Şabat Ahodeş

Nisan ayının 1’i, Yahudi halkı için çok önemli ve tarihi bir gündür. Bu gün, Yahudilere bir halk olarak ilk mitsvaları verilir; ‘Yeni Ay’i ilan etme’ mitsvası. Yorumcular, bu mitsva ile Tanrı’nın Yahudilere zaman üzerinde bir hakimiyet verdiğine dikkat çeker. O andan itibaren, bayramların tarihsel döngüsü, takvim, ancak ‘Yeni Ay’ ilan edildikten sonra var olabilecekti.

Hanuka olaylarının geçtiği dönemde, Yahudileri asimile etmek isteyen Suriyeli Yunanlıların şiddetle yasaklamaya çalıştıkları üç mitsvadan biri, Roş Hodeş mitsvasıydı (diğerleri Şabat’a bakılması ve sünnet idi, ayrıca Tora öğrenimi de yasaklanmıştı). Yahudilerin düşmanları, Yeni Ay ilanının, onların özgür bir Tora Halkı olarak yaşayabilmeleri için ne kadar önemli olduğunun bilincindeydi.

Bir takvimin düzenlenmesi, toplu veya kişisel her türlü özgürlüğün temel noktasıdır. Bir köle, kendi zamanının hâkimi olamaz. Günlük hayatımıza baktığımızda, biz de kendi haftalık takvimimizi yaparken, kendi zamanımız üzerindeki hâkimiyetimizi belirtmiş oluruz: iş zamanımız, dinlenme zamanımız, kendimiz ile olan zamanımız, tatilimiz, aile ve arkadaş zamanımız, iş /sosyal hayat dengemiz. Bu da zamanın değerini takdir etmemize, zamana saygı göstermemize, zamanda bir iz bırakmamıza olanak sağlar. Bu yüzden Yahudi takviminin aylarının başlangıcının, serbest bırakılma ve kurtuluş ayı olan Nisan olması çok anlamlıdır. Hayatımızda zamanımıza hakim olmamızı engelleyen, kendi kendimize koyduğumuz esaretlerimizin farkında olmamız ve zamanımızı dengeli ve optimal şekilde değerlendirmemiz için bugün şimdi şu an harekete geçmemiz gerektiği mesajını verir.

Nisan ayının önemi- Ayların başı

Yaratılıştan 2448 yıl sonra, 1 Nisan tarihinde, Tanrı daha yeni yeni bir halk haline gelmiş İsrailoğulları’na, bir ‘halk’ olarak ilk mitsvalarını verir; ayın hareketlerine göre düzenlenen bir takvim meydana getirmek.

Nisan ayı, Yahudilerin bir halk, Tanrı’nın Halkı olarak var olmalarını sağlayan ‘Mısır’dan Çıkış’ın gerçekleştiği aydır. Mısır’dan Çıkış, Yahudi hayatının merkezini oluşturur. Şema ve dualarda, bayramlarda, her gün ve her Şabat’ta, Yahudi yaşamının her gününde ve her fırsatta dile getirilir.

Ayrıca, Nisan ayı, atalarımız Avraam, Yitshak ve Yaakov’un doğduğu aydır.

1 Nisan, Mişkan’ın Tanrı hizmetine açıldığı, ayın başından itibaren her gün bir kabilenin başkanının Mişkan’a korban getirdiği ve bu günlerin mutlulukla kutlandığı özel bayram günleridir (Mişkan: Çölde kurulan, Tanrı’nın Varlığı’nı barındıran, taşınabilir tapınak). Her kabile başkanı korbanını getirdikten sonra 13. gün, Aaaron’un Menora’nın kandillerini yakması okunur, bundan sonra Pesah zamanı gelir. Pesah’ın bitiminden gelecek Roş Hodeş’e kadar çok kısa bir zaman kalır, bu şekilde Nisan ayının tamamına yakını mutlu günlerden oluşur.

Nisan, gelecek kurtuluşun gerçekleşeceğine inanılan aydır.Nisan ayı takvimde tüm ay boyunca Tanrı’dan af dilemek için yapılan yakarış duaları- Tahanunim yapılmayan tek aydır.

Nisan ayının isimleri

Nisan ayının diğer iki ismi: Ahodeş Arişon- Ayların birincisi ve Hodeş Aaviv-Aviv-Bahar ayıdır.

Tora, Nisan ayından bahsederken birinci ay olarak bahseder. Mısır’dan kurtuluştan sonra hep bu şekilde sayılmıştır: “Birinci ayın ilk gününde Buluşma Çadırı -Mişkan’ı kur” (Şemot 40:2).

“İkinci yılda, birinci ayın ilk gününde Mişkan kuruldu” (Şemot 40:17).

Nisan ayından aynı şekilde, bahar ayı olarak da söz edilir, çünkü bu zamanda yeni hayat ve bitki örtüsü yenilenir ve gelişir. Hayat ve ihsan, dünyaya bu ayda verilir.

Günümüzde Aviv kelimesi bahar anlamına gelir. Ama asıl itibarıyla buğdayın bir olgunlaşma evresini ifade eder. Bu şekilde bakıldığında Hodeş Aaviv-yeşil buğday ayı olarak tercüme edilebilir.

Nisan ismi Babil kökenlidir ve Babil sürgününden sonra kullanılmaya başlanır. Nisan kelimesi de İbranice nitzan-tomurcuk kelimesine benzer ve bahar anlamına gelir: “Bak kış geçti, yağmurların ardı kesildi, çiçekler açtı”(Şir Aşirim 2:11-12).

Daha sonraki yıllardaki bilgeler, aviv kelimesini bir akronim -baş harflerden oluşan sözcük- olarak yorumlar. Aviv’i böldüğümüzde av-baba veya baş anlamına gelir. Diğer harfler yud ve bet’in nümerik değerlerinin toplamı on ikiye eşittir, bu da on iki ayı simgeler. Her ikisini birleştirdiğimizde aviv - yılın bütün aylarının başını ifade eder.

Senede bir kere sadece Nisan ayında yapılan özel bir mitsva

Nisan ayında çiçek açan en az iki meyve ağacı görüldüğünde söylenir: “ Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam, Şelo Hiser Baolamo Kelum, Uvara Vo Beriyot Tovot, Veilanot Tovim, Leanot Baem Bene Adam-Kutsalsın Sen Tanrı’mız Evren’in Kralı, dünyasında hiç bir şeyi eksik etmeyen ve içinde insanoğlunun yarar sağlaması için güzel varlıklar ve faydalı ağaçlar yaratan.”

Ayların başı- Yılların başı- Yıl başları

Yahudi takviminde dört farklı yıl başı bulunur.

1 NİSAN- Nisan ayı, Yahudi ‘zamanı’nın doğuşunu simgeler ve Tora’da ‘Ayların başı’ olarak belirtilir. Kralların saltanat döneminin başlangıcı ve Yahudi aylarının başlangıç noktasıdır. 1 Nisan, birinci ayın başlangıcıdır ve diğer aylar Nisan’a göre sıralanır. Birinci ay Nisan, ikinci ay İyar, üçüncü ay Sivan. vb gibi. 

1 ELUL: Hayvanlarla ilgili ‘onda bir’ vergisinin başlaması için yıl başı.

1 TİŞRİ: Yedinci ay olan Tişri’nin 1. günü, ‘Roş Aşana- Yıl başı-Yılların başı’dır. 1 Tişri, Tanrı’nın dünyayı, özellikle insanı yaratmasının yıl dönümüdür. O gün, Yaratıcımız ve Tek Kral’ımız olarak Tanrı’ya olan bağlılığımızı yeniler ve bizi hayat kitabına yazması için içtenlikle dua ederiz. Roş Aşana, tarım için yıl başı, hasat biçme döneminin başlangıcı ve Yaradılışın başı, yılların yıl başıdır. 1 Tişri’de, bulunduğumuz yıl, rakam olarak bir artırılır. Bu yıl, kısmetse 1 Tişri’de 5778’den 5779’a gireceğiz.

15 ŞEVAT:  Meyve ağaçları için yıl başı (Tu Bişvat).

Şabat Ahodeş’te okunan Ahodeş Peraşası

 Ahodeş Peraşası (Şemot 12:1-20), Tanrı’nın, Mısır’dan çıkıştan iki hafta önce Moşe ve Aaron’a söylediklerinden bahseder. Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile oluşturulacak Yahudi takviminde Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, Nisan ayının 10’unda her ev halkının korbanlık, bir yaşında bir davar edinilmesi ve bu korbanlığın 14 Nisan’a kadar gözetimde tutulması, 14 Nisan akşamı korban olarak kesilip kanının kapı pervazlarına ve kirişlerine sürülmesi anlatılır. Buna ek olarak daha sonra kesilen korbanlığın matsa ve acı otlar ile Pesah korbanı olarak yenilmesi, kapı pervazlarına korban kanı sürülmüş olan evlerin, behorların ölümü belası sırasında atlanacağı, bu günün nesiller boyunca hatırlanacağı belirtilir. Bunun yanında yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılması ve bunun bir gün öncesinde evlerin mayadan tamamen temizlenmesi, yedi gün boyunca evlerde kesinlikle maya bulunmaması gerektiğinden söz edilir.

Şabat Ahodeş’in mesajı

Şabat Ahodeş’in ana mesajlarından biri, bizim, kişi olarak, zamana karşı olan büyük bir sorumluluğumuz olduğudur. Yeni Ay’ın ilan edilebilmesi, ancak insanların bu olayda yer alması; Yeni Ay’ı gören iki kişinin şahitliği ve Bet Din’in bunun doğruluğunu teyit etmesi ile mümkün olabilecekti. Nisan ayının derin mesajı sadece Tanrı’nın müdahalesiyle Yahudilerin Mısır’dan kurtulması değil, insanoğlunun da zaman içinde yaptıkları ile dünyada bir fark yaratabilme potansiyeli olduğudur. Var olan her şey, ancak biz bunları bir kavram olmaktan çıkarıp hayata geçirdiğimiz zaman bir anlam kazanacaktır. Bir kölenin, zamana hükmetme özgürlüğü yoktur, ama özgür biri, bunu başarabilir. Bu ay, bize verilen özgürlüğü, bizim ne şekilde kullandığımız, ne şekilde ifade ettiğimiz üzerine yoğunlaşma zamanıdır. İçimizdeki gücü idrak etmemiz ve kendi kendimize koymuş olduğumuz sınırlamalar ve kendi tercihimiz olan esaretler harici hiçbir şeyin bizi mağdur etmeye gücü yetmeyeceğinin bilincine varmamız gerekir. Birey ve halk olarak sürekli olarak kendi olağanüstü mirasımızı hatırda tutarak, zamana hükmederek, bu kadar zorlukla elde edilmiş olan özgürlük ile kutsanabilmek, bu şekilde potansiyelimizi halkımız ve bütün dünyanın yararına olacak şekilde gerçekleştirebilmek, bizim temel sorumluluğumuzdur.

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; GÖZLEM Yayıncılığın- El Gid Para El Pratikante, Şemot, Vayikra, Yahudilik Ansiklopedisi, Sidur kol Yaakov kitaplarından, Tevrat, Emanations, Life’s Blessings, The Book Of Our Heritage kitaplarından ve www.ou.org, www.chabad.org, www.torah.org, www.jewishfederations.org, myjewishlearning.com, www.jewfaq.org, sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi rabilerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.