Bu yıl Pesah, 30 Mart Cuma akşamı başlayıp, 7 Nisan Cumartesi akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor. Pesah’ta, atalarımızın esaret ve Mısır’dan çıkışları sırasında yaşadıkları olaylar sembolik olarak, sanki kişi ‘kendisi’ bunları bizzat yaşamışçasına tekrar edilir ve özellikle çocukların da anlayabileceği bir şekilde dile getirilir.
Yahudi takvimine göre Nisan ayının 15’inde başlayıp -diasporada- sekiz gün süren Pesah Bayramı’nda, Yahudilerin Mısır topraklarında 210 yıl süren esaretlerinden Tanrı’nın yardımı ile kurtulup özgürlüklerine kavuşmaları kutlanır. Pesah, hem tarihi, hem zirai özellikler taşıyan Şaloş Regalim - Pesah-Şavuot-Sukot- üçlemesinin ilkidir.
Hag ha-Aviv-Bahar Bayramı, Hag ha-Matsot-Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu-Özgürlük Zamanı diye farklı isimlerle de anılan Pesah’ta, atalarımızın esaret ve Mısır’dan çıkışları sırasında yaşadıkları olaylar sembolik olarak, sanki kişi ‘kendisi’ bunları bizzat yaşamışçasına tekrar edilir ve özellikle çocukların da anlayabileceği bir şekilde dile getirilir.
Pesah Agadası’nda şu cümle göze çarpar: “Mısır’dan çıkışı en çok anlatan, en makbul kişidir.” Bayramın adı Pesah da, ‘peh: ağız, sach: konuşmak’ kelimelerinin birleşmesinden oluşur.
Bu yıl Pesah, 30 Mart Cuma günü başlayıp, 7 Nisan Cumartesi akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Tora’da söz edilen ilk bayram olan Pesah’ın gereklerini, Tanrı Moşe Rabenu’ya Mısır’dan Çıkış’tan iki hafta önce anlatır. Bunlar, Roş Hodeş Nisan’dan önceki Şabat -Şabat Ahodeş’te okuduğumuz mitsvalar ile birlikte açıklanır. Bu mitsvalar; Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması, Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah korbanı getirilmesi, Pesah korbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılmasıdır.
Kurtuluş Bayramımız Pesah’ın hazırlıkları azami dikkat ve özen gerektirir. Bu yüzden, Pesah kuralları ile bilgilerin tekrar gözden geçirilmesine ve yeni bilgiler edinmeye Pesah’tan bir ay önce, 14 Adar-Purim’de başlanır.
Bayram hazırlıklarına Tanrı’nın her adımda bize yardım etmesini dileyerek başlarız. Yaşadığımız yerleri köşe bucak’ hamets’ten temizler, Pesah’a kadar tüketemeyeceğimiz hamets’leri yetkili bir kişiye, kurallara uygun şekilde satar, mutfağımızı, kap kacaklarımızı Pesah’a uygun hale getirir, evimize Kaşer le Pesah ürünler alır, gözümüzden kaçmış olabilecek ‘hamets’i etkisiz hale getirmek için dua ederiz.
EVİ PESAH’A UYGUN HALE GETİRMEK
Evlerimizi Pesah’a uygun hale getirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:
Hametsler’in evden çıkarılması
Pesah’a kadar tüketilemeyecek hametsi ziyan etmemek için, bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Rabanut aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’. Bu konuda bilgi almak için cemaat Rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak gerekir. (Hahambaşılık aranıp Mehirat Hamets ile ilgili bilgi alınır, onlardan gelen belge, gerekli yerleri doldurularak onlara geri yollanır. Sadece bir kâğıt fax’layarak veya mail atarak yapılan bu basit işlemin devamı, Rabi’ler tarafından yerine getirilir.
Mutfak araç ve eşyalarının Pesah için hazırlanması
Sadece Pesah’ta kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa mutfak eşyaları, mevcut kap kacak, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır:
a) Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş, vb için Libun- ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır.
Metal ve tahta kaplar sıfırlanabilir. Çatal, kaşık, tencere vb, Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.
b) Sıfırlanamayanlar - Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde sıfırlanamaz; bayram için yenilerinin alınması gerekir.
c) Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir.
d) Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.
e) Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjan ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.
f) Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak bir saat bekletilir, ancak ondan sonra kullanılabilir.
g) Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjan ile birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.
DİKKAT! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kacaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb Kaşer Lepesah-Pesah’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.
Not: Seder ve Pesah Hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın “Pesah Agadası”nda mevcuttur. (www.gozlemkitap.com)
PESAH SÜRESİNCE YENİLECEKLER
Kaşer Lepesah ürünler
Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm diğer yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.
Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer Lepesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer (Dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (Dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir. Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edileceği, Hahamlardan ve/veya www.denetgida.com.tr’den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.
DİKKAT!-Pesah’ta çok fakir bir insanın bile yerine getirmesi gereken matsa yeme mitsvası vardır. Herkesin bayram sırasında matsa ve yeterli yiyeceğinin olmasını sağlamak için, her miktar Maot Hitim-buğday parası- bağışı için Rabi’lere ve /veya sinagoglara danışılır.
Pesah’ın ABC’si, Pesah Felsefesi, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Yemek Tarifleri: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=72&Itemid=43
BİLİYOR MUYUZ?
Hamets nedir?
Hamets, ‘kabaran’ demek değildir.
Beş tahıl- buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı- veya bu tahıllardan üretilen un vb gibi maddeler su ile temas edip 18 dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde, hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve Rabi’lere danışılması gerekir.
Kaşer LePesah ürünler kullanılarak yapılan ve kabaran Pesah keki, Kaşer LePesah- Pesah’ta yemeye uygundur.
Hamets neden yasak?
Pesah’ta hamets yemenin yanında, evimizde bulundurmak, bunlardan fayda sağlamak, hatta iyeliğimizde bulundurmak bile yasaktır. Pesah zamanı yemeğin içine yanlışlıkla düşen minik bir hamets kırıntısı bile koca bir tencere yemeğin tümünü yenilemez hale getirir. Pesah’ta hamets yenmemesinin sebebi, bunun Tora’da açıkça belirtilmiş olmasıdır: “Yedi gün boyunca matsa yiyin. Ancak ilk gün öncesinde mayayı evlerinizden tamamen kaldırmış olmalısınız. Yedi gün boyunca evlerinizde kesinlikle maya bulunmamalıdır. Mayalı olan hiçbir şey yemeyin.” (Şemot 12: 15-20)
“Yedi gün boyunca iyeliğinde, tüm mekânlarında maya görülmemelidir.” (Devarim 16:4)
Mistik olarak bakıldığında, beş tahıldan yapılıp 18 dakikadan fazla hareketsiz bırakılan, şişen ve kabaran hamur- hamets; kibri, ölçüsüz hırsı, aşırı tutkuyu, bencilliği, kıskançlığı, putperestliği, içimizde var olan kötü dürtü-‘yetser ara’yı sembolize eder ve bu özellikler Tanrı’nın bizden uzaklaşmasına sebep olur. O yüzden bunları temsil eden hametsin en ufak kırıntısına bile müsamaha gösterilmez. Evlerimizde Pesah’tan haftalar önce başlayan temizlik, ruhumuzun da köşe bucak temizlenmesi ve negatif özelliklerden arınması için titizlenmemizi ve çabalamamızı ifade eder.
Kaşer ile Kaşer LePesah Farkı
Kaşer yiyecekler, Pesah harici tüm yıl boyunca Yahudilik kurallarına göre yemeye uygun yiyeceklerdir. Kaşer LePesah yiyecekler ise, yine Yahudilik kurallarına göre Pesah boyunca yemeye uygun yiyeceklerdir. Kaşer LePesah ürünler tüm yıl boyunca Kaşer’dir, yenilebilir. Ancak Dikkat! Kaşer olan bir yiyecek, Kaşer LePesah olmayabilir. Pesah’ta sebze, meyve ve yumurta harici sadece Kaşer LePesah ürünler yenilebilir.
Pesah Kaşer ve Sameah
Pesah tebriklerinde sameah- mutlu bir Pesah dileği ile birlikte, ‘kaşer-uygun’ dileğinin de belirtilmesi, detaylı Pesah yiyecekleri ve kuralları ile bayramın kaşer olarak yaşanmasının ne denli önemli olduğunu vurgular. Bu kurallar içinde en önemli, en çok dikkat, zaman ve özen gerektireni, evlerimizi, işyerlerimizi, arabalarımızı, çantalarımızı çekmecelerimizi, kısaca hayatımızdaki her şeyi tamamen hametsten temizleyip, Pesah süresince de hametsin kırıntısından bile uzak durmaktır.
