Antik dönemde Kilikya olarak bilinen bu bölgede, milattan önce de Yahudilerin yaşadığı ve MÖ 107 yılında Pontus Kralı Mitridat tarafından Bosfor Krallığına taşındıkları bilinmekte.
19. yüzyılda Maraş ve Antep’ten göç eden bazı Yahudi ailelerin dışında Bursa ve İzmir’den ve özellikle Selanik’ten gelen Yahudiler de bu liman kentine yerleşerek ticarete başlamışlardı.
1908 yılında çoğu ihtiyaç sahibi 30 aileden oluşan Mersin Yahudi nüfusu, 1930’larda Urfa’dan göç eden 30 ailenin de yerleşmesinden sonra 1943’te 70’e yükseldi. Bugün Mersin’de yaşayan Yahudi sayısı ise bir elin parmaklarından azdır.
Kentte bir Yahudi okulu açılması için 1900’lü yıllarda bir arsa ve bazı inşaat malzemeleri satın alınmışsa da inşaat için gerekli fonlar sağlanamadığından girişim gerçekleşememişti.
Mersin Sinagogu
Soğuksu Caddesinde, incir ve portakal ağaçlarının gölgelediği geniş bir avlu içinde bulunan Mersin Sinagogu, İzmir’den gelip kente yerleşen bir aile tarafından inşa edilerek cemaate tahsis edilmişti. Sinagog yaklaşık 10 x 5 metre boyutunda olup kesme taşlarla örülmüştü. Ehal’i ve Teva’sı ahşaptı. Kadınlar bölümü, salonun arka tarafında bir cumba ile ayrılmıştı. Bahçesinde bir de suka bulunurdu. Bayramlarda cemaat kalabalık olduğunda avluda dua edilirdi. Binaya girişte ön bölümdeki lojman ise hahamların ikametine tahsis edilmişti.
Sinagogda Bar-Mitzva törenleri yapılmışsa da düğünler genelde Adana Sinagogunda icra edilirdi.
1980’li yıllarda kentte yeterli cemaat kalmadığından sinagog kapatılarak Sefer Tora’larla din kitapları Hahambaşılığa yollandı. Ancak uzun süre boş kalan mahal, yurtdışında oturan mülk sahibi mirasçılar konuya fazla ilgilenmediğinden taşınmaz Milli Emlak’a devredildi. Mahal halen açık otopark olarak kullanılıyor.
Mezarlık
Bahçeler mevkiinin sonunda, günümüz Kuvayı Milliye Caddesi ile Çakmak Caddesi arasında, Kömürlü yolun sonunda 2500 metrekarealanlıeski Musevi mezarlığı, dönemin cemaat başkanı Salamon Gatenyo tarafından yaptırılmıştı. İleriki yıllarda kent genişleyip tüm mezarlıklar Belediye tarafından yeni yere nakledilince bu mezarlık da kapandı. Mersin’de, 1950 yılından beri, değişik din ve mezheplere mensup gömüler Şehir Mezarlığında yan yana yapılmaktadır.
Ayrıntılı bilgi, Naim A. Güleryüz’ün baskı aşamasında olan “Tarih Boyunca Türkiye’de Yahudi Yerleşim Merkezleri” kitabında.
1988 yılında, İçel Fotoğraf Amatörleri Derneği tarafından düzenlenen “Eski Mersin Yapıları Haftası” etkinliği kapsamında çekilmiştir.
Sayın Semihi Vural’a teşekkürlerimle.
