Kapara
Yom Kipur’dan önceki günlerde Kapara yapma âdeti vardır. Geleneksel olarak canlı bir tavuğun ya da bir miktar paranın insanın başının üstünde döndürülüp, kapara duası edilerek kefaret olarak ilan edilmesidir. Kapara, Matan Baseter gibi ilgili kurumlardan telefonla da yapılabilmekte, ismi verilen kişiler için Kapara duası okunmaktadır.
Tsedaka
Tanrı’nın bize dağıtmamız için verdiklerini, adil bir şekilde ihtiyaçlılara ulaştırmak, bizim görevimizdir. Tsedaka vermek hem görevimizdir, hem bunu samimiyetle yapmak övgüye değer bir davranıştır. Ayrıca hakkımızda verilebilecek sert hükümleri iptal etme, hatta ölümden kurtarma gücüne sahiptir: “Tsedaka tatsil min amavet”. Tsedakayı kurumlara ulaştırdığımızda, onlar tarafından ihtiyaçlılara yönlendirilmektedir.
Teşuva
Pişmanlık diye tercüme edilen Teşuva, aslında kendi özüne, Tanrı’ya Dönüş anlamını taşır. Hatalı bir davranışta bulunmadan, günah işlemeden de teşuva yapabiliriz. Mitsvalarımızı arttırarak, bu dünyadaki görevimiz üzerine düşünüp bu yolda harekete geçerek, Tanrı’nın elçileri olmaya layık bir şekilde yaşayarak, Tora öğretilerini sadece okuyup anlatmakla kalmayıp bunları hayatımıza da uygulayarak, yaşantımızla örnek olarak ve dünyayı Tanrı’nın Varlığı’nı barındırmaya layık bir hale getirmek için kendi üzerimize düşeni yaparak Tanrı’ya daha çok yaklaşabiliriz.
Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme
Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme âdeti vardır. Ayrıca tsadiklerin mezarlarını ziyaret etme ve dua etme âdeti de vardır.
Dua etmek için tsadiklerin mezarını ziyaret eden kişilerin duaları bu tsadiklere değil, her zaman Tanrı’ya yönelik olmalıdır. Tanrı’dan, kendilerine, bu tsadiklerin liyakati hatırına merhamet bağışlaması için dua etmelidirler.
Erev Yom Kipur-9 Tişri Bu yıl 18 Eylül Salı
Selihot
Yom Kipur’dan hemen önceki sabah, yine gün ağarmadan önceki saatlerde yapılır.
Yemek mitsvası
Kipur’dan önceki gün ziyafet gibi yemek ve içmek kuralı vardır. Bunları bu kurala uyma niyetiyle yapan kişi, bu günde de oruç tutmuş gibi kabul edilir. Ziyafet gibi yeme ve içmenin amacı, orucu daha rahat geçirmek için olsa bile, bu yemek, mitsvayı yerine getirme hazırlığı olduğu için, başlı başına bir mitsva sayılır.
Mikve
Yom Kipur’dan önceki gün Mikve’ye (Dini kurallara göre tabii sularla hazırlanmış arınma havuzu) girme âdeti vardır. Bunun sebebi, yılın en kutsal gününe, dini olarak arınmış olarak girmektir. Diğer bir sebebi ise, mikveye dalıp, yeni doğmuş bir insan olarak çıkmaktır. Aynen teşuva yaptıktan sonra yeni bir insan olarak hayatımıza devam etme niyetinde olmamız gibi.
Seuda Hamafseket
Akşamüstü ‘Oruca Başlama Yemeği’, özenle hazırlanmış ve zengin yemeklerle donatılmış bir sofrada yenilir.
Bayram mumlarının yakılması
Güneş batmadan önce bayram şerefine mumlar yakılır. Mumları yaktıktan sonra şu dua söylenir: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik ner şel Yom Hakipurim/Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Yom Kipur mumlarını yakma mitsvasını veren, Evren’in Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin.”
*Bayram mumları yakılmadan yemek ve sonrasında çay, kahve vb bitmiş olmalıdır.
Çocukların kutsanması
Yom Kipur’da sinagoga gitmeden önce, artık günün kutsallığı başladığı ve merhamet ve bağışlayıcılık kapıları açıldığı için, anne ve babaların, çocuklarının başının üzerine ellerine koyarak onları kutsaması ve çocuklarının başarısı için dua etme âdeti vardır. (Duaların tam metni ve Türkçe açıklamaları-KİPUR s.46- Gözlem yayınları-www.gozlemkitap.com)
Yom Kipur yasakları
Şabat’ta yasak olan her şey, Yom Kipur’da da yasaktır. Buna ek olarak yaklaşık 25 saat boyunca yemek içmek, soğuk suyla da olsa yıkanmak, ağzı çalkalamak eşler arası ilişkide bulunmak, vücuda ferahlatıcı losyonlar sürmek, deri ayakkabı giymek yasaktır (deri kemer kullanılabilir).
Arvit
Akşam duasında sinagog beyazlara bürünür. Normalde akşam duası sırasında takılmayan talletler, bu akşam takılır.
*Tallet mitsvası sadece gündüz uygulandığı için, güneş battıktan sonra sinagoga gelen bir kişi, tallet berahasını söylemez.
Kal Nidre
Ehal’deki tüm Sefer Tora’lar çıkarılır. Sefer Tora tutan iki kişi ve hazan, vaatleri iptal etme yetkisine sahip olan Bet Din’i temsil eder. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir. Önce yavaş bir sesle okunan Kal Nidre, her seferinde ses biraz daha yükseltilerek, yürekten gelerek samimiyetle okunur. Şeeheyanu berahası söylenir.
Ardından Anoten duası ile Türk Hükümetinin, Türk Cumhurbaşkanının kutsanması, korunması, kötülüklerden sakınması, onlara yardım etmesi, onları yüceltmesi ve onları çok yüksek mevkilere getirmesi, onları tüm beladan ve acıdan sakınması için Yüce Tanrı’ya dua edilir. (Kipur s.70- Gözlem Yayınları- www.gozlemkitap.com )
Yom Kipur-10 Tişri- Bu yıl 19 Eylül Çarşamba
Netila
Sabah yataktan kalktıktan sonra yapılan Netila- el yıkama duasında, sadece parmakların el ile birleştikleri ekleme kadar olan uç kısmı yıkanır, yüz yıkanmaz, ağız çalkalanmaz.
Birkot Aşahar
Yom Kipur’da deri ayakkabı giyme yasağı olduğu için, Birkot Aşahar- Sabah Dualarındaki şu kısım söylenmez: “Baruh Ata Ad. Elo-enu meleh Aolam. Şeasa li kol Tsorki- Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evren’in Kralı, bütün ihtiyaçlarımı karşılayan”.
Minha-Yona’nın Kitabı
Öğleden sonra Minha duasında, Tanrı’dan kaçılamayacağı, ve Teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkar şehrin bile Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın Kitabı okunur.
Yona’nın Kitabı ve Bize Anlattıkları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1127&Itemid=31#Content
Neila
Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.
*Neila’dan sonra çalınan Şofar (bu yıl saat 19.35), ve coşkuyla hep birlikte söylenen ‘Şema İsrael Ad.Elo-enu Ad.Ehad- Dinle İsrael, Ad.Tanrı’mızdır,Ad.Tek’tir’’ sözleri ile duanın sonuna gelinir.
Birkat Alevana
İstanbul Sefarad gibi başka bazı cemaatlerin geleneklerine göre Arvit çıkışında “Birkat Alevana-Ay Duası” okunur.
Suka
Yom Kipur çıkışı, vakit geçirmeden, dört gün sonraki w için Suka yapma hazırlıklarına başlanır. Böylece hiç ara vermeden, bir mitsvadan diğer bir mitsvaya geçilmiş olunur.
Yom Kipur’un ABC’si ve Yom Kipur Felsefesi: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=65&Itemid=30
Sinagog
Bu gün, beyazlar giyilerek sinagoga gidilir ve günün tamamı sinagogda ibadet ederek geçirilir. Yom Kipur duaları bütün senenin en kapsamlı dualarıdır, birçok değişik kısım, eklemeler vardır. Bütün bu özel duaları içeren dua kitabına Mahzor- döngü adı verilir. (Türkçe Açıklamalı Yom Kipur Mahzoru- “Kipur”- Gözlem Yayınları–2006)
Viduy-Al Het
Gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy ve Al Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep ‘çoğul’ olarak yapılır. “Yalan söyledik, ihanet ettik, vb”. Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla; Gateway to Judaism, El Gid Para El Pratikante, Yom Kippur-It’s Significance, Laws and Prayers, Every Person’s Guide to High Holy Days, 60 Days-A Spiritual Guide to the High Holy Days, Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit, Kutsal Kitap; Sacred Seasons; Yahudilikte İbadet; Kipur(Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org; www.jewfaq.org;www. judaism.about.com; www.torah.org; www.myjewishlearning.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
