Kryvyi Rih (Ukraynaca) veya Krivoy Rog (Rusça , Orta Ukrayna’nın Dnipro şehrinin Dnipropetrovsk Oblast’ında bulunan bir yerleşim yeri. Bir sanayi ve kültür merkezi olan Kryvyi Rih’in adı bundan böyle daha fazla duyulacak ve bu küçük kasaba artık daha fazla ziyaretçi çekecek. Çünkü anlamı Çarpık Boynuz olan Kryvyi Rih, Ukrayna’nın yeni başkanı komedyen Vladimir Zelenskiy’nin 1978’de doğduğu yer.
Kryvyi Rih’in sınırları içinde bulunduğu Dnipro, aynı zamanda Ukrayna’nın önemli eğitim kurumlarının bulunduğu yerlerden biri. Bu küçük kasabanın nüfus özelliği ise, kadim bir geçmişten bu yana Rus, Kazak (Cossack) ve Yahudi’leri aynı yerde buluşturup acıyla, tatlıyla kaynaştırmış olması. Bu bağlamda Zelenskiy’nin böyle çok kültürlü bir yerden geliyor olması, şu anda birçok sorunu olan halkına gülerek ve güldürerek bakmasına yardımcı olmalı.
Adının Anlamı Zaten ‘Sınır’ Olan Ülkenin Fiziki Sınırları
Çöken Sovyetler Birliği’nden 24 Ağustos 1991’de ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Ukrayna, bu boşanma sırasında, Rusya’ya ebediyete kadar birlikte olacakları mesajını vermiş olsa bile, zamanın akışı içerisinde Rusya ile yollarının giderek ayrılmasını engelleyemedi. Üstelik hem çoğu zaman Rusya’nın ağır yaptırımlarına muhatap oldu, hem de 2014’te Karadeniz’deki can parçası Kırım, bir referandum ile Rusya’ya kaçtı. Tabii böylece, adının anlamı sınır olan ülkenin fiziki sınırları daraldı. Üstelik 12 doğal gaz kuyusu ile birlikte kaydı gitti Kırım. Dünya ses çıkardı - çıkaramadı. Ukrayna, Kırım’ın ayrılışı ile birlikte, doğusunda kalan Donbass’tan da benzer mesajlar almaya başladı. Moskova’yı ayrılıkçı etnik Rus azınlığa mühimmat desteği vermekle suçladı Kiev.
Donbass’ın Acımasız Tuzağı
Bir ülkenin bütünlüğü böylesine tehdid altında kalır da dünyadan buna karşı gerçek bir destek alamazsa, elbette ağlanacak hallerine rağmen güldüren bir komedyenin çikolata kralına karşı kazandığı seçim zaferi anlaşılabilir. Yine de Zelensky’nin en önemli sorunlarından birinin, bu sınırdan da içeri sınır, yani Donbass’ın geleceği konusunun olacağı bilinmeli. Çünkü Doğu Ukrayna’da yaşanan insanlık dramına biraz daha yakından bakılacak olursa, bölgeye barış ve huzurun gelmesi için Zelensky’nin yeterli bir siyasi iradesinin olması gerek. Bu bağlamda, komedyen başkan, doğduğu topraklara 3-4 saat mesafede bulunan Donbass şehirlerine, gülümseterek barış getirebilir mi? Bunu zamanla göreceğiz. Ayrıca, sözcüklerin Türkçe karşılığı aynı olmakla birlikte, Rusya’nın bölgedeki fiili varlığına dayandığı için Putin’in tercihi olan, ‘Barış Koruma (Peace Protection)’ ya karşı, Rusya’nın bölgedeki fiili varlığını reddeden ve Ukrayna’nın arzu ettiği gibi bir 'Barış Koruma (Peace Keeping)’yı sağlayacak gücü, bilgi ve becerisi olup olmadığını da izleyeceğiz.
Ukrayna’nın Ekonomik Sınırları
Bilindiği gibi Aralık 2018’de, Moody’s Ukrayna’nın kredi notunu Caa1’den Caa2’ye değiştirip, ülkenin istikrarlı görünümüne dünya alemin dikkatini çekince, hâlâ artan spekülatif risklerin etkisinde olsa bile, IMF hemen 3,9 milyar dolarlık kredi paketini hizmete soktu. Bu değerlendirmede, elbette tüm siyasi sıkıntılarına rağmen, yolsuzlukla mücadele savaşına girmekten çekinmeyen Poroşenko adımlarının etkisi oldu. Ayrıca Ukrayna’nın 2018 sonu itibarı ile yurt içi tüketim düzeyi, yabancı yatırımcıya ümit veren canlı bir ekonomi olma özelliği taşıması, fark yarattı.
2018 yılındaki ekonomik büyümesi yüzde 2,8 olan Ukrayna, 2020’ye de umutla bakıyor. Ülkenin 43 milyon Ukraynalıyı rahatlıkla besleyecek bereketli toprakları var. Kaldı ki temel gıda maddelerini Türkiye’ye bile ihraç ediyor. Ama yüzde 14,5 - 20 arasında değişen rakamlarla ifade edilen yıllık enflasyon ve yüzde 10 oranında işsizlik, Ukrayna halkını canından bezdirmiş durumda. Açıkçası Maidan gösterilerini de hatırlayacak olursak, Moody’s değerlendirmeleri ve IMF’nin sembolik kredisi dışında komedyen Zelensky’nin yüzünü güldürecek ekonomik tablonun da sınırları var.
Sınırdan Öte Bakınca Zelenskiy Ne Görecek?
Bir kere, doğusu yaralı Ukrayna’nın yeni Başkanı Zelenskiy’nin NATO’ya bakışı nasıl olacak? Acaba, NATO ile geçmiş yönetimlerin yaptığı gibi flört edecek mi? Yoksa etmeyecek mi? Daha doğrusu NATO’ya el uzatırken, bu kırılgan askeri ittifaktan, ülkesi için ne bekleyip, ne alabilecek? Oyların yüzde 73’ü ile seçilen yeni başkanın dış politikasının ne olacağı ile ilgili ciddi endişeler olduğu şüphesiz. Ama benim dikkatimi çeken en önemli iki ifadeden biri, hiçbir angajman içinde olmadığı, diğeri de “ülkesinin iyiliği ve insanların güvenliği sözkonusu olduğunda, şeytan ile bile müzakereye gireceği” oldu. Evet, Donbass’ı gözü kapalı Rusya’ya bırakmayabilir. Ama müzakere edecek. Bakalım nasıl edecek?
Zelenskiy’nin Kendi Sınırları
Öte yandan Poroşenko’nun açtığı kapıdan girerek, Bayan Lagarde’ı güldürerek IMF’den yeni tavizler koparabilir. Ayrıca, ülkesinin jeopolitik gereksinmelerini tartarak, Avrupa ve Avrupa-Atlantik ittifaklarını aynı kefede tartacağı konusunda verdiği olumlu mesajlar, Zelenskiy’nin hâlâ Ukrayna adına, AB üyeliği konusunda Brüksel’e göz kırptığı anlamına gelebilir. Tabii Ukrayna’nın, AB’nin Doğu Ortaklığı (EP) ve AB Komşuluk Politikaları (ENP) çerçevesinde üyelik önceliğine sahip olduğunu hatırlayalım. Bilindiği gibi, Ukrayna-AB Ortaklık Anlaşması (Association Agreement) 27 Haziran 2014’te, Derin ve Kapsamlı Serbest Ticaret Anlaşması (Deep & Comprehensive Free Trade) da 2016 yılında imzalanmıştı. Bu bağlamda Zelenskiy, Rusya ile başlatmaktan kaçınmayacağını ifade ettiği müzakereler sırasında, Donbass’taki Rus emelleri ile AB ilişkilerini takas etme gafletini göstermezse iyi olur. Ama eğer Putin kendisine AB ile Ukrayna’nın geleceğini sorarsa, Zelensky’nin yapacağı herhangi bir güldürü girişiminin, Putin’in poker yüzünde bir acı gülümseme yaratacağına kalıbımı basarım. Ne de olsa Putin bir politika kurdu, ayıyla ve kaplanla güreş tutan bir cesur yürek, Zelenskiy ise henüz bir acemi çaylak. Göreceğiz artık “el mi yaman, bey mi yaman.”
