Listemdeki binlerce soyadı arasında Ben ve Bar ile başlayanların sayısı küçümsenemeyecek sayıda olup durum tetkike değer. Ben ve Bar birer ön-ek olmanın dışında kendi özgün anlamları olan sözcüklerdir.
Ben, Arapça İbn gibi, İbranice lisanında ‘oğlu’ anlamındadır. Örneğin: Benhayim (Hayim’in oğlu), Benezra (Ezra’nın oğlu), Benatar (Atar’ın, yani baharat satıcısının oğlu), vs.
Bar ise Aramice kökenli olup değişik anlamları mevcuttur. Tahıl; Bar-Mitsva sözcüğünde olduğu gibi ‘yükümlülük sahibi olma’; Bar-minan deyimindeki gibi ‘bizim dışımızda, bizden uzakta’ ve de özellikle Talmud’da rastlanan kullanımı ile ‘oğlu’. Örneğin: Şimon Bar Yohay (Yohay’ın oğlu), Barnatan (Nathan’ın oğlu), Bardavit (Davit’in oğlu).
Zamanla, ön ve asıl sözcükler birleşerek tek bir soyadı olarak anılmaya başlandılar.
Ancak Ben veya Bar ile başlayan her soyadında ‘oğlu’ bağlamını aramak da yanlıştır. Özgün yazımları ile çok değişik kökenli sözcükler de olabilirler. Yerimiz kapsamında, birer örnekle yetinelim:
Benaroya soyadının kökeni. İspanya’da Kordova (Cordoba, Kurtuba) kentinin kuzey-batısında yerleşik Peñarroya beldesidir. Günümüzde adı Peñaroyya-Pueblonuevo olan bu yerde 16. yüzyıldan önce Endülüs egemenliğinde Yahudilerin yaşamış olabilmesi doğaldır.
Barokas soyadının, bir sava göre, Portekizce lisanında ‘şekli düzensiz inci’ anlamında barroco veya barocco sözcüğünden türemiş olması muhtemeldir. İleriki yüzyıllarda sanat çevrelerinde gelişmekte olan yeni akım, onu aşağılamak isteyenler tarafından ‘barok’ olarak nitelenmiştir. Baruh Pinto ise, bu adın İspanya’da mevcut Barracas (Valencia’nın kuzeyinde) veya Barraco (Avila bölgeside) beldeleriyle ilintili olabileceği görüşündedir.
Dipnotlar
1 Anlam katkıları için Rav Davit Sevi’ye teşekkürler.
2 conceptodefinicion.de/barroco (Erişim 30 Temmuz 2018).
3 Baruh Pinto, The Sephardic Onomasticon, Gözlem, 2014,
