Bu yıl Pesah, 19 Nisan Cuma akşamı başlayıp, 27 Nisan Cumartesi akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Pesah’ta Tanrı’nın, Yahudileri Mısır topraklarında 210 yıl süren esaretlerinden kurtarıp, özgürlüklerine kavuşturmasını ve Kendi halkı olarak seçmesini kutlarız. Hag Ha-Aviv - Bahar Bayramı, Hag Ha-Matsot - Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu - Özgürlük Zamanı gibi farklı isimlerle anılan Pesah’ın hazırlıkları azami dikkat ve özen gerektirir.
Yahudilerin Mısır esaretinden kurtuluşunun kutlandığı Pesah Bayramı, Yahudilerin bir millet olarak doğuşlarının yıl dönümüdür. Mısır’dan Çıkış zamanı, Tanrı’nın tüm dünyanın gözü önünde Yahudileri Kendi Halkı olarak seçtiği ve bunu ilan ettiği zamandır. Tanrı, 15 Nisan’da Yahudileri Kendi Eliyle Mısır esaretinden kurtarır ve hemen sonra hiç vakit geçirmeden Yahudiler için tek tek sayılan kırk dokuz günlük bir spiritüel gelişim süreci başlar. Bu süreç, ellinci günde Sina Dağında Tora’nın alınmasıyla doruk noktasına ulaşır.
Pesah, İsrael halkının doğum günü, Yahudilerin bir halk, bir millet, Tanrı’nın Seçilmiş Halkı olmalarının kutlandığı gündür.
Tora’da açık olarak söz edilen ilk bayram olan Pesah’ın gereklerini, Tanrı Moşe Rabenu’ya Mısır’dan Çıkış’tan iki hafta önce anlatır. Bunlar, Roş Hodeş Nisan’dan önceki Şabat - Şabat Ahodeş’te okuduğumuz mitsvalar ile birlikte açıklanır. Bu mitsvalar, Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş - Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması, Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah korbanı getirilmesi, Pesah korbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılmasıdır.
Hag Ha-Aviv - Bahar Bayramı, Hag Ha-Matsot - Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu - Özgürlük Zamanı gibi farklı isimlerle anılan Pesah’ın hazırlıkları azami dikkat ve özen gerektirir. Bu yüzden, Pesah kuralları ile bilgilerin tekrar gözden geçirilmesine ve yeni bilgiler edinmeye Pesah’tan bir ay önce, 14 Adar-Purim’de başlanır.
Bayram hazırlıklarına Tanrı’nın her adımda bize yardım etmesini dileyerek başlarız. Yaşadığımız yerleri köşe bucak hametsten temizler, Pesah’a kadar tüketemeyeceğimiz hametsleri yetkili bir kişiye, kurallara uygun şekilde satar, mutfağımızı, kap kacaklarımızı Pesah’a uygun hale getirir, evimize Kaşer LePesah ürünler alır, gözümüzden kaçmış olabilecek hametsi etkisiz hale getirmek için dua ederiz. Pesah Bayramı için gerekenleri temin edebilmeleri için ihtiyaç sahiplerine Matan Baseter vasıtasıyla kimha depisha bağışı yaparız. Bunlara ek olarak Pesah Seder gecelerini anlamlı ve masada herkesin katılacağı interaktif bir etkinlik haline getirmek için araştırmaya ve Seder gecelerini planlamaya başlarız.
Bu yıl Pesah, 19 Nisan Cuma günü başlayıp, 27 Nisan Cumartesi akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Evi Pesah’a uygun hale getirmek
Evlerimizi Pesah’a uygun hale getirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:
1) Hametsler’in evden çıkarılması ve satılması
Pesah’a kadar tüketilemeyecek hametsi ziyan etmemek için, bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Rabanut aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’. Bu konuda bilgi almak için cemaat Rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak yeterlidir. Hahambaşılık aranıp Mehirat Hamets ile ilgili bilgi alınır, onlardan gelen belge, gerekli yerleri doldurularak onlara geri yollanır. Sadece bir kâğıt fakslayarak veya mail atarak yapılan bu basit işlemin devamı, Rabi’ler tarafından yerine getirilir. İletişim: [email protected]
2) Mutfak araç ve eşyalarının Pesah için hazırlanması
Sadece Pesah’ta kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa, mutfak eşyaları, mevcut kap kacak, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır:
a) Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş vb için Libun - ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır.
*Metal ve tahta kaplar ‘sıfırlanabilir’.
*Çatal, kaşık, tencere vb, Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.
*Mermer mutfak tezgâhı ve bulaşıkların yıkandığı lavabo Iruy-dökme- yöntemiyle üzerine kaynar su dökülerek Pesah’a hazırlanır. Mermere zarar verme endişesi varsa, mermer mutfak tezgâhı hamets için kullanılmamış alüminyum folyo veya naylonla kaplanıp kenarları bantlanabilir. Şabat’ta yemeklerin ısıtılması için kullanılan elektrikli platalar da, üzerlerine hamets için kullanılmamış alümünyum folyo örtülerek Pesah süresince kullanılabilir.
b) Sıfırlanamayanlar- Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir.
c) Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir. Dikkat! Bu; cam eşyanın üzerinde hiçbir çizik olmadığından emin olduğumuz durumlar için geçerlidir.
d) Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.
e) Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjan ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.
f) Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak 1 saat bekletilir, ancak ondan sonra kullanılabilir.
g) Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjan ile birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.
DİKKAT! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kacaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb Kaşer Lepesah (Pesah)’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.
Not: Seder ve Pesah hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası’nda mevcuttur. (www.gozlemkitap.com )
Ayrıca Pesah’ın ABC’si, Pesah Felsefesi, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Yemek Tarifleri: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=72&Itemid=43
3) Pesah Süresince yenilecek - Kaşer LePesah ürünler
Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm diğer yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.
Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer LePesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer (dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir. Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edileceği, hahamlardan ve/veya www.denetgida.com.tr’den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.
Kimha Depisha - Maot Hitim Pesah için un - buğday parası
Yahudi cemaatlerinde yaygın olarak Nisan’ın ilk günlerinden itibaren, toplum bireylerinin her birinin bütçesine göre Kimha Depisha - Pesah için un veya Maot Hitim - buğday parası adıyla bilinen fonları toplama geleneği vardır. Bu fonlar ihtiyaç sahiplerine Pesah Bayramı süresince matsa sağlamak için kullanılır. Ayrıca ihtiyaç sahiplerine bayram için şarap, et, balık gibi erzak veya bunları kendilerinin alabilmeleri için bütçe tedarik edilir.
Bu gelenek, bütün sene yapılan genel tsedaka mitsvasından farklıdır. Kimha Depisha fonları, Pesah’ın ayrılmaz parçası olan özgürlük kavramı sebebiyle, Pesah’tan önce toplanılıp dağıtılır. Çünkü kişi, sorumlu olduğu tsedaka mitsvasını yerine getirmiş olsa bile, komşusunun aç ve ihtiyaçlı olduğunu bilerek kendisini tam anlamıyla özgür hissedemeyecektir. Buna ek olarak, eğer ihtiyaç sahiplerine destek vermezse, cemaatin içinde aç olan kişilerin olduğunu bilerek Pesah masasında nasıl gönül rahatlığıyla: “Aç olan herkes gelsin ve yesin.” ifadesini kullanabilecektir? Ancak aç olanlara bayramdan önce yemek tedarik etmek için elinden geleni yaptıysa, o zaman Seder’in başında içtenlikle : “Eğer ihtiyaçları olduğundan haberim olmadığı için yardım edemediğim ve hâlâ aç olan kimse varsa, gelip bana katılsın ve birlikte Pesah’ı kutlayalım.” diyebilir.
Herkesin kendi imkânına göre Kimha Depisha bağışları için Matan Baseter’e başvurulabilir.
Pesah Seder gecesini planlamak
Sederi yöneten kişinin Pesah’tan günler öncesinden çalışmaya ve planlamaya başlaması gerekir. Pesah gecesi için, evinde arkadaşlarını misafir ettiği normal bir gece yemeğinden çok daha detaylı ve özenli bir şekilde hazırlanır. Kapsamlı ve anlaşılır bir Pesah ve Agada kitabı ile işe başlayabilir (Pesah Agadası- www.gozlemkitap.com). Pesah’tan önce kitabı gözden geçirerek, masadakilere ilginç gelebilecek kısımları o gece okumak üzere işaretleyebilir. Seder tepsisinde bulunan üç matsanın, ateşte kızartılan kuzu kolu-zeroanın, haşlanmış yumurta betsanın, marulun, harosetin, kereviz yapraklarının, dört bardak şarabın neyi simgeledikleri hakkında farklı yorumları yanında bulundurarak Seder gecesi bu farklı yorumları masadakilerle paylaşıp, onların bildiği yorumlar üzerine konuşma açabilir.
Masanın etrafındaki herkesin katılımını sağlamak için Agada’nın her bölümünü farklı birine okutabilir, bölümlerde dikkat çeken yerler üzerine konuşmayı cesaretlendirebilir.
Mısır’dan Çıkış’ı canlandırmak için, masadaki en küçük çocuğun sırtına içinde Afikoman’ ın sarılı olduğu keseyi verip, - Ma Niştana’dan önce odadan çıkarabilir, ve sonra çocuk nefes nefese tekrar odaya girdiğinde masadakilerle çocuk arasında geçecek diyalogu düzenleyebilir:
-Nereden geliyorsun?
-Mısır’dan.
-Nereye gidiyorsun?
-Yeruşalayim’e.
-Çıkında ne var?
-Matsa ve maror.
-Ne istiyorsun?
-Bu akşam neden farklı, onu öğrenmek istiyorum!
Sederi yöneten kişi, her yaştan çocukları soru sormaya teşvik edebilir, masada Mısır’dan Çıkış ve günümüzdeki farklı esaretler hakkında konuşulmasını sağlayabilir, yaratıcı fikirlerle her sene yapılan bu anlamlı töreni, her sene okunan aynı Agada’yı farklı yorumlarla zenginleştirebilir, daha da anlamlı ve daha da iz bırakacak bir deneyim haline getirebilir. Pesah boyunca yenilmesi yasak olan hamets nedir?
Hamets, ‘kabaran’ demek değildir.
Beş tahıl - buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı - veya bu tahıllardan üretilen un ve benzeri maddeler su ile temas edip 18 dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve Rabi’lere danışılması gerekir.
Kaşer LePesah ürünler kullanılarak yapılan ve kabaran Pesah keki, Kaşer LePesah - Pesah’ta yemeye uygundur.
Hamets neden yasak
Pesah’ta, hamets yemenin yanında, evimizde bulundurmak, bunlardan fayda sağlamak, hatta iyeliğimizde bulundurmak bile yasaktır. Pesah zamanı yemeğin içine yanlışlıkla düşen minik bir hamets kırıntısı bile koca bir tencere yemeğin tümünü yenilemez hale getirir. Pesah’ta hamets yenmemesinin sebebi, bunun Tora’da açıkça belirtilmiş olmasıdır: “Yedi gün boyunca matsa yiyin. Ancak ilk gün öncesinde mayayı evlerinizden tamamen kaldırmış olmalısınız. Yedi gün boyunca evlerinizde kesinlikle maya bulunmamalıdır. Mayalı olan hiçbir şey yemeyin.”(Şemot12: 15-20)
“Yedi gün boyunca iyeliğinde, tüm mekânlarında maya görülmemelidir.” (Devarim 16:4)
Mistik olarak bakıldığında, beş tahıldan yapılıp 18 dakikadan fazla hareketsiz bırakılan, şişen ve kabaran hamur- hamets; kibri, ölçüsüz hırsı, aşırı tutkuyu, bencilliği, kıskançlığı, putperestliği, içimizde var olan kötü dürtü-yetser ara-yı sembolize eder ve bu özellikler Tanrı’nın bizden uzaklaşmasına sebep olur. O yüzden bunları temsil eden hametsin en ufak kırıntısına bile müsamaha gösterilmez. Evlerimizde Pesah’tan haftalar önce başlayan temizlik, ruhumuzun da köşe bucak temizlenmesi ve negatif özelliklerden arınması için titizlenmemizi ve çabalamamızı ifade eder.
PESAH DUA SAATLERİ 5779-2019
PESAH’IN 1. ve 2. GÜNLERİ
19 Nisan Cuma akşamı
Kabalat Şabat - 19.34
Minha ve Arvit - 19.00
20 Nisan Cumartesi sabahı
Şahrit - 8.00
20 Nisan Cumartesi akşamı
Minha ve Arvit - 19.30
Motsae Şabat - 20.15
21 Nisan Pazar sabahı
Şahrit - 08.00
21 Nisan Pazar akşamı
Minha ve Arvit - 19.20
Motsoe Yomtov - 20.15
PESAH’IN 7. ve 8. GÜNLERİ
25 Nisan Perşembe akşamı
Minha ve Arvit - 19.30
26 Nisan Cuma sabahı
Şahrit - 08.00
26 Nisan Cuma akşamı
Kabalat Şabat - 19.41
Minha ve Arvit - 19.30
27 Nisan Cumartesi sabahı
Şahrit - 08.00
27 Nisan Cumartesi akşamı
Minha ve Arvit - 19.30
Motsae Şabat ve Motsae Yomtov - 20.24
Pesah bayramı boyunca gün gün neler yapıyoruz, bayram ve Şabat mumlarını yakarken hangi duaları söylüyoruz, son hamets yeme saati nedir?
