Bu yazımda sizlerle çocukların ufak yaşlarda yalan söyleme alışkanlıklarının nasıl oluştuğundan ve ebeveynlerin alabileceği önlemleri paylaşmak istiyorum.
Öncelikle ufak yaştaki çocuklar (2-4) gerçek olan ile hayal ürünü arasındaki farkı henüz bilmez. O yüzden bazen evin içinde olan veya olmayan durumlarla ilgili yanlış bilgi verebilirler. Mesela bir çocuğun yuvada vurmak neden kötüdür konusu işlenirken öğretmenlerine ‘benim annem babama vuruyor’ demesi gibi. Aslında gerçek olmayan bu bilgiye tam olarak yalan demek doğru olmaz çünkü çocuk bunu okunan kitaptan ve konudan temel alarak kendi dünyasında kurmuş ve bir gerçekmiş gibi sunmuştur. Böyle bir durumda tabi ki önce ebeveynlerle konuşulmalı daha sonra hem anne baba hem de öğretmenleri çocuk ile bu konuyu yaşına uygun işlemeliler. Bir önemli konu ise, bu yaşlarda çocuğunuzdan söz almanız, “Emin misin, söz mü, tamam mı?” gibi söylemler işe yaramayacaktır. Çünkü çocuk 3-4 yaşlarında bunların anlamı bilmez ve sadece siz sorduğunuz sürece koşullu olarak bunları öğrenir. “Bir daha kardeşine vurmayacaksın, di mi? Söz mü? O zaman televizyon seyredebilirsin” gibi ikilemlerde çocuk sadece televizyon ödülüne ulaşmak için ne derseniz tamam söz diyecektir ve bunu zamanla sayenizde pekiştirip aslında yaptıklarının sonuçlarından hiçbir zaman ders almayacaktır. Bilişsel süreçlerin biraz daha geliştiği yaşlara geldiğinde ise, istemeden de olsa çocuğumuzu yalan söylemeye teşvik etmiş olabiliyoruz. Kızgınlık ve istemsizce sorulan “Vazoyu sen mi kırdın?” sorusu çocuk için korku ve utanç yarattığından ceza almaktansa yalan söylemeye itecektir. “Vazoyu sen mi kırdın” yerine, “vazo kırılmış” ifadesini kullanın. İçinde öfke ve kızgınlık barındırmadan kurduğunuz bir durum bildirme cümlesi daha az korkutucu olacaktır. Kötü bir şey, yanlış bir şey yapmış olmayı hiç bir çocuk tercih etmez bu yüzden ceza almaktan veya ona kızılmasındansa yalan söyleyerek kurtulacaklarını düşünürler. Bu sistem eğer işe yarar ise ve ebeveyn yalana inanmış gibi yapar üzerine de yalan hakkında konuşmaz ise işte o zaman çocuk ilk kez ‘yalan işe yarıyor’ mesajına varmış olur. Bundan sonrada sıkıştığı, korku hissettiği ve yanlış bir şey yaptığı durumlarda bu kaçış mekanizmasına başvuracaktır.
Çocuklarınıza önyargılı değil, merakla yaklaşın. Onlara yanlış bir şey yapmış olmalarına rağmen onları sevdiğinizi söyleyin. Kendilerini açıklamalarına, duygularını ifade etmelerine izin verin ve bunları kabul edin. Daha sonra doğru yanlış konuşabilir ve birlikte bu duruma çözüm arayabilirsiniz. Anne babasından sürekli korkan ve sevilmeyecek korkusuyla yaşan çocuklar ileriki hayatlarında da dışlanmamak ve sevgi alabilmek için yalana başvurmaktadırlar. Bu eğilim ancak çocuk yaşta doğru iletişim ile engellenebilir.
Çocuklarınızı hatalarıyla kabul ettiğiniz bir yaşam diliyorum.
