13 Nisan Cumartesi: (8 Nisan) ŞABAT AGADOL
Büyük Şabat - Pesah’tan önceki Şabat, bu isimle anılır.
Yahudiler Mısır’da esir olarak yaşadıkları halde, o yıl bir Şabat günü olan 10 Nisan’da Tanrı’nın Emri’ne itaat ederek evlerine birer kuzu alırlar ve 14 Nisan öğleden sonra bunları Pesah korbanı olarak kesmek ve kanını kapı pervazlarına ve kirişlerine sürmek üzere dört gün boyunca evlerinde bağlı tutarlar.(Şemot 12:3-7) Mısırlılar, Yahudi komşularına bu kuzuları neden alıp bağladıklarını sorduklarında, bu kuzuları 14 Nisan’da Tanrı adına Pesah korbanı olarak kesecekleri cevabını alırlar. Mısırlılar, kuzuya tapmalarına, bu kuzuların korban edileceğini bilmelerine ve çok hiddetlenmelerine rağmen, bir mucize eseri Yahudilere hiçbir şey yapamazlar. Şabat Agadol’de, bu mucize anılır.
Aynı zamanda bu Şabat’ta Peygamberler Kitabı’ndan okunan aftaranın son pasuğunda da Maşiah’ın geleceği ‘büyük gün’den bahsedilir: “İşte Ben [Tanrı] büyük ve dehşet verici günün gelişinden önce size Eliyau Anavi’yi göndereceğim.” (Malahi 3:23)
Buna ek olarak, Pesah’tan önceki bu Şabat günü, Rabiler, cemaate Pesah bayramı ile ilgili detaylı bilgiler verdiklerinden dolayı da, bu Şabat; Şabat Agadol adıyla anılır.
18 Nisan Perşembe (13 Nisan)
Evdeki hametslerin satılması - Mehirat Hamets - Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye halen vekaletname yollanmadıysa, faks veya mail olarak bugün yollanılır. İletişim: [email protected]
Bedikat Hamets - Akşam Hamets kontrolü. Evdeki hametsin mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets/Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere hametsi yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”
Arama bittikten sonra da evde kalmış olan ve gözden kaçan hamets için onların iptali deklarasyonu Kol Hamira- üç kez söylenir.(Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti, Dela Hazite Udla Biarte Udla Yadana Le, Livtil, Veleeve Keafra Deara/Sınırlarım içinde olup, görmediğim, yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi değersiz sayılsın.) Bu bölüm, Türkçe olarak söylenir.
Kişinin bir kağıda, yaptığı için pişman olduğu davranışlarını ve kendisine ve etrafına iyi gelmediğini düşündüğü huylarını yazıp, ertesi sabah yakılan hametslerle ateşe atması veya toprağa gömmesi de iyi bir davranıştır.
19 Nisan Cuma (14 Nisan)
Taanit Behorot - Siyum Masehet - Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (behor), bugün oruç tutar, oruç akşam Şabat ve Pesah kiduşu ile kesilir. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü Tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitsva (Mitsva Ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyum’u dinleyip anlayan behorlar, siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar. Halk arasında YANLIŞ bilinen bir inanış, anne veya babanın bu törene katılıp o Seuda’dan bir parça eve getirip behor’a yedirmesidir. Bu şekilde behor’un orucu kesilmez. Behorların Siyum’a şahsen katılmaları gerekir.
Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekaletname yollanması için son gündür - faks veya mail olarak yollanılır. İletişim: [email protected])
*09.46 - Biur Hamets - Hametslerin bitirilme saati. Evvelki gece bulunmuş olan son hamets parçaları yakılır. Hamets yakıldıktan sonra şu sözler söylenir: “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte, Dehazite Udla Hazite, Deviarte Udla Biarte, Livtil, Veleeve Efker Keafra Deara/ Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.”
Sabah 09.46’dan itibaren, artık ne ekmek, ne de matsa yenebilir. Matsanın görülmeyeceği şekilde, matsadan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, börek, köfte, Pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.
λ Sadece Pesah akşamı Akşam duası sırasında Tanrı’ya şükran methiyeleri olan Allel duası, ligmor-tam olarak okunur. Allel sadece Pesah’ta akşam duasında okunur.
λ Şabat ve bayram mumları güneş batmadan önce yakılır. (Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat ve Yom Tov/Bizlere Şabat ve Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.)
λ Her Şabat yapılan çocukların kutsanma duası, bu akşam Seder’den önce yapılır. (Erkek ve kız çocukları kutsama berahaları - GÖZLEM Yayıncılık Sidur Kol Yaakov s.462)
λ Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.
λ Afikoman (Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir) ilk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.
20 Nisan Cumartesi (15 Nisan)
Yom Tov
λ Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
λ Tikun Atal - Sabah duasında Musaf Amida’sında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua - Tikun Atal okunur.
λ Morid Atal - Sabah duasında Musaf Amida’sından başlayarak, artık “Maşiv aruah umorid ageşem/Rüzgar estirir ve yağmur yağdırırsın” kısmının yerine “Morid atal/Çiyin düşmesini sağlarsın” bölümü söylenir.
λ İkinci gece akşam duasında yine Allel okunur.
λ Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.
λ Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.
DİKKAT! Akşam - Sefirat Ha-Omer - Omer sayımına bu akşam başlanır. Bayramın 2. gecesinden itibaren 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot bayramıdır.
21 Nisan Pazar (16 Nisan)
Yom Tov
λ Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
λ Avdala - Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için sadece şarapla Avdala yapılır (Şabat olmadığı için mum ve güzel kokulu baharatlar kullanılmaz.)
22 Nisan Pazartesi (17 Nisan) - 25 Nisan Perşembe (20 Nisan)
22 Nisan Pazartesi’nden 25 Nisan Perşembe’ye kadar - Hol Amoed-Medyanos - bayramın ara günleridir.
λ Sabah duaları sırasında tefilin takılmaz.
λ Tanrı’ya şükran methiyeleri Allel; Pesah’ın ara günlerinde Likro-yarım olarak söylenir.
λ Dualara ve Birkat Amazon’a Yaale Veyavo kısmı eklenir.
25 Nisan Perşembe (20 Nisan)
Eruv Tavşilin
Cuma günü Yom Tov’dur. Yom Tov’da Şabat için yemek pişirme hazırlığı yapmak yasaktır. Bu nedenle perşembe günü bir katı yumurta ve matsa alınır, Eruv berahası, “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat İruv/Bizleri misvalarıyla kutsayan ve bizlere İruv (karıştırma/birleştirme) mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen Tanrı’mız Mübareksin” söylenir ve bu Eruv ile cuma günü işlerine başlanmış sayılır. Yoksa cuma günü yemek pişirilemez.
Şabat için yemek pişirmeyi dinen uygun hale getiren Eruv Tavşilin - İruve Tavşilin (pişmiş yiyeceklerin birleştirilmesi) bayram şerefine mumların yakılmasından önce yapılır.
İruve Tavşilin kuralları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com content&task=view&id=1032&Itemid=169
λ Yom Tov’da daha önceden yakılmış bir ateşten faydalanılabilir. Bugün bu amaçla 48 saat yanacak bir mum yakılır. Böylece cuma sabahı bu ateşten faydalanılarak Şabat yemekleri yapılabilir ve Şabat mumları da gün batmadan bu ateşten faydalanılarak yakılabilir.
λ Yom Tov şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov/ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”
26 Nisan Cuma (21 Nisan)
YOM TOV - Şevii Şel Pesah Pesah’ın yedinci günü.
λ Pesah’ın yedinci günü, Keriat Yam Suf (Kızıldeniz’in yarılıp Yahudilere geçit verdiği gün) olarak kabul edilir. Kızıldeniz, Yahudiler geçtikten sonra, onları yakalayıp esaret hayatına geri döndürmek için peşlerinden gelen Mısırlıların üzerine kapanır, Firavun hariç bütün Mısır ordusu Kızıldeniz’de boğulur. Düşmanlarımız olsa bile, Tanrı’nın yaratmış olduğu bu kişilerin ölümü sebebiyle sevinmeyiz ve bu gün tam değil, yarım Allel söyleriz.
λ Şabat Mumları - Güneş batmadan Şabat onuruna mumlar, evvelki gün hazırlanan ateşten faydalanılarak yakılır: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam şer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat/Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Şabat mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.
Yemekte Kiduş’tan sonra Hamotsi duası iki bütün matsa ile söylenir.
27 Nisan Cumartesi (22 Nisan)
YOM TOV - Şemini Şel Pesah - Pesah’ın sekizinci günü.
λ Sabah duasında yarım Allel söylenir.
λ Seudat Ha Maşiah-Maşiah Seudası - Pesah Bayramı’nın bu son öğününde, Maşiah’ın, kurtuluşun gelmesindeki rolü üzerinde yoğunlaşılır.
λ Avdala - Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için Avdala yapılır (Şabat çıkışı olduğu için Avdala şarap, mum ve güzel kokulu baharatlar ile yapılır.)
Avdala töreni, bu yılki Pesah Bayramı’nın sona erdiğini simgeler.
DİKKAT! Avdala’dan sonra yenmesi düşünülen hamets, gündüzden eve sokulmaz. Eve hametsin kırıntısının bile girmemesi kuralı, Pesah Bayramı bitene kadar geçerlidir. Pesah Bayramı bitişinde, Pesah için kullanılan eşyalar yerlerine kaldırılıncaya kadar hamets yenilmez.
28 Nisan Pazar (23 Nisan)
Bayramın ertesi günü Isru Hag - Isru: bağlamak; hag: bayram.
Isru Hag,Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Pesah-Şavuot-Sukot bayramlarının bittiği günün ertesi günüdür.
Bayramdan sonraki gün, bayramdan kalan ışıltıyı taşır ve bu şekilde bayrama bağlanır. “İplerle bağlayın bayram korbanını” (Mezmurlar 118:27).
Bayramın uzantısı olarak kabul edilen bugünde oruç tutulmaz. Ayrıca ay sonuna kadar Tanrı’ya yakarış duaları - tahanunim söylenmemeye devam edilir.
Talmud Bilgeleri’ne göre, Bayrama, yemek yiyip içerek gün ekleyen kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler.
Ben Ish Hay, bunun ardındaki mantığı soranlara, Arizal’ın bir öğretisini anlatır. Buna göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM Yayıncılık’tan Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante, ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından ve www.torahtots.com, www.aish.com, www.chabad.org, www.iyyun.com, http://torahinmotion.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabilerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
