Astroloji bir bilim değildir!

2018’in gök olaylarının sağlığınızı, kariyerinizi ama en önemlisi aşk hayatınızı nasıl etkilemeyeceğini merak ediyor musunuz? Burçlarınıza göre ayrıntılı analizler, Merkür’ün retro hareketinin hayati önemdeki kararlarınıza nasıl yön vereceği ve ay tutulmaları sırasında almanız gereken önlemlerin hiçbiri bu yazıda değil. Yanıtlarını bulamayacağınızı diğer sorular ise bulutlarından aşağı zehirli sülfürik asit yağmurları yağan Venüs’ün aşk, ilişkiler ve para konularında nelere yol açacağı ve Güneş Sisteminde ilk oluşan gaz devi Jüpiter’in hangi şans ve fırsatları sunacağı. Fakat ünlü Victoria’s Secret meleklerinin burçlarını burada öğrenebilir, göz banyosu yapabilirsiniz. Neden sırf erkekler göz banyosu yapıyor ki diye düşünecek olursanız işte bunun yanıtı bu yazıda var. Üstelik bilimsel.

Astroloji bilim değildir.

‘Astroloji gözleme, matematiğe ve bol çizelgeli kayıtlara dayanan bir disiplindir’ diyenler, bulanık bir düşünme yapısına dayandığını ve rahatlıkla çürütülebileceğini eklemeyi unutuyorlar. Bir çalışmanın bilimsel olması için nesnel, gözlemlenebilir, doğrulanabilir, yanlışlanabilir, tekrarlanabilir, ilerleyebilir ve öngörülebilir olması gerekir. MÖ. 500’lerde Babiller yalnızca kuzey yarımküreden bakarak göğü 12 parçaya böldüler, her bir parçaya bir takımyıldızı denk geliyordu; böylece Güneş her ay bir burçtan geçecekti. Güneşin izlediği bu yola burçlar kuşağı (zodiac-küçük hayvanların çemberi) denir. 13. takımyıldız olan Yılancı işleri karıştırdığı için burçlar kuşağından kovuldu; halbuki Güneş yılın 18 gününü Yılancı takımyıldızında geçirir. Bu arada takım olan yıldızlar birbirleriyle aynı düzlemde değiller, Dünya’ya olan mesafeleri birbirlerinden kat kat farklı.

Takımyıldızların ne zaman göründüğüyle birebir bağlantılı olarak mevsimler değişiyor, günler uzayıp, kısalıyor, tohumların ne zaman ekileceği ve ekinlerin ne zaman toplanacağı belirleniyordu. Yıldızların döngüleri bu kadar önemli işler yaptığına göre nasıl bizim kaderimizi de belirlemesindi ki? Astroloji doğdu. Ne yazık ki ‘-loji’ ekini önce çaldığı için astronomi bundan çok çekti. İlk zamanlar astroloji bilime en yakın şeydi, astronomi ve astroloji iç içeydi. Sonra 16.yy’da Kopernik ve Kepler geldi ve o gün bugündür astronomi evrenin yalnızca yüzde 5’inin gözle görebildiğimiz normal maddeden olduğunu söyleyebilecek kadar ilerledi. Astroloji ise halen iki bin sene öncesinde. Ama gelin görün ki teknoloji dükkânı Teknosa, reklamında “Merkür retrosuna teslim olma, durum buysa Teknosa” diyor.

Bir gezegenin retro hareketi ne demek?

Astroloji her zaman arka planda takımyıldızları varken Dünya’dan cisimlere (Güneş, ay, gezegenler) bakış açımızla ilgilendiği için biz gezegenleri sanki yörüngelerinde geri dönüyormuş gibi görüyoruz. Bu yanılsama tamamen bizim de Güneş’in etrafında döndüğümüz gerçeğini ıskaladığı için böyle. Güneş’e bizden yakın olan gezegenler bizden hızlı, bizden uzak olan gezegenler ise bizden yavaş şekilde aynı yönde dönüyorlar. Merkür ile yılda dört kez; Mars ile iki yılda bir aynı hizaya geliyoruz. Arka plandaki takımyıldızlara göre bakınca bu gezegenler ters hareketlerine başlamış gibi gözlemleniyor ve bu gözlem haftalarca ya da aylarca sürüyor. MS 2.yy’da gezegenlerin bu ters hareketlerini yaptığını söyleyen Ptolemy’i kim suçlayabilir ki? Astrolojiye bugün itibar edenlere şaşmalı. 

Yeni keşfedilmiş cisimleri hesaba katmaya yeltenmeyen astrolojinin en büyük sorunlarından biridir işte kendini yenileyememesi. Bir başka örnek de şu: Dünya’nın ekseni 23,5 derece eğik. Dünya’yı aynı dönen bir topaç gibi düşünebiliriz. Bu topaç ister istemez yalpalanıyor. Yalpalanma yüzünden eksenin ucu da ister istemez kayıyor, tam olarak 72 yılda 1 derece. Sürekli kuzeyi gösterdiğini sandığımız Kutup Yıldızı eski Mısırlılar için Thuban’dı ve 11 bin yıl sonra Vega sürekli kuzeyi gösterecek. Aynı yalpalanma Güneş’in burçlar kuşağından geçtiği günleri de yavaşça kaydırıyor. O yüzden 2500 yıl önce 22 Mart’ta Güneş, Koç burcunda idi; ama bugün aslında Balık burcunda. Kendinizi koç zannediyorsanız değilsiniz. 2000 yıl sonra burçlarınız bir değil iki burç birden ileri atacak. 

Aşağıdaki yorum sizce hangi burca ait?

“Başkalarının sizi beğenmesine ihtiyaç duyuyorsunuz, ama aynı zamanda kendinize karşı eleştirel olmaya eğilimlisiniz. Yararlı olabileceği halde kullanmadığınız önemli bir kapasiteye sahipsiniz. Kişiliğinizin bazı zayıf yönleri var ama genelde bunları telafi etmeyi başarıyorsunuz. Dışardan disiplinli ve özgüvenli gözükürken, içten içe kaygılı ve güvensizsiniz. Bazen doğru kararı verip vermediğiniz konusunda kafanızda şüpheler uyanıyor.  Bir miktar değişikliği tercih ediyorsunuz; kısıtlamaların, sınırlandırmaların içinde kalmak sizi mutsuz ediyor. Bağımsız bir düşünür olmakla gurur duyuyorsunuz ve başkalarının iddialarını tatmin edici kanıt olmadan kabul etmiyorsunuz. Başkalarına açılırken çok dürüst olmayı akıllıca bulmuyorsunuz. Bazen dışa dönük, sokulgan ve sosyalsiniz; bazense içe dönük, sakıngan bir kapalı kutusunuz. Bazı çok gerçekdışı arzularınız var. Geleceğinizi güven altına almak en büyük hedeflerinizden.”

Yukarıda yazılı özellikler tipik bir Başak’tı. Ya da Terazi’ydi. Belki de Oğlak? Aslına bakarsınız her burçtan insana uyabilir. Buna ‘Forer Etkisi’ deniyor. İnsanlar çok genel, hemen herkese uyabilecek sözleri, özellikle övücü bir tondalarsa, rahatlıkla kendilerine özgüymüş gibi algılayabiliyorlar.1948’de Bertram R. Forer, öğrencilerinin bir hafta önce işaretledikleri karakter testine göre analiz sonuçlarını dağıtır, öğrencilerinden sonuçların kendilerine ne kadar uyduğunu 5 üzerinden değerlendirmelerini ister. 39 kişilik sınıf ortalaması 4,2 çıkar. Analiz sonucu diye herkese dağıtılan yazı yukarıdaki yazıdır ve bir astroloji dergisinden alınmış burç yorumudur. Genellemeler ve insanların biricik olma arzuları böyle çarpıcı bir şekilde kesişir. Astrolojinin en etkili silahı bu olsa gerek.

Deneyler astrolojiyi sürekli çürütüyor.

Astrolojinin sözde bir bilim (pseudoscience) olduğu ile ilgili başka birçok deney mevcut. Bunlardan en bilineni James Randi’nin bir sınıfa astrologmuş gibi girerek öğrencilere doğdukları tarih ve yere göre fallarını vermesi. Herkes kendininkini ‘çok doğru’ veya ‘aşırı derecede doğru’ bulduğunu belirttikten sonra Randi herkese aynı falı verdiğini açıklar. 60’larda Fransa’da yapılan başka bir deneyde sözde savaşçı gezegen olan Mars’ın etkisinde doğanların asker ya da sporcu; sözde güzellik gezegeni Venüs etkisinde doğanların ise sanatçı oldukları iddiaları masaya yatırıldı. 25 bin kişinin bilgilerinin toplandığı çalışmada böyle bir korelasyona rastlanmadı. Aynı psikolog 10 katil ile 10 vatandaşın doğum çizelgelerini karıştırıp astrologlara dağıttı. Astrologlar kimlerin katil olduğunu bilemedi. Hâlbuki ben bile söylerdim katil uşak.

2007’de aynı deney çok daha fazla katılımcı ile Paul Thagard tarafından yinelendi. Bu defa astrologlar rastlantısal şanstan bile daha kötü performans sergiledi. 2001’de Manchaster Üniversitesinde burçlar arası aşk ilişkileri Britanya’da 10 milyon çiftin (!) -nüfus kayıtlarına bakılarak tabi ki– evliliklerine bakılarak mercek altına alındı. Hiçbir şekilde herhangi iki burçtan insanın evliliklerini sürdürme başarısı diğerlerine göre üstünlük sağlamadı. Kuantum fiziğinin Çift Yarık Deneyi varsa astrolojinin sözde bilim olduğunu gösteren de Çifte Kör Deneyi var. Nature dergisinde yayınlanan Shawn Carlson tarafından1985’te yapılan deney 2003’te 700 astrolog ve 1000 denek ile tekrarlandı. Sonuçlar 1985’teki gibi çıktı. Astrologlar, kişilerin Kaliforniya Kişilik Envanterinden çıkan profillerini doğum haritalarıyla eşleştirmede şans eserinden daha az başarılı oldular.

Astroloji gün geçtikçe daha da popülerleşiyor. Ama neden?

1930’larda İngiltere’de bir gazetenin tiraj uğruna ‘günlük fallar’ bölümü açmasıyla kitleler bu sahte bilimle tanıştılar. İnsanların astrolojiye kanmaya yatkın olmalarında tutturulanları hatırlayıp, tutmayanları göz ardı etmeleri de etkili.  Çocuklarını İkizler olmasın diye bir hafta önce aldırandan, imzalayacağı önemli bir sözleşmeyi Merkür’ün retrosunun bitimine erteleyenler var.  Astroloji günlük hayatımızın rutinine kozmik bir önem bahşediyor; evrenle şahsen bağlanmış olma isteğimizi tatmin ediyor ve kaderimizi önceden belirlediği için bize bir şey yapmakla uğraşmama rahatlığı veriyor.

Bilime davet

Aynı yerde ve aynı zamanda doğan ikizlerin, Güneş veya diğer gezegenler aynı takımyıldızının önünde olmasına rağmen birbirinden farklı karakterleri ve kaderleri karşısında ne denir? Aynı gün iki farklı gazetede Kova burcuna aslında herkes için uyabilecek  “bugün uzlaşmanızda fayda var” yazılmış olması, öte yandan diğer bir gazetede “isteklerinizden geri adım atmayın” yazılmış olmasına ne demeli? Ünlü bilim insanı Carl Sagan astrolojiyi çürüttüğü ünlü 10 dakikalık videosunda şöyle der: Bir bebek doğarken nasıl olur da Mars’tan etkilenebilir? Mars’ın ışığı odanın içine giremezken, Mars’ın kütle çekiminin bebeğin üzerindeki etkisinin, ona bir karış uzaklıkta duran doktorun kütle çekimi etkisinin yanında sözü bile edilmez.

Bu yazıda Victoria’s Secret mankenlerini kullanmamdaki gerekçeye gelince: Tabi ki ‘rating’i bol görsel olmasının yanı sıra, bilimsel okuryazarlığın astroloji ile olan ilişkisi üzerine 25 ülkeden 1000’er kişi ile yapılan bir deney. (University of Essex, 2010) Şöyle ki; erkeklerde eğitim yükseldikçe astrolojinin bir bilim olmadığının kabulü artıyor; fakat kadınlarda eğitim fark etmeksizin bu değişmiyor. Ben de bu yüzden erkeklere yılbaşı hediyesi yapıyorum. Son olarak yıldızlar ve gezegenler hayatınızı hiçbir şekilde etkilemeyecek ne 2018’de ne de herhangi bir yılda. 2018’de daha çok astronomiyle kalın; evrene her gün kanıtlarla daha da zenginleşen bir bakış açısı sunan, insan zekâsının zaferi, gerçek bir bilimle.

Kaynaklar:

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1860385

http://theconversation.com/some-people-think-astrology-is-a-science-heres-why-28642

http://higheredu-sci.beun.edu.tr/text.php3?id=1694

http://www.badastronomy.com/bad/misc/astrology.html

https://www.youtube.com/watch?v=Vf6Z_YiXTSo