Oşana Raba

Moşe Rabenu’dan itibaren, dilden dile aktarılan ve Tora’nın satır arası yorumlarını içeren Midraş’a göre, Tanrı; Avraam’a şöyle der: “Çocuklarına, özel bir af günü vereceğim. Eğer kefaretleri Roş Aşana’da onaylanmazsa, Yom Kipur’da onaylayacağım. Eğer kefaretleri Yom Kipur’da kabul edilmezse, Oşana Raba’da kabul edilecektir.”

Bu af, insanın Tanrı’ya karşı işlediği günahlar için geçerli olup, ancak samimiyetle ‘Teşuva’ yapıldığı takdirde gerçekleşir.

Oşana Raba’da sinagoglar daha çok aydınlatılır, Roş Aşana ve Yom Kipur’da olduğu gibi hahamlar, ehal ve sinagog bir bayram havası ile beyazlara bürünür.

Kısa kısa Oşana Raba

Teşuva- Teşuva, her zaman yapılabilir ve her zaman makbuldür ama önce Elul ayı ve daha sonra gelen ‘Ulu Günler - Roş Aşana ve Yom Kipur’ ile bu günlerden sonra gelen Oşana Raba, Teşuva’nın daha kolay bir şekilde kabul göreceği özel zamanlardır.

Su- Dünya üstündeki her canlı, Roş Aşana’da yargılanır. Daha spesifik olarak bakıldığında Tanrı, insanı Pesah’ta tahıl mahsulü ile ilgili, Şavuot’ta meyve mahsulü ile ilgili, Sukot’ta ise su miktarı ile ilgili olarak yargılar. Diğer bir deyişle, Tanrı, insanlara gelecek yılda ne kadar tahıl, ne kadar meyve ve ne kadar yağmur, su vereceğine, bu zamanlarda karar verir.

Sukot mitsvalarının birçoğu su ile ilgilidir ve su- yağmur hakkında verilen kararların olumlu olması dileğini yansıtır: Bet Amikdaş’ta yapılan su korbanları, Bet Aşoeva Şenlikleri ‘Arbaa Minim’ bitkilerinin, yoğun suya gereksinim duyan bitkilerden oluşması, Oşana Raba’da yere vurulan dere söğütlerinin su kenarında yetişmeleri gibi…

‘Yağmur’, sadece doygun bulutların bıraktığı su damlaları değildir. Yağmur, geçimi, bereketi, hayatı temsil eder. Yağmur, insan, hayvan ve bitkilerin, var olan her şeyin sadece ve sadece Tanrı’nın gücü ile hayat bulmasıdır. Sukot’ta gelecek yılda ne kadar yağmur yağacağı hakkında yargılanırken, Tanrı’dan gelecek rahmet ve bereketin miktarı da belirlenir (ki buna geçim kaynakları da dâhildir).

Sukot’un son günü olan Oşana Raba’da su ve yağmur ile ilgili bu yargı mühürlenir ve yürürlüğe girer.

Yedi Oşanot- Sukot Bayramı boyunca her gün sabah dualarında (Şabat hariç), lulav, adas, arava ve etrogu ellerinde tutan erkekler Sefer Tora’nın bulunduğu Teva’nın etrafında bir kez Akafa- tur atarlar. Akafa yapılırken söylenen özel duada Oşana sözcüğü birçok kez tekrar edilir. Bu yüzden bu turlara Oşanot denilir. Sukot’un yedinci gününde Teva’nın etrafında yedi tur atılır, bu yüzden bu güne, Büyük Oşana anlamına gelen Oşana Raba denir (Büyük Kurtuluş).

Aravot demetinin yere vurulması- Oşana Raba’da, yedi Oşanot bittikten sonra, sinagogdaki kadın, erkek, çocuk, herkes beş söğüt dalından oluşan Aravot demetiyle toprağa beş kez vurur. Beraha söylenmez. Aravaların yere vurulması adeti, Moşe Rabenu’ya Sina Dağında sözlü olarak bildirilir.

Arava dallarının neden yere vurulduğu hakkında yorumlardan bazıları:

Arava, bitkilerin yaşamak için, yağmura, suya olan ihtiyacını simgeler. Aravotu toprağa vurarak, toprağın canlanmasını yağmura, suya doymasını dileriz.

R’Zemach Gaon’un yorumuna göre arava, dudaklara benzetilir. Bizi dudaklarımızın işlediği günahlardan arındırması ve bir daha dudaklarımızla günah işlememe kararımızı vurgulamak için arava dallarını yere vururuz.

Aravotu yere vurarak, günahların yere saçılan yapraklar gibi dökülüp gitmesini ve Yom Kipur’da verilmiş olabilecek sert hükümlerin yumuşamasını dileriz.

Bazı Sefarad cemaatlerde tören sonunda arava demetlerini evlerdeki mezuzaların yanına asma geleneği vardır.

Suka- Oşana Raba, bu yıl 30 Eylül Pazar günü, Suka’da oturma mitsvasının yerine getirilebileceği son gündür. Bu günden sonra, Suka’da oturulsa bile, berahası söylenmez.

Şabat ve Oşana Raba- Yahudi takviminin düzenlenme şekliyle Oşana Raba hiçbir zaman Şabat’a denk gelmez.

Tikun -Bazı cemaatlerde Şavuot’taki gibi Tikun yapma adeti vardır (Tikun Lel Oşana Raba). Gece uyanık kalınıp Tora ve Teillim okunur.

ŞEMİNİ HAG ATSERET

Sukot’tan sayılmaya başlandığında sekizinci güne denk gelen Şemini Hag Atseret, Sukot’tan bağımsız, başlı başına ayrı bir bayramdır. Yom Tov olan bu bayram, bu yıl 1 Ekim Pazartesi günü kutlanıyor. Bu günü bayram olarak kutlamak, Tora’nın ‘Yap-Taase’ şeklindeki mitsvalarından biridir.

λ Sekizinci gün sizin için kutsal bir bayramdır… O gün Atseret zamanıdır…” (Vayikra-23:36) ve “Sekizinci gün sizin için bir imtina zamanı olacaktır...” (Bamidbar 29:35)

Netivot Şalom, Şemini Hag Atseret’in; Pesah, Şavuot ve Sukot’un ana spiritüel öğelerini içerdiğini ve bu özel günün, üç bayramın da kutsiyetini birleştirdiğini ve ihtiva ettiğini anlatır. Zohar da, Şemini Hag Atseret’in Roş Aşana’da başlayan yargılanma döneminin son günü olduğunu, buna ek olarak Tanrı ile halkının baş başa geçireceği bu özel günde kişinin kalbinin isteklerini dile getirebileceğini ve bunların kabul göreceğini ifade eder.

Bayram gelenekleri

Şemini Hag Atseret’e özgü bir mitsva, sembol veya gelenek yoktur. Bu gün sadece Tanrı ile olan özel ilişkimize ve yakınlığımıza odaklandığımız, bunun keyfini ve ayrıcalığını derinden hissettiğimiz benzersiz bir gündür.

Kralın çocukları 
için özel bir gün

Hahamlar, Şemini Hag Atseret Bayramını, bir kralın, çocuklarını bir süre için yanına çağırması, süre bitip de çocukların eve dönme vakitleri geldiği zaman, ayrılmanın zor gelerek beraberliklerini bir gün daha uzatması, ‘gitmelerini durdurması’ şeklinde açıklar. Roş Aşana ve Yom Kipur’da ciddi bir havada başlayan beraberlik, Sukot’un yedi günü boyunca şenlikler ve kutlamalarla devam etmiş ve ayrılık günü gelmiştir. Bir günlük yeni bir bayram, Tanrı’nın, sevgili çocukları ile biraz daha fazla zaman geçirmesini sağlayacaktır.

Sukot’tan ayrı 
yeni bir bayram

Şemini Hag Atseret, çok yaygın ve yanlış olarak Sukot Bayramı’nın bir parçası, ‘aynı’ bayram olarak algılanır. İki ‘ayrı’ bayram olduklarını anlamak için aralarındaki farklardan bazılarını vurgulamak gerekir:

Korbanlar: Bet Amikdaş zamanında Sukot’un ilk gününde 13 korbanla başlayıp, her gün korban sayısı bir azaltılarak, Sukot Bayramının yedi günü boyunca toplam 70 korban yapılırdı. Bu 70 korban, Yahudi halkının, tüm dünyadaki 70 milletin refahı için ettikleri duaları simgelerdi. Şemini Hag Atseret’te ise sadece bir tane özel korban yapılırdı. Bu korban, Yahudileri ve onların Tanrı ile olan özel bağlarını sembolize ederdi.

Arbaa Minim: Sukot’un her günü sabah duasında (Şabat hariç) sallanan Arbaa Minim, Şemini Hag Atseret’te sallanmaz.

Musaf Amidası: Bu sabah Musaf Amida’sından itibaren Pesah’ın birinci günündeki Musaf Amida’sına kadar, “Morid Atal-Çiyin düşmesini sağlarsın” yerine “Maşiv Aruah Umorid Ageşem” denilir (Rüzgar estirir ve yağmur yağdırırsın).

Bereket Duası: Sabah duası sırasında Tikun Ageşem-Yağmur Duası yapılır (“Şaloş Regalim”-Gözlem-s.177).

Şeeheyanu Duası: Yeni ve kendi başına bir bayram olduğu için Kiduş’ta Şeeheyanu Berahası söylenir.

SiMHAT TORA

Sukot Bayramı başlangıcından sonra dokuzuncu güne denk gelen ve İsrail’de Şemini Hag Atseret’le aynı gün, diasporada ise ayrı günde kutlanan Simhat Tora Bayramı bu yıl 1 Ekim Pazartesi akşamı ve 2 Ekim Salı sabahı kutlanıyor.

Simhat Tora- Tora Sevinci

Bir yılda okunan Tora döngüsünün tamamlandığı ve yeni döngünün başladığı Simhat Tora, neşeli, sevgi dolu, bağlılık dolu, coşku ile dans edilen çok mutlu bir gündür. Bu mutluluğun birçok nedeninden bazıları:

Roş Aşana-Yom Kipur-Sukot-Oşana Raba-Şemini Hag Atseret bayramlarındaki yoğun iç hesaplaşmalardan sonra, kendi saf benliğimize, içimizdeki Tanrısallığa, Tora’ya dönüşün sevincini yaşarız.

Tora, ruhumuzun zenginliğini ve potansiyelimizi keşfedebilmemiz, benliğimizin içindeki karışıklıkları çözebilmemiz, benliğimizin derinliklerine dalabilmemiz için gerekli anahtarı bize sağlar.

Kişi, kendini, etrafındakileri, hayatı, Tora ile yeniden keşfetmenin sevincini yaşar. Tora’nın Yetmiş Yüzü- Şivim Panim LaTora, ona aynı olaylara farklı açılardan bakabilmenin, geçmişte yaşanmış olayları bile farklı yorumlayabilmenin yolunu açar. Kişi, bu şekilde geçmişi bile değiştirebilmenin mümkün olduğunu idrak eder.

Bir yoruma göre Simhat Tora, Yom Kipur’dan on üç gün sonra kutlanır, çünkü Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği, bu dönemde (Teşuva yaptığı takdirde) insanın ruhunu arındırmış olur. Böylece Simhat Tora’da affedilişin sevinci yaşanır. (“Aşem, Aşem, Tanrı, Merhametli, Lütufkâr, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler.”)

Başka bir yoruma göre, bir yıllık döngü tamamlandığı zaman, eğer Tora’yı hakkını vererek, hazmederek, üzerine düşünerek, gerçek hayatla bağdaştırarak öğreniyorsak, her sene Tora’nın bir seviyesini daha anlamış oluruz ve bir üst seviyesini de anlamaya hazır oluruz. Tora’yı, artık daha ileri düzey bir anlayışla okuyup öğrenebilme imkânının heyecanı ve sevincini yaşarız.

Simhat Tora, sadece bizim Tora ile sevinmemizi değil, Tora’nın da bizimle birlikte sevinmesini ifade eder.

Tora, Yahudilerin onu kabul etmesinden dolayı sevinir.

Tora, Yahudilere veriliş sebebi olan, insanın yüceltilerek, manevi bir varlık haline getirilmesini, Yahudilerin dünyaya maneviyat getirmeleri amacına hizmet ettiklerini görünce sevinir.

Tora, Yahudilerin onunla dans ederken, onun sadık çocukları olacaklarını, O’nun kanunlarının koruyucuları olacaklarını ifade ettikleri için sevinir.

Tora döngüsü

Simhat Tora’da, Tora’nın Beş Kitabının sonuncusu olan Devarim Kitabı’nın son peraşasını (Vezot Aberaha) okuduktan sonra, 54 peraşadan oluşan bir yıllık döngü tamamlanır ve hiç ara vermeden, tekrar Bereşit Kitabının ilk peraşası ( Bereşit) okunmaya başlanır.

 Bu şekilde Tora okumanın hiç aralıksız, sürekli bir döngü olduğu ve Tora’sız yaşayamayacağımız gerçeği vurgulanır.

Simhat Tora Damatları

Tora’nın son bölümü- Vezot Aberaha’yı okumak üzere çağrılan kişi Hatan Mesayem-Tamamlayan Damat veya Hatan Tora-Tora’nın Damadı adıyla anılır. Tora’nın ilk bölümü-Bereşit’i okumak üzere çağrılan kişi-Hatan Bereşit- Başlangıç Damadı, ikisinin arasında çağrılan da Hatan Meona olarak adlandırılır.

Simhat Tora kutlamaları

Akşam duası ‘Arvit’ bitişinde (Bu sene 1 Ekim Pazartesi akşamı) yapılan kutlamalarda, sinagogdaki bütün Sefer Tora’lar çıkarılır, Teva’nın etrafında yedi tur atılır, İsrailoğullarının yedi lideri Avraam, Yitshak, Yaakov, Moşe, Aaron, David ve Şlomo’nun hatırına bizleri hatırlaması için Tanrı’ya dua edilir. Sefer Tora’lar omuzlarda taşınır, sinagogun içinde dolaştırılır, şarkılar söylenir, bayram coşku ve neşeyle kutlanır.

Bu sene 2 Ekim Salı sabahı Simhat Tora kutlamalarına devam edilir. Sabah duasında sinagogdaki her erkek, Tora okunuşuna çağrılır.

Şemini Hag Atseret- Simhat Tora Felsefesi ve Videolar için: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1138&Itemid=33

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Sukkot, Shemini Atzeret and Simchat Torah, Succos-It’s Significance, Laws and Prayers, Twerski on Machzor, A Spiritual Guide to the High Holidays, The Hoshana Prayers, Gateway o Judaism, The Jewish Book of Why, El Gid para El Pratikante (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, www.jewfaq.org, www.askmoses.com, www.meaningfullife.com, www.torahtots.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.