda görev yapan Musevi Polisler” Çağın Polisi Dergisi,
Temmuz 2007.
