Rays’up Nutrition & Studio’nun kurucusu Klinik ve Sporcu Beslenme Uzmanı Raysa Büyükbahar Uzunyol çocukların nasıl beslenmesi gerektiğini, beslenme alışkanlıklarının nasıl değişebileceğini, ne zaman destek alınması gerektiğini bizlerle paylaştı.
Çocuk beslenmesinde öncelikli hedef ne olmalıdır?
Çocuk beslenmesinde amaç çocuğu büyüme ve gelişimini desteklemek için, bağışıklık sistemini güçlendirmek için çocuğun ihtiyacı olan besinleri, ihtiyacı olan zamanda ve miktarda alabilmesidir. Bunu gerçekleştirebilmek için anne ve babaların görevi çocuklarına belirli saatlerde çeşitli yiyecekler sunabilmektir. Çocukların görevi ise istedikleri yiyecekleri istedikleri miktarda yemektir.
Çocukların beslenme ile alışkanlıkları erken yaştan oturmaya başlar. Erken yaşta yaşanılmış travmalar çocukları hayatları boyunca etkileyebilir. Bu nedenle, yemek saati tüm ailece için keyifli bir zaman dilimi olmalıdır. Yiyecekler ceza veya ödül olarak kullanılmamalıdır.
Çocuklar diyet yapabilir mi? Kilo yönetimi nasıl olmalıdır?
Ne çocuklar ne de yetişkinler zayıflamak için diyet yapmamalılar. Klinik araştırmalara göre, diyet yapan genç kızların yeme bozukluğu riski yapmayanlara göre 18 kat daha fazladır1. Bunu yanı sıra, yaklaşık 100 araştırmanın derlemesine göre diyet ile kilo veren kişilerin çoğu verdiği kiloları korumak yerine verdikleri kilodan daha fazlasını geri alıyorlar. Araştırmacılar obezitenin tedavisi için diyetin zararlarının faydalarından daha fazla olduğundan dolayı diyeti güvenli ve etkili bir metot olarak önermediklerini vurgulamışlardır2.
Çocukların yeme ve egzersiz alışkanlıklarını değiştirmek üzere çalışılmalıdır. Rays’up Nutrition’da birçok 7 – 18 yaş çocuk ve genç ile birlikte bu hedefe yönelik çalışıyoruz. Araştırmalar mutfakta zaman geçiren çocukların gelecekte yeme ile daha sağlıklı ilişkileri olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle, seanslarımızdan önce 5 – 10 dakika süren mutfak atölyeleri yapıyoruz. Bu atölyelerin bir diğer amacı ise paketli ürünleri tercih etmemeleri için sevdikleri ve tatlı ihtiyaçlarını giderebilecekleri tarifleri öğrenmeleridir.
Her çocuk farklı! Bu nedenle her çocuğun ihtiyacı ve yaşam tarzı doğrultusunda, evde, okulda, egzersizden önce ve sonra, hafta sonları nasıl sağlıklı tercihler yapabileceklerini öğretiyoruz. Karşımızda bir yetişkin varmış gibi detaylı bir şekilde anlatıyoruz. Onlarda yavaş yavaş alışkanlıklarını değiştiriyorlar. Her gün okuldan önce şekerli, işlenmiş, genetiği ile oynanmış mısır gevreği ile gününe başlayan çocuğun artık ‘muzlu pancake’, yulaf ezmesi veya yumurtalı kahvaltı ile güne başlamasını görmek değişimin başladığını gösterir.
Alışkanlıklarını değiştirmek uzun süren bir yolculuktur ama eğlenceli hale getirilebilir. Çocuk kendini diyette hissetmez, benimser ve en önemlisi sürdürebilir. Zaman geçtikçe kilo da verir, kan değerleri de düzelmeye başlar.
Öğünlerin içerikleri nasıl olmalıdır?
Aileler çocuklarına mümkün olduğu kadar ‘fast food’, hazır ve işlenmiş gıdalardan fakir bir beslenme sunmalılar. Öğünler, mevsim sebzelerinden zengin, lif oranı yüksek tahıl ürünleri içeren (bulgur, tatlı patates, kinoa, karabuğday vb.) ve proteinin çeşitlendirildiği (et, organik tavuk ve yumurta, balık, deniz mahsulleri, süt ürünleri, baklagiller vb.) dengeli bir şekilde planlanmalı. Annelerin ve babaların akşam yemekleri için haftalık veya aylık menü hazırlaması, yapılacak olan alışverişin ve diğer hazırlıkların yapılmasına yardımcı olabilir.
Sınav dönemlerinde nasıl beslenmeli?
Sınavlardan önce işlenmiş, şekerli gıdalar çocuklara önerilmemelidir. Basit şeker içeren bu gıdalar, çocukların kan şekerlerini çok hızlı yükselttikleri gibi çok da hızlı düşürürler. Bu düşüş sınav orasından konsantrasyonlarının azalmasına neden olabilir.
Sınavlardan önce mental olarak zinde hissetmeleri için yumurta, kefir, yoğurt gibi proteinden zengin, kan şekerini yavaşça yükselten lif oranı yüksek yulaf ezmesi, ekşi mayalı ekmek, taze meyve gibi gıdalar içeren ve avokado, zeytin ve çiğ kuruyemişler gibi sağlıklı yağlar içeren bir öğün olmalıdır.
Ara öğün için ise yukarıdaki yiyeceklerden bir veya iki tanesini seçmek uygundur.
Ne zaman destek alınmalı?
Maalesef, artık çocuklarda çok erken yaşta insülin direnci, yüksek kolesterol gibi rahatsızlıklar görülebiliyor. Her yıl düzenli olarak çocuk doktoruna kontrole gitmek ve gereken tetkikleri yaptırmak, büyüme ve gelişimlerinin nasıl olduğunu görmek önemlidir. Çıkan sonuçlar görmek istenilen gibi değilse eğer Klinik Beslenme Uzmanına başvurulmalıdır. Bunların yanı sıra, çocuğun yemek ile ilişkisinde problem yaşadığı görülüyorsa, okulda ihtiyaçları doğrultusunda beslenmediği gözlemleniyorsa da destek alınabilir.
Rays’up Nutrition& Studio’yu kurma amacınız nedir?
Amacım ekibim ile birlikte, kanıta dayalı bilgilere dayanarak hem çocuk hem yetişkin danışanlarımın yaşam tarzlarında kalıcı değişiklikler yapabilmelerine yardımcı olabilmek. İhtiyaçları doğrultusunda beslendiklerinde ve hareket ettiklerinde kronik rahatsızlık riskini azaltabileceğimize, sağlıkla ve güvenle yaş alabileceğimize inanıyorum ve bunu tüm bireylere yaşatmayı hedefliyorum.
1Spear BA, Jour Amer Dietetic Assoc, 2006: 106: 523-25.
2Mann T et al. American Psychologis,t 2007: 62:220-233.
Raysa Büyükbahar Uzunyol kimdir?
Raysa Büyükbahar, Klinik ve Sporcu Beslenme Uzmanı. Lisans eğitimimi Montreal’de McGill Üniversitesinde Beslenme ve Diyetetik okuyarak tamamladı. Eğitimi esnasında Amerikan Hastanesi dâhil olmak üzere her yıl Türkiye ve Kanada’da birçok hastanelerin iç hastalıklar, yoğun bakım, geriatri, doğum gibi bölümlerinde görev yaptı. Daha sonra, Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin sunmuş olduğu iki yıllık Sporcu Beslenmesi Diploma programını tamamlayarak, İskoçya’da Stirling Üniversitesinde Sporcu Beslenmesi üzerine yüksek lisans eğitimi aldı. Ardından, Amerika’da farkındalık ile yemek yeme (Mindful Eating) üzerine bir sertifika programına katıldı. Aynı programa bu yıl yeniden Norveç’te katıldı. Bunun sayesinde danışanlarına sekiz Haftalık ‘Mindful Eating’ eğitimi vermeyi öğrendi.
Daha sonra, İstanbul’a dönüp Emirgan’da Rays’up Nutrition & Studio’yu kurdu. Aktif olarak Fenerbahçe Yelken Kulübü ile de çalışıyor. Olimpik Judo, Taekwondo, Rüzgâr Sörfü sporcularına bireysel danışmanlık veriyor. Aynı zamanda, Koç Okulu, Ulus Özel Musevi Lisesi gibi okullarda öğrencilere beslenme eğitimleri veriyor.
