Farklı sebeplerle yaşadıkları yerlerden ayrılıp İstanbul’a yerleşen, farklı kültürlerinin zenginliğini korumaya devam etmeyi başarabilen ailelerden, yaşattıkları özel Pesah gelenekleri.
ŞanlıUrfa
Pesah akşamında sofrada geleneksel olarak, içi pilavla doldurulup dikilmiş kuzu bulunur. Seder gecelerinde, içinde simgesel yiyeceklerin bulunduğu Seder tepsisinin özel bir yeri vardır. Bazı ailelerde Seder tepsisi evin bekâr kızları tarafından masanın etrafında dolaştırılır. Bazılarında ise Seder tepsisi evin hanımı tarafından bekâr olan kız ve erkeklerin başının üzerinden geçirilir, bu şekilde gelecek bayrama kadar kısmetlerinin açılması dilekleri ifade edilir.
Seder’in Magid kısmında Ma Niştana’dan önce masadaki en küçük çocuk sırtında içinde Afikoman bulunan çıkınıyla odadan çıkar ve sonra nefes nefese tekrar odaya girer:
υ Masadakiler sorar: Nereden geliyorsun?
υ Çocuk cevap verir: Mısır’dan.
υ Masadakiler: Nereye gidiyorsun?
υ Çocuk: Yeruşalayim’e.
υ Masadakiler: Çıkında ne var?
υ Çocuk: Matsa ve maror.
υ Masadakiler: Ne istiyorsun?
υ Çocuk: Bu akşam neden farklı, onu öğrenmek istiyorum.
Başka bir gelenek de, on bela teker teker dile getirilirken sirke/şarabın akıtıldığı kap, genç kızlar tarafından tuvalete dökülür, dökerken bakılmaz ve genç kızlar içlerinden gelecek yıldan ne istediklerin dilerler.
*Şefoh- kısmında kapı Eliyau Anavi’ye açılır, kapıyı bekar kızlar ve bekar erkekler açar,kapıdan kısmetlerinin girmesi, kısmetlerinin açılması için.
PESAH’IN BİTİŞ GECESİ
Pesah’ın bittiği gece mutlaka eve baklava tarzı tatlı alınır. Gelecek senenin yeşil, verimli, bereketli olması dilek ve temennileriyle, buğday dolu bir tabağın içine altın, altın yüzük, altın kolye konulur. Yemyeşil çimler toplanır. Evde herkes birbirinin omuzlarına çim demetleri ile dokunarak: “Sentek hadra, sentek hadra, sentek hadra mıttıl ziz! (Senen bu çimler gibi sağlıklı bol ve bereketli olsun)” der ve karşındakine bir miktar çim verir.
Herkes bu ritüeli karşılıklı olarak yerine getirdikten sonra, çimler evin lambalarına, köşelerine, girişlere bereket dolu bir sene temennileri ile serpiştirilir.
(Kaynak: Gisele Haiat Anter, Deyzi Mısri Kohen)
PESAH’IN BİTİŞ GECESİ
İstanbul/ Balat
Masaya; yoğurt, yeşillik, çimen, yoksa taze soğan konulur. Çimen, yeşillik bereket için ve çimen çabuk büyüdüğü ve az su ile bile olsa büyüdüğü için.-Çimenler evin her köşesine bereket için konulur.
(Kaynak: Elvira Asayas Kalaora)
Kırklareli
Seder tepsisindeki yumurta, Pesah bittikten sonraki sabah evin behoruna (kız veya erkek) verilir.
Behor veya behora, elinde yumurtayla kapının arkasına saklanır, annesi/anneannesi/babaannesi kim varsa, ona sorular sorar, o da gelecek seneden istek ve dileklerini ifade eden cevaplar verir ve yumurtanın ucundan bir parça yer:
υ Komostas? (Nasılsın?)
υ Komo el espejo. (Ayna gibi, pırıl pırıl parlıyorum.)
υ Komostas?
υ Komo el reyna. (Kraliçe gibi çok çok iyi ve çok mutluyum.)
υ Komostas?
υ Komo la donzeya. (Güzelliğin kendisi gibi, içimde ve dışımda güzelliğin özünü hissediyorum.)
(Kaynak: Cilda Doenyas Koncabahar)
Gürcistan
PESAH GECESİ
Masada mutlaka kavurma bulunur. Seder’e ek olarak kavurmanın da olmasının sebebi, Anadolu’ya şohet gitmemesiydi. Pesah öncesi birkaç aile hep beraber birleşip şohete hayvan kestirilir ve bütün Pesah süresince yetecek şekilde kavurma yapılırdı.
Agada İbranice okunurdu, şimdi çocuklar da anlasın diye Türkçe de okunuyor.
*Bayramlarda hep bir tabak fazla konulurdu hem Eliyau Anavi için hem de yemeyenleri yedirmek için.
PESAH’IN BİTİŞ GECESİ
Pesah’ın bittiği gece, büyük gümüş, şık bir tepsinin içine: Çoğalmayı temsil eden hamurdan-borekitas, tatlı, akide şekeri, ufak bir kâseye su ve şeker, başka ufak bir kâseye ayna ve madeni para konulur.
Evin erkeği akşam sinagogdan eve gelince tepsiye yaklaşır ve bütün hafta Pesah bayramını sağlıkla mutlulukla bollukla bereketle layığıyla yapabildiği için T-anrı’ya şükreder. Elini şekerli suya batırır, senemiz iyi ve tatlı olsun diye dua eder.
Diğer kâsedeki suyun içindeki aynaya bakar, kendi aksini (hayatını) ve parayı görür. Azlaha-Hatslahah- başarı, bereket, hayatımız bereketli olsun diye dua eder.
Tepsideki borekitastan yer, sonra sofraya oturulur ve ekmek yenir.
Erkeklerin ceplerine haşlanmış yumurta, çimen ve pirinç konulur.
Yumurta: Yeniden doğuş, başlangıç, hayat döngüsü
Pirinç: Bereket
Çimen: Fazla su olmasa da büyüdüğü ve çoğaldığı için
*Bu gece dışarda yenilmez, ekmek, aileyle paylaşılarak yenilir, kaşer olmayan şey yenilmez.
*Ritüel sonunda kâselerdeki su, kesinlikle tuvalete dökülmez! Kapının girişine veya bahçeye dökülür.
(Kaynak: Beki İpekel)
