Ortadoğu’da bir Yahudi devletinin kurulması için İsraillilerin oldukça inovatif olmaları gerekiyordu. İcatlarının birçoğu yalnızca ülke sınırları içinde kullanılsa da -Bamba cipsleri, İbranice argo veya Demir Kubbe roketsavar savunma sistemi gibi- bazıları da dünyayı değiştirdi -damla sulama, USB bellek ve Natalie Portman gibi. 2 Mayıs İsrail’in 69. bağımsızlık gününe (Yom Aatzmaut) özel bu yıl İsrail’in dünyaya kazandırdığı yedi ayrı konuya değinelim.
Kendi kendine giden arabalar
Bir sonraki arabanız İsrailli bir şoförle birlikte gelebilir, fakat şoför insan olmayacak. Amerikan çip üreticisi Intel, geçen ay İsrailli sürücüsüz teknoloji şirketi Mobileye’ı 15,3 milyar dolara satın aldı; bu ülkede yüksek teknoloji sektöründeki alımlarda bir rekor. Ortak bir açıklamada bu işbirliğinin otomotiv endüstrisinde sürücüsüz araçlara geçişi hızlandıracağı açıklandı. 1990’da kurulan Mobileye entegre kameralar, çipler ve sürücü destek sistem yazılım programlarını 25 kadar araba üreticisine tedarik ediyor. Şirket küresel piyasanın yüzde 70’ini kontrol ediyor. Görüntüleme sistemleri sayesinde sürücü destek ve çarpışmayı engelleyen sistemler üreten Mobileye’ın kurucusu ve CEO’su Ziv Aviram şirketinin 660 çalışanıyla, merkez İsrail kalacak şekilde Intel’in ilk sürücüsüz arabasını geliştireceğini açıkladı.
Orta yaşlı kadınlara popüler spor dalı
2005’te İsrailli anneler tarafından oynanmaya başlanan spor bu yıldan itibaren dünyaya açılmaya başlıyor. ‘Catchball’ voleybol gibi, ama çok daha kolay çünkü vurarak, yükselerek veya smaç atarak değil; yalnızca atarak ve tutarak oynanıyor. İsrail’deki catchball liglerinde yaşı 30’ün üstüne 12 bin kadın bulunuyor. İsrail Kültür ve Spor Bakanlığına göre bu sayı basketbol, futbol, voleybol ve tenis oynayan kadınların toplamının iki katına denk geliyor. Ülkede Ortodoks Yahudiler bile uzun etekleri ve başörtüleriyle catchball oynuyor. Maccabi Spor Birliği Başkanlığını yürüten Naor Galili bu sporun orta yaşlı kadınlarda salgın hastalık gibi yayıldığını, bu oyunu sevdiklerini ve tümüyle desteklediklerini belirtiyor. İsrail Catchball Birliği son yıllarda birkaç ülkede oyunu tanıtmak üzere adımlar attı; ABD’de bir kardeş kuruluş kuruldu. Bu yaz Maccabiat Oyunlarında (dünyanın her tarafından gelen Yahudi sporcuların yarıştığı 4 yılda bir yapılan olimpiyat benzeri etkinlik) İsrail’den onlarca catchball takımının yanında Boston, Londra ve Berlin’den de takımlar katılacak.
Esrar soluma aleti
Kasım ayında İsrail’in dev ilaç firması Teva tıbbi marihuana soluma cihazını pazarlamaya başlayacağını açıkladı. Cihaz dozajı kendi ayarlıyor. Dünyada ilk kez tıbbi marihuanayı standart tedavi olarak reçete eden Hayfa’daki Rambam Hastanesi, cihazı bir yıldan fazla bir süredir kullanıyor. Aleti geliştiren Syqe Medical şirketinin CEO’su Perry Davidson Bloomberg’e yaptığı açıklamada başta ABD olmak üzere tüm dünyaya açılacaklarını belirtti. Alet esrarla alakalı ilk inovasyon değil. 1964’te İbrani Üniversitesinde kimyager Raphael Mechoulan, kenevirin ana psikoaktif bileşeni olan THC’yi (tetrahydrocannabinol) keşfetmişti. Geçen yaz hükümet tıbbi kenevir temin etmek için gerekli koşulları yumuşattı. Mart ayından itibaren İsrail’de tıbbi amaçlı esrar kullanımı yasal hale geldi.
Richard Gere’den beceriksiz Yahudi rolü
Meşhur, hoş ve karizmatik yıldız Richard Gere ‘Norman: The Moderate Rise and Tragic Fall of a New York Fixer’ adlı filmde bir iş tutturamayan beceriksiz Yahudi Norman Oppenheimer rolünde. Böyle bir aktörün, üstelik Hollywood’da bu kadar Yahudi aktör dururken bu tarz bir rolü kabul etmesi İsrailli Yönetmen Joseph Cedar sayesinde oldu. Filmde Norman New York’un Yahudi cemaati ile Kudüs arasında arabuluculuk yapmaya kalkışıyor. Cedar, New York’ta doğmuş ve Kudüs’te büyümüş biri olarak kendi gözlemlerinden yola çıkıyor. İki dünya arasındaki farklılıkları komediyle gözler önüne süren Cedar, Amerikalı meslektaşlarının cesaret edemediği bir şekilde İsrail’in politikalarını ve öte yandan Amerikan Yahudileriyle duygusal bağını eğrisi, doğrusu ile gözler önüne seriyor. Yönetmen filmin Yahudileri, iyi ya da kötü, nasıl gösterdiğine hiç takılmıyor ve bu Richard Gere için de geçerli.
Binlerce yaralı Suriyelinin tedavisi
Resmi olarak İsrail Devleti, Suriye savaşına girmemesine ve hiç mülteci kabul etmemesine rağmen yine de kuzeydeki komşularına yardım ediyor. 2013’ten bugüne dek İsrail ordusu 3 bin yaralı Suriyeliye kapısını açtı. Genelde gece saatlerinde İsrail askerleri yaralılara ilk müdahaleyi yapıp sabah olunca da yakınlardaki hastanelere götürüyorlar. Suriye savaşında bu zamana kadar hayatını kaybeden yüz binlerce insan yanında sayı az gibi görünse de yüzlerce çocuk ve hayatı kurtulan diğer Suriyeliler için bu önemli. Nisan ayında Nahariya’da bir hastaneye yaptığı ziyarette İsrail Devlet Başkanı Reuven Rivlin İsrail’in sınırlarının öteki tarafında her gün kıyıma uğrayan sivillerin acılarını dindirmek için çabalayacaklarına devam edeceklerini söyledi. İsrailli siviller Suriyeli mülteciler için yüz binlerce şekel yardım topladı.
Silah eğitimli Harika Kadın
Geçen yıl ‘Batman ve Süpermen Adaletin Şafağı’ filminde Harika Kadın’ı oynayan Gal Gadot bu yaz sinemalara kendi DC (Digital Comics) filmiyle geliyor. Eski bir İsrail askeri olan Gadot Amazon süper kahraman karakterine kendi özel becerilerini de kattı. Mart 2016’da Jimmy Kimmel talk şovunda katılan Gadot askerliğinin Hollywood için iyi bir eğitim olduğunu söylemişti. Eski bir Mossad ajanını canlandırdığı. ‘Fast and Furious’ serisinin yönetmeni Justin Lin, bir zamanlar ‘Bayan İsrail’ de olmuş aktrisin silah bilgisi ve dublörsüz sahneleriyle kendisini hayran bıraktığını söyledi. Gadot, ‘Keeping Up with the Joneses’ filminde de gizli servis ajanı rolüyle dövüş kabiliyetini gözler önüne serdi. Henüz büyük bir ödül kazanamasa da Gadot askerlik hizmetini yaptığı için ülkede kahraman olarak görülüyor. Örneğin Bar Rafaeli bu görevini yerine getirmemişti. Harika Kadın rolünü beyaz perdeye taşıyan ilk oyuncu Gal Gadot önümüzdeki iki filmde daha bu rolü üstleneceğini açıkladı. Gadot emlakçı eşi Yaron Varsan ve iki kızıyla İsrail’de yaşıyor.
İsrail-Filistin meselesine kılavuz dizi
Fauda adındaki dizi İsrail Devleti’nin kalbinde olup bitenleri tüm çıplaklığı ile seyirciye yansıtıyor. Ülkede iki sezonun ardından mega hit olan dizi Netflix’e satıldı ve Aralık’ta 130 ülkede yayına başladı. Arapça ve İbranice diyaloglara İngilizce alt yazı getirildi. Fauda Arapça’da ‘kaos’ demek. Avi Issacharoff ve Lior Raz askerlikleri sırasında edindikleri tecrübe ve bilgiden yola çıkarak bu kurmaca diziyi yazmışlar. Gizli görevdeki İsrail askerlerinin Batı Şeria’da bir Hamas teröristinin peşine düşmesini anlatan ve bu esnada Filistinli karakterlerin hayatlarına derin bir şekilde inen dizi Arapların, teröristlerin ve mücadeleci İsrail güvenlik güçlerinin portrelerini oldukça gerçekçi ve insani çizmesi açısından seyirciden övgü topluyor. Dizide bol bol Arap oyuncuya yer verilirken seyirci kitlesi hem Filistinliler hem İsraillilerden oluşuyor. Netflix Fauda dışında İsrail’in ‘Savaş Esirleri’ adındaki dizisinin haklarını satın alarak ‘Homeland’ dizisini yaratmıştı.
Kaynak: JTA
Derleyen: Selin Kandiyoti
