“Hahamların En Diplomatı veya Diplomatların En Hahamı”
24 Ocak 1909 tarihinde Zülfaris Sinagogunda yapılan seçim sonucu Hahambaşı Berat’ı verilen Haim Nahum Efendi Osmanlı sınırları içinde yaşayan tüm Yahudilerin tek temsilcisi ve en üst din adamı yetkileriyle donatıldı. İs’ad töreni 7 Mart 1909 günü gerçekleşti.
Haim Nahum Efendi, sadece cemaatine hizmet eden dinî bir lider olmakla kalmayıp, devleti adına birçok yabancı temas yürüten bir diplomat oldu.
I. Dünya Savaşı’nın patlamasıyla birlikte Nahum Efendi, hükümet yetkililerinin yönergeleri doğrultusunda diplomatik temaslara başladı. 1918 yılında Sadrazam İzzet Paşa tarafından Osmanlı Hükümeti ile İtilaf Devletleri arasında bağlantı kurması, ayrıca 1917’de savaşa giren ABD yetkilileri ile de görüşmesi istendi.
Kasım 1919’da Paris ziyareti sırasında Le Matin ve Moniteur Oriental gazetelerine verdiği demeçlerde “Anadolu ve tüm Türk halkı Mustafa Kemal ile beraberdir”, “Türk Hükümeti’ne karşı eski tutumumuzu devam ettireceğiz. Yani doğruluk ve sadakat” gibi ifadeleriyle Yahudi toplumunun hislerine tercüman oldu.
Yahudi cemaatini Fransa yönüne çekeceğinden endişelenen İngilizlerin yürüttükleri organize muhalefet karşısında görevinden istifa eden (21 Nisan 1920) Nahum Efendi, Lozan Konferansına Türk Delegasyonu Üyesi olarak danışman sıfatıyla katıldı. Görüşmelerin kesilmesini engellemek için gösterdiği çabalarla dikkati çeken Nahum’un Millî Mücadele ve Ankara Hükümeti yanlı tutumundan Türk ve Fransız basını övgüyle bahsetmiştir.
1923 yılında, gelen davet üzerine Mısır Hahambaşılığı görevini üstlendi ve bir süre sonra Mısır parlamentosuna senatör olarak girdi. ‘Mısır Arap Kraliyet Akademisi’nin ve ‘Mısır Yahudileri Tarihi Araştırma Cemiyeti’nin kurulmasına önayak oldu. Kral Fuat tarafından verilen görev üzerine, Osmanlı’nın Mısır Hıdivleriyle ilgili olarak Hicri 1006 - 1322 (1597-1904) dönemi fermanları konulu araştırmasını tamamladı, kitap olarak yayınlandı.
1940’lı yılların sonuna doğru sağlığı ve görme yeteneği bozulmaya başlayan Haim Nahum Efendi, 1960 yılında vefat etti.
1 Ayrıntılı bilgi: Naim A. Güleryüz, Toplumsal Yaşamda Türk Yahudileri, Gözlem, 2012, 201-206.
2 Gudrun Kraemer, Minderheit, Millet, Nation Die Juden in Aegypten 1914-1952, Wiesbaden, Otto Harrowitz, 1982, s.184; Esther Benbassa, Un Grand Rabbin Sépharade en Politique 1892-1923, Presses du CNRS, Partis, 1990, s.62.
