70 yıla yayılan başarı hikayeleri

İsrail Devleti İbrani takvimine göre 5 İyar 5708’de, miladi takvime göre 14 Mayıs 1948’de  İngiliz Mandasının varlığının sona ermesine birkaç saat kala kuruldu. O günden bugüne geçen 70 yılda İsrail birçok başarıya imza attı. Gelin sene sene İsrail vatandaşlarının yüzünü güldüren gelişmelere göz atalım.

1948- El-Al Havayolları kuruldu, gerçekleştirilen ilk uçuşta İsrail Devlet Başkanı Haim Weizmann diplomatik ziyarette bulunduğu Cenevre’den İsrail’e geldi.

1949- Sihirli Halı Operasyonu ile Yemen ve Suudi Arabistan dahil olmak üzere bazı İslam ülkelerinden 49 bin Yahudi havayoluyla gizlice İsrail’e kaçırıldı.

1950- Geri Dünüş Yasası ile Yahudilikten dönmüş olanlar da dahil tüm Yahudi soyundan gelen insanların İsrail vatandaşlığı hakkı alabilmelerine karar verildi.

1951- 554 şirketin katılımıyla Tel Aviv borsası açıldı.

1952- Endüstriyel kesim aletleri imal eden ISCAR kuruldu. Warren Buffet şirketin yüzde 80’ini 2006’da 4 milyar dolara, kalan kısmını ileriki yıllarda 2 milyar dolara satın aldı. Kurucu Stef Werthemeir’ın Türkiye’de de bir endüstriyel parkı bulunuyor.

1953- Kudüs’te ‘Çölü Fethetmek’ adında, çölü ıslah etmek ve nüfusu yerleştirmek konularında 600 bin kişinin ziyaret ettiği bir dünya fuarı yapıldı.

1954- İlk lüks moda evi Ruth Dayan tarafından kuruldu. ‘Hill 24 Does Not Answer’ adında ilk İsrail yapımı film çekildi. Film bir sonraki sene Cannes Film Festivalinde aday gösterildi.

1955- İsrailli fizikçi Dr. Harry Tabor evlere sıcak su sağlamak için solar ısıtıcı icat etti. Daha sonra ürün yenilenerek güneş ışınlarının güçlü olmadığı zamanlarda bile verimli çalışabilmesi sağlandı. İsrail dünyada solar enerji konusunda etkin bir ülke oldu.

1956- İnek başına süt randımanında İsrail’in dünya öncüsü konuma gelmesinin temelini oluşturan İsrail Sütçülük Kurumu kuruldu.

1957- Ulusal telefon hattı kuruldu böylece Kudüs, Tel Aviv ve Hayfa bağlandı. Tel Aviv’in ana konser salonu Heichal HaTarbut açıldı.

1958- İlk süpermarket açıldı.

1959- Bugün halen çalışan dünyanın en kısa metro sistemi Hayfa’da kullanıma açıldı.

1961- El-Al Tel Aviv’den New York’a doğrudan uçarak en uzun aralıksız uçuşu gerçekleştirerek dünya rekoru kırdı.

1963- İbrani Üniversitesinden Prof.Raphael Mechoulam kenevirin kimyasal yapısını keşfederek, felç ve kanser gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesinin yolunu açtı. Dünyada esrar araştırma konusunda İsrail lider konumda.

1964- Ulusal Su Kanalı ile ülkenin kuzeyinden güneyine kadar su taşındı. Negev Çölü ekin üretiminin merkezi haline geldi.  Osem Bamba adındaki yer fıstıklı çerezini piyasaya sürdü. İsrail’in prömiyer dans grubu Batsheva Dance Company kuruldu.  Motorala İsrail’e Ar-Ge merkezini kuran ilk ABD’li şirket oldu.

1965- İsrail Müzesi kuruldu. Bugün yılda 800 bin ziyaretçi çeken müzede Ölü Deniz parşömenleri ve Masada Dağında bulunan eserler de sergileniyor.

1966- Coca Cola Arap boykotuna rağmen İsrail’de ilk üretim tesisini kurdu. Yazar Shai Agnon Nobel Edebiyat Ödülü kazandı.

1967- Ben Gurion Üniversitesi Negev Çölünde açıldı. MS tedavisinde kullanımına onay çıkan Copaxone adlı ilacın 30 yıllık deney süreci başladı.

1968- İsrail televizyonu ilk yayınını gerçekleştirdi. 20. yıl bağımsızlık kutlamaları ekranlara taşındı.

1969- Golda Meir İsrail’in ilk kadın başbakanı oldu. 2016’da adı İsrail İnovasyon Kurumu olarak değiştirilen ‘Bilim Bakanlığı’ kuruldu. 

1971- SSCB’den göç eden üç kişilik aile ile İsrail 3 milyon nüfusa ulaştı.

1972- IBM Hayfa’da Technion Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri bölümünde Ar-Ge açtı. Bugün Ar-Ge ofislerinde binden fazla çalışan var.

1973- Kapının çerçevesinin her yönüne giren silindirleriyle bilinen geometrik kilit sistemi diğer adıyla ‘çelik kapı’ Avraham Bachri ve Moshe Dolev tarafından icat edildi.

1974- Intel Hayfa’da çip tasarım merkezi açtı. İlk PC mikro sürücü Intel 8088 geliştirildi.

1975- İlk yerli üretim savaş jeti ‘Kfir’ tanıtıldı. 20 yıl boyunca İsrail Hava Kuvvetlerinin dayanağı oldu.

1976- Miss İsrael Rina Mor Kainat Güzeli seçildi.

1977- Maccabi Tel Aviv Avrupa Basketbol Şampiyonasını kazandı. İsrailli yönetmen Moşe Mizrahi’nin ‘Madame Rosa’ filmi ‘En İyi Yabancı Film’ Oscar Ödülünü kazandı.

1978- A-Ba-Ni-Bi şarkısı Eurovision Şarkı Yarışmasını kazandı.

1979- Kudüs’te yapılan Eurovision Şarkı Yarışmasında Hallelujah şarkısı ile bir kez daha birincilik geldi. Weizmann Enstitüsü dünyada kabul görmüş ikinci MS ilacı Rebif’i geliştirdi.

1980- İsrail lirası Şekel ile değişti. 1986’da sürülen Yeni Şekel bugün halen kullanımda.

1983- ‘Golan Tepeleri Şarapçılık’ kuruldu, böylece şarapta kalite arttırılarak dünya şarap haritasında İsrail de yer buldu.

1984- Operasyon Moses ile iç savaş ve açlıkla mücadele eden yedi bin Etiyopyalı yedi haftada İsrail’e uçuruldu.

1985- Ekinlerin böcek ve küften zarar görmemesi için GrainPro Kozası adında ilaçlama maliyetini sıfıra indiren bir çadır sistemi icat edildi. Gelişmekte olan ülkelere milyonlarca adet satıldı.

1986- Ölü Deniz ile Eilat arasındaki Arava Çölünün ıslah edilmesi için Ar-Ge çalışmaları başladı. Bugün Arava sebze, çiçek ve balık ihracat merkezi konumunda.

1987-Tel Aviv Üniversite-sinden Prof. Yossi Leshem her yıl İsrail üzerinden uçan bir milyar kuşun uçuş rotasını belirleyerek kuşların uçaklara çarpma tehlikesini yüzde 76 azalttı.

1988- İsrail Ermenistan’a deprem sonrası 120 doktor ve kurtarma çalışanı yolladı.

1989- Rus Yahudileri İsrail’e rahatlıkla göç etmeye başladı. 2006 yılına kadar süren ve 1 milyonu bulan Rus göçü ülkenin teknoloji, bilim, sanayi, eğitim ve politika çehresinde olumlu yönde değişimler yarattı.

1990- Kanamayı ve enfeksiyonu engelleyen ‘Acil Yara Bandı’ piyasaya sürülmesinin ardından Bosna savaşında Nato askerleri tarafından kullanıldı.

1991- ‘Babysense’ adında, bir yaş altı bebeklerde yaygın ölüm sebebi olabilen, nefes almanın aniden durması durumunu bertaraf eden sensörlü beşik altlığı icat edildi.

1992- İsrail onuncu kez katıldığı Olimpiyatlarda judo dalında olmak üzere ilk kez bir gümüş, bir bronz madalya kazandı.

1993- Michael Jackson Tel Aviv’de 170 bin hayranına iki konser verdi. Oslo barış anlaşmasının imzalanmasıyla ve yabancı sermayeye vergi indirimine gidilince İsrail kendi Silikon Vadisini kurmaya başladı.

1994- Ürdün ve İsrail barış anlaşması imzaladı; sınırlar açıldı ve turistler, iş insanları ve işçiler özgürce seyahat etme hakkı kazandı.

1995- ‘Bir Çocuğun Kalbini Kurtar’ adlı girişim Holon’da kuruldu. Bu zamana kadar tüm kıtalardan gelen 4.500 çocuk ameliyat edildi, 150 doktor eğitildi.

1996- Kral Davut’un Kudüs’ü inşa etmesinin 3.000. yılı kutlandı.  Techinon’dan Prof. Moussa Youdim Parkinson hastalığının tedavisi için Rasagiline bileşenini keşfetti.

1997- Eilat’ta ilk kez deniz suyundan temiz su elde edildi. Daha sonra açılan beş tuzdan arındırma tesisi ile İsrail’in su ihtiyacının yüzde 60’ı karşılanıyor. Özel filtreleme sistemi ve bakterilerin yardımıyla çok az su değişimi gerektiren özel havuzlarda çölde balık üretimi başladı.

1998- İsrail çıkışlı ICQ mesajlaşma programı 400 milyon dolara satıldı. Dot-com sektörü İsrail’de bu satıştan sonra patlama yaşadı. Pill-cam adındaki yutulabilen kameralı kapsül hastalık teşhislerinde çığır açıcı oldu. Diva adındaki şarkısıyla transseksüel şarkıcı Dana, Eurovision yarışmasında birinci oldu. Şarkı dünya listelerine girdi.

1999- Sürücüleri tehlikeye karşı uyaran Mobileye kuruldu. Şirket 2017’de 15,3 milyar dolara sürücüsüz araçlarda kullanılmak üzere Intel’e satıldı.

2000- Dünyanın ilk USB-Flash Drive’ı M-Systems tarafından piyasaya çıkarıldı. Kurucusu Dov Moran, şirketini 2006’da 1,6 milyar dolara SanDisk’e sattı. 

2001- Dünya çapında insani yardım sağlamak amacıyla, IsraAİD kuruldu. Arama-kurtarma uzmanları, profesyonel tıp personeli, post-travma stresi ile baş etmede yardımcı personelden oluşan geniş kadrosu ile IsraAİD, Haiti’den Yunanistan’a, Meksika’dan Nepal’e kadar dünyanın birçok noktasında meydana gelen felaketlerde olay yerine ulaşan ilk uluslararası ekiplerden biri oldu.

2002- Psikolog Daniel Kahneman, Amos Tversky ile gerçekleştirdiği çalışması ‘Beklenti Teorisi’ ile ekonomi dalında Nobel Ödülüne layık görüldü. Hayatında tek bir ekonomi dersi almamış olan Kahneman, davranışsal ekonomi ve ekonomide karar verme psikolojisi üzerine uzman sayılıyor.

2003- Columbia Uzay Görevinde yer alan İsrailli astronot İlan Ramon, uzaydaki 16 günlük görevinde, 80 deney gerçekleştirdikten sonra, uzay mekiğinin dünya atmosferine girişi sırasında patlaması nedeniyle hayatını kaybetti.

2004- Tel Aviv, korunması gereken dünya kültürel merkezleri arasına girdi. Tel Aviv’in bu özel listeye girmesindeki öncelikli etken, 1931 – 1956 arasında inşa edilen ve şehre ‘Beyaz Şehir’ lakabını kazandıran, Bauhaus binaları oldu. Tel Aviv’de yaklaşık 4000 Bauhaus binası bulunuyor.

2005- 1960’lı yıllarda Masada’da bulunan tarihi tohumlarla, Dr. Sarah Sallon, tarihi dönemlerde yetişen bir palmiye cinsini yeniden yarattı.

2006- Parkinson hastalığına bağlı olarak yaşanan orta şiddetteki bunamaların tedavisinde kullanılan onaylı Exelon ilacı geliştirilmeye başlandı. 

2007- İsrailli iş kadını ve yardımsever Shari Arison, ‘Good Deed Day / İyilik Günü’nü başlattı. Gönüllü olarak katkıda bulunmak isteyen kişilerle, ihtiyaçlı kurum ve kuruluşları bir araya getiren bu özel gün, artık 50’den fazla ülkede kutlanıyor.

2008- Gerçek zamanlı güncellemeler sunan ilk navigasyon uygulaması Waze çıktı. Üç İsrailli programcı tarafından yaratılan Waze, 2013 yılında Google tarafından 1 milyar dolara satın alındı. Amir Peleg, big data ile cloud’u bir araya getirerek tüm su ağlarını kontrol eden, şehirlerdeki tüm kaçakları ve boru patlaklarını ortaya çıkararak, büyük miktarda su tasarrufu sağlayan Takadu programını yarattı.

2009- Tel Aviv, 100. yılını kutladı. Tel Aviv, dünyada nüfus oranına göre en çok köpek sahibi olan ve en çok vegan olan şehir. Tel Aviv aynı dönemde, en iyi parti şehri ve en iyi ‘gay’ şehri seçildi.

2010- İsrail, büyük deprem sonrasında Şili’ye maddi yardım ve personel gönderdi. Devam eden dönemde İsrail, Yeni Zelanda, Japonya, Tayvan, Ekvator ve Nepal’deki felaketlerde de yardım gönderen ülkelerin başında yer aldı.

2011- Kısa menzilli roketlere karşı oluşturulan dünyadaki ilk savunma sistemi Demir Kubbe’nin denemeleri başladı. Bu sistem, özellikle 2012 ve 2014’te Gazze’den atılan füzeler karşısında yüzde 90 oranında başarı sağlayarak sayısız hayat kurtardı.

2012- Tel Aviv, Silikon Vadisinden sonra, en iyi start-up şehri seçildi. 2012 yılında, Nasdaq borsasına kayıtlı olan şirketler göz önünde alındığında İsrail, ABD’den sonra ikinci sırada yer aldı.

2013- Start-up satışları 2013 yılı için Waze’in Google’a 1 milyar dolarlık satışı dahil 7,5 milyar doları buldu. Katarakt, şeker, glokom ve yaşlılığa bağlı görme kaybı gibi hastalıklarının tedavisinde İsrail dünyada bir numara seçildi.

2014- İsrail CERN’e katıldı. İsrail’de 10 bin kişiye düşen bilim insanı sayısı 140 ve İsrail’in nüfusu dünya nüfusunun binde biri olmasına rağmen bilimsel bilginin yüzde birini yaratıyor. Siber teknoloji ihracatında 6 milyar dolarla rekor kırıldı.

2015- BM’nin İnsani Gelişim Endeksine göre İsrail ilk 20 ülkeye girdi. ALS hastalığı için kök hücre teknolojisi geliştirilmeye başlandı. Yiyeceklerin, bitkilerin, ilaçların ve elmasların içeriğini tüketiciye anında bildiren spektrometre icat edildi.

2016- İsrail ordusunun seyyar hastanesi Dünya Sağlık Örgüt tarafından dünyanın en iyisi seçildi. Fauda ile ilk kez bir İsrail dizisi Netflix Orijinal Dizi unvanını kazandı. Playtika adlı video oyunu 4,4 milyar dolara satıldı.

2017- Gal Gadot başrolünü üstlendiği Harika Kadın’da 1,4 milyar dolar ile  yılın en çok gişe geliri kazandıran kadın oyuncusu oldu. Dünyada ilk kez laboratuvarda üretilen kemik iki İsrailliye nakledildi.

2018- US News ve Bloomberg News İsrail’i en inovatif ve güçlü on ülke arasına soktu. Tel Aviv Üniversitesinden astrofizikçi Renan Barkana radyo sinyallerinden yola çıkarak karanlık maddenin ilk doğrudan kanıtına ulaştı.