2. Dünya Savaşı’nda Polonya’da Naziler tarafından Lodz Gettosuna kapatılan Yahudiler açlık ve sefalet koşullarında bile kitapları terk etmemiş tavan aralarında kaçak dershaneler kurmuş.
Holokost Tarihi Araştırma ve Eğitim Enstitüsüne ulaşan tarihi belgelerde, gettoda kullanılan ders kitapları, Nazi işgali altında kaçak sınıflarda öğrencilerin tuttuğu ders notları var.
İbranice adı Şem Olam olan araştırma enstitüsüne, bugünkü Lodz vatandaşları tarafından teslim edilen belgelerde ayrıca, terzilik, halıcılık, ayakkabı yapımı okulu bitirme sertifikaları gibi tarihi belgeler de var.
Nazilerin işgali sonucu Polonya’nın birçok yerinde 1941’de Yahudi okulları kapatıldı. Bunun üzerine Yahudi cemaatleri tavan aralarında bodrumlarda çocuklarını eğitmeye devam etti.
Söz konusu bu kaçak sınıflarda meslek eğitimi dışında okuma yazma, İbranice, Yahudilik hakkında dersler veriliyordu. Nazilerin resmi okul olarak izin verdiği tek kurumda ise çocuklara sadece verimli bir fabrika işçisi olmak öğretiliyordu.
Şem Olam kurumu direktörü Rav Abraham Krieger savaş ortamında ders çalışan çocuklar hakkında şunları belirtiyor:
“Bulduğumuz tarihi eserler Getto’daki Yahudi yaşamının çok farklı bir yönünü gözler önüne seriyor. Lodz Gettosu Yahudileri, hapis olmalarına ve onca ölümcül eziyete rağmen çocuklarının eğitim hakkının yitip gitmemesi için elinden geleni yapmış.”
