Bilimin Oscarları diye nitelendirilen ‘2020 Breakthrough Ödülü’ fizik alanında kara deliğin fotoğrafını çeken ve içinde değerli Türk bilim insanı Feryal Özel’in olduğu 347 kişilik ekibe verildi.
Bilim alanının en cömert ödülü sayılan 3 milyon dolarlık ‘Breakthrough Prize’ bu yıl fizik alanında bir kara deliği tarihte ilk kez fotoğraflamayı başaran Event Horizon Telescope (Olay Ufku Teleskobu-EHT) projesine verildi. EHT 55 milyon ışık yılı uzaklıktaki Messier 87 galaksisinin merkezinde bulunan kara deliğin fotoğrafını çekti.
Yedi yıla yayılan uluslararası işbirliği sayesinde EHT evrenin en ekstrem nesnelerini çalışabilmek için bir fırsat sunuyor. EHT’nin çok konuşulan fotoğrafına kadar kara deliklerin varlığı yalnızca Albert Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi ve diğer ölçümlerden sonuç çıkarılarak biliniyordu. Bir kara deliğin doğrudan gözlemi ilk kez EHT ile mümkün oldu. Einstein kendi teorisinin öngördüğü yerçekiminin yarattığı sonsuz kuyuların yani kara deliklerin fikrinden nefret etmişti. Fakat son teknoloji radyo teleskopları ile bir zamanlar görülmesi hayal olan bu cisimlerin görünmesini sağladı. Kara deliğin nihai görüntüsüne Kuzey Kutbundan Arizona’ya kadar dünyanın dört bir tarafındaki sekiz radyo teleskobundan gelen fotoğraflar senkronize edilerek ulaşıldı. Toplam verinin 2 trilyon HD kalitesinde fotoğrafa denk gelecek şekilde 5 peta byte büyüklüğünde olduğu belirtiliyor. Büyük verinin işlenmesi ve tüm modellere uygun bir görüntünün elde edilmesi iki sene sürdü.
Bu keşfi 10 Nisan 2019’da altı ayrı bilimsel makale ile yayınlayan EHT üyeleri 3 milyon doları eşit şekilde paylaşılacak; bu her üyeye yaklaşık 8 bin 600 dolar düşmesi anlamına geliyor.
Breakthrough Ödüllerini dağıtan Breakthrough Prize Vakfı başta İsrail ve Rus vatandaşı Yuri Milner ve eşi Julia olmak üzere Sergey Brin (Google), Mark Zuckerberg (Facebook) ve eşi Priscilla Chan ile Ma Huateng (WeChat) ve Anne Wojcicki (23andMe) tarafından fonlanıyor. Vakıf genetik bilimi, moleküler biyoloji, nöroloji gibi yaşam bilimleri, temel fizik ve matematik alanları olmak üzere toplam 21,6 milyon dolar ödül dağıtıyor.
3 Kasım’da 8. Breaktrough Ödülü Galasında kazananlar ödüllerini alacak. Kaliforniya’da NASA’nın Ames Araştırma Merkezinde yapılacak töreni National Geographic canlı yayınlanacak. Her yıl belli bir temada gerçekleşen gecenin bu yılki teması EHT’nin başarısından ilham alınarak ‘Görünmezi Görmek’ olarak belirlendi.
Birçok ödüle sahip Türk bilim insanı Arizona Üniversitesinden Prof. Feryal Özel, ABD’nin en başarılı astrofizikçilerinden sayılıyor. Son 20 yıldır nötron yıldızları ve kara delikler üzere çalışmalar yürüten Feryal Özel projede modelleme analizi grubunun lideri konumunda. Eşi Dimitrios Pslatis de aynı projede bilim lideri olarak rol alıyor. Özel ile kara deliğin fotoğrafının yayınlanmasının ardından gerçekleştirdiğimiz röportajı Şalom gazetesinin Youtube kanalından izleyebilirsiniz.
