Kelime anlamıyla “yılın başı” anlamına gelen Roş Aşana, sinagogda özel dualar ve şofar sesleri, evlerde ailelerin biraraya geldiği bayram sofraları, simgesel yiyecekler ve neşeyle kutlanır.
Tanrı’nın Krallığı’nın ilan edildiği, dünyanın ve insanoğlunun yaratılışının hatırlandığı, şofar sesi ile insanın yargılanmasının başladığı, Tanrı’nın bizi hayat için hatırlamasını ve Yaşam Kitabına yazması için dua ettiğimiz Roş Aşana bayramı, bu yıl 10 Eylül Pazartesi ve 11 Eylül Salı günleri kutlanıyor.
9 Eylül (29 Elul) Pazar
*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır. Selihotta şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana arifesindeki Selihot’ta şofar çalınmaz.
*Sabah duasından sonra, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilmemiş olan vaatlerin geçersiz kılındığı Atarat Nedarim-Yeminlerin İptali- töreni yine sinagogda gerçekleştirilir.
* Erev Roş Aşana’da, kişi, fırsat bulduğu her vakitte Teillim okur, böylece yeni yılı, arınmış bir şekilde karşılar. Roş Aşana’nın 48 saati süresince imkân olan her zamanda Teillim okumaya devam edilir. R. Menahem Mendel der ki: “ Kişi, Teillim’in gücünü ve Gökler’deki etkilerini tam olarak idrak edebilse, sürekli Teillim okurdu. Bil ki Teillim’in bölümleri bütün engelleri yıkar, hiçbir pürüzle karşılaşmadan yukarılara, daha yukarılara yükselir ve bütün dünyaların Hakimi’nin ayaklarına kapanarak yalvarır, iyilik ve merhametle etkiler ve başarıya ulaşır.”
* Güneş batmadan önce, Roş Aşana Bayramı şerefine kandiller yakılır: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu leadlik Ner Şel Yom Tov -Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “Leshana Tova Tikatev Vetehatem -İyi Bir Sene İçin Yazılasın ve Mühürlenesin” ve “Tizku Leşanim Rabot –A-llah Çok Senelere Nasip Etsin,” dileklerinde bulunur.
*Bayrama özel Kiduş söylendikten sonra ekmek, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotsi yapılır. Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.
Aşkenaz’lar Şeeheyanu berahasını bayram mumlarını yakarken söyler.
*Gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir düzen çerçevesinde, ilgili duaları eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
*Aseret Yeme Teşuva: Yahudi takviminin Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren bu ilk on günü, kişinin kendi içine daha fazla döndüğü, Tanrı’ya mitsvalarla daha fazla bağlanmaya çalıştığı, daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir. Bu günler; Aseret Yeme Teşuva-On Teşuva Günü olarak adlandırılır.
10 Eylül (1 Tişri) Pazartesi -Roş Aşana’nın ilk günü-Yom Tov
Bütün Yahudilerin, sabah duasında şofar sesini dinlemek üzere sinagoga gitmesi gerekir. Roş Aşana’da tamamı 100 ses olarak çalınan şofarı dinlemek, Tora’nın bir mitsvasıdır.
*Öğleden sonra, Taşlih- atma duası-Geleneklerimize göre su olan yerlere, deniz kenarına, nehir, kuyu veya sarnıç başlarına gidilerek gerçekleştirilen Taşlih sırasında ceplerimizi silkeler, Tanrı’nın sonsuz iyiliğiyle bize karşı bağışlayıcı davranması, günahlarımızı silmesi, hatalarımızı bir daha hiçbir zaman hatırlanmayacakları, dikkate alınmayacakları, akla gelmeyecekleri denizin derinliklerine atması için dua ederiz. (TAŞLİH- Günahları Atma Duası’nın tam metni ve anlamı –Gözlem www.gozlemkitap.com, Roş Aşana kitabı sayfa: 427.
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve bulunmalıdır.
*Bayrama özel Kiduş okunurken, o ‘yeni meyve’ düşünülerek, yine Şeeheyanu berahası söylenir.
Yeni meyve yoksa yeni bir kıyafet, yeni bir gömlek, takım elbise vb. üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.
*Ekmek yine şekere veya bala batırılır.
*Bu gece de, gelecek yıl için umutlarımızı ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir gece önceki gibi, aynı düzen çerçevesinde, ilgili dua eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra yine bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
11 Eylül (2 Tişri) Salı - Roş Aşana’nın ikinci günü-Yom Tov
Bütün Yahudilerin, sabah duasında, tamamı 100 ses olarak çalınan şofar sesini dinlemek üzere sinagoga gitmesi gerekir.
Bayrama yaraşır şekilde düzenlenen öğle yemeğinde ekmek yine şekere veya bala batırılır.
Akşam duasından sonra, bayram çıkışında, Avdala, sadece şarap ve mum ile yapılır. Şabat olmadığı için güzel koku kullanılmaz.
12 Eylül (3 Tişri) Çarşamba- Tsom Gedalya- GEDALYA ORUCU
Bar/Bat Mitsva yaşını geçmiş her Yahudi erkek ve kadın, bu orucu tutmakla yükümlüdür.
İsrail topraklarının valisi Gedalya Ben Ahikam’ın öldürülmesi sonucu, Yahudilerin toplu olarak bu bölgeden kaçması ve üzücü bir şekilde İsrail topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına tutulan bu oruç, bu yıl Çarşamba sabahı gün ağarmadan başlar. Çarşamba akşamı yıldızlar çıkana kadar devam eder. Salı akşamı yatana kadar yemek içmek serbesttir.
Oruç tutan kişiler, çarşamba Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız,bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.266).
Sinagogda oruç tutan on erkek varsa Sefer Tora çıkarılır. Sefer Tora’ya sadece oruç tutan erkekler kaldırılır.
15 Eylül (6 Tişri) Cumartesi ŞABAT ŞUVA
Roş Aşana ile Kipur arasındaki Şabat’ta okunan aftara Vayeleh,“Şuva Yisrael Ad Aşem Elo-eha – Tanrı’n Aşem’e Dön Ey Yisrael!” cümlesiyle başlar. Bu aftara, İsrailoğulları’nı Teşuva’ya-Tanrı’ya, kendi özüne dönmeye davet ettiği için, bu özel Şabat da, ‘Şabat Şuva’ olarak adlandırılır. Başka bir yorum da, bu özel Şabat’ın, Roş Aşana ile başlayan ‘On Teşuva Günü’nün içinde olmasıdır.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Roş Aşana (Gözlem), Rosh Hashanah-It’s Significance,Laws and Prayers, Every Person’s Guide to High Holy Days, Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit, Kutsal Kitap, Yahudilikte İbadet kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org;www. judaism.about.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
