13. yüzyıl Yahudi dua kitabı otuz yıl sonra ilk kez sergilenecek.
İsrail Ulusal Kütüphanesinde, aralarında bilinen en eski Yidiş metnin de bulunduğu, Ortaçağ ve daha eskisinden kalma, en güzel İbranice el yazmaları geçici olarak sergilenmeye başlandı.
‘Kalplerimize Kadim Dualar Cevap Veriyor’ adı verilen sergiye, meşhur Worms Mahzor adlı, 13. yüzyıldan kalma Yüce Dua Günleri resimli kitabı da dahil edildi. Kitapta oldukça ağır bu kitabı şehrin sinagoguna taşıyan kişiye yazılmış Yidiş dilinde bir dua da bulunuyor. Bu dua, cümlelerin başlangıcına yazılmış iri İbranice harflerin içlerinde kalan boş alanlara yerleştirilmiş.
İki ciltlik Worms Mahzor, aslen Nuremberg’te yazılmış fakat yaşadıkları zulüm yüzünden şehri terk etmek zorunda kalan Yahudiler tarafından Rhine Vadisinde bulunan Worms’e götürülmüştü.
İsrail Ulusal Kütüphanesi Koleksiyonları Sorumlusu Dr. Aviad Stollman, metinlerin Yidiş’in ilk hallerinde yazıldığını, genel anlamıyla İbranice harflerle fakat Almanca yazılmış olduğunu ve aralarda sinagog veya dua kitabı gibi kelime ve cümlelerde İbranice dilinin kullanıldığını belirtti. 1985 yılından beri sergilenmeyen dua kitabı, neredeyse yedi yüzyıl boyunca, 1938 yılındaki Kristal Gece’de sinagog yıkılana kadar, Worms’deki Yahudi cemaatinin sinagogunda kullanılmıştı.
Freidisch Maria Illert adındaki bir şehir arşivcisinin, bombalanmayacağını düşündüğü için şehrin kilisesine saklayarak yok olmaktan kurtardığı paha biçilmez Mahzor, İsrail ve Batı Almanya arasında yıllar süren üst düzey yasal girişimler ve pazarlıklar sonucu 1957 yılında Kudüs’te bulunan İsrail Ulusal Kütüphanesine getirilmişti.
Bilim adamları Worms Mahzor’da ayrıca, ortaçağ Yahudi metinlerinin çoğunda kullanılan meşhur kuş kafası figürlerinin en eski örneklerinin bulunduğunu da belirtti.
Stollman açıklamasında, “Worms Mahzor dünya üzerinde Aşkenaz Yahudilerinin kültürel gelişimini ve kaynaklarını anlayabilmemiz için en önemli eserlerden biri. Bu kitabın yüzyıllarca aynı Alman Yahudi cemaati tarafından kullanıldığını ve bugün İsrail Ulusal Kütüphanesinde Kudüs’teki Yahudilerle paylaşıldığını düşünmek olağanüstü. İbadet şekli bugün dua kitaplarında gördüğümüzle neredeyse birebir olduğundan Worms Mahzor bizlere ayrıca yüzyıllardır ancak çok ufak değişiklikler olduğunu da göstermekte” dedi.
Sergide ayrıca yine on üçüncü yüzyıldan kalma ve Ortaçağ mikrografik sanatının en zarif parçalarından olan Catalan Mahzor da sergileniyor. Hem İspanya Engizisyon Mahkemelerini hem de Soykırım’ı zarar görmeden atlatmayı başaran belge, 1986 yılında New York’lu Ludwig ve Erica Jesselson tarafından İsrail Ulusal Kütüphanesi adına satın alınmıştı.
Sergiye dahil edilen diğer parçalar arasında, on yedinci yüzyılda yaşamış Yemenli bir haham ve mutasavvıf olan Shalom Shabazi tarafından yazılmış ve ilk kez halka gösterilen bir dua kitabı, Kahire’deki dokuz yüz yıllık Geniza yazıtlarından Yüce Dua Günleri duaları yazıları içeren bir parça, İsrail Ulusal Kütüphanesine ait dünyanın en kapsamlı Roş Aşana bayram kartları koleksiyonundan bir seçki, Naomi Shemer’in ‘B’Rosh Hashana’ adlı şarkısını bestelediği orijinal kağıtlar, Alman besteci Max Bruch’un ‘Kol Nidre’sinin orijinal elle yazılmış notaları da bulunuyor.
Sergi 4 Kasım tarihine kadar ücretsiz olarak ziyaret edilebilecek.
