Prof. Dr. Burak Arzova
Çok ama çok hareketli bir ayı geride bırakmak üzereyiz. İçeride en etkili olan konu şüphesiz ‘Barış Pınarı Harekâtı’ ve bununla birlikte ABD ile olan ilişkiler oldu.
Harekât başladığında başkan Trump’dan seri halde gelen tweetler kafaları karıştırdı. Önce “Sizi Mahvederim” tehdidi arkasından hafif yumuşama, sonrasında ‘Yaptırım Uygulanması’ ihtimali ve hemen akabindeki ‘Halkbank’ konusunun gündeme gelmesi ekonominin geleceği ile ilgili derin git-gellerin yaşanmasına sebebiyet verdi.
Böylesine kırılgan bir ekonomik yapı şüphesiz gelecek dönemler için Türkiye açısından en büyük tehdit. Peki, dış politika ve bunun ekonomiye muhtemel yansımaları üzerine kafa yorarken içeride veriler nasıl geldi? İşte belki de en kritik soru bu. Acaba kötü gidiş bitti mi? Daha sağlam ekonomik temeller yakın mı?
Ekonominin sağlam temeller üzerinde yükselmesi hepimizin temel arzusu. Ancak bu ay içinde gelen bazı veriler bu düzelmenin çok da kolay olmayacağını söylüyor bize. Mesela ben ciro rakamlarını çok önemserim. Şirketlerimiz zaten borçlu. Hem bu borcu ödeyebilmeleri hem de kâr elde edebilmeleri için cirolarını artırmaları gerekiyor. Ciro kâr demek değil ama kâr için temel basamak. Ayrıca ekonomimizin büyümesi için hem tüketime hem de ihracata ihtiyacımız var.
TÜİK tarafından açıklanan Ağustos 2019 rakamlarına baktığımızda daha güzel geçmesini umduğumuz 2019 yılında (Ağustos ayı için) perakende satışların bir önceki yıla kıyasla aylık bazda %4,3 azaldığını görüyoruz. Ancak satış rakamları azalırken sanayi, inşaat, hizmet ve ticaret sektörleri toplamında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış ciro endeksi bir önceki yılın (2018) aynı ayına göre (Ağustos) %2,8 artmış. Bu artışın en önemli sebeplerinden birisi mal fiyatlarında meydana gelen artış. Ancak Temmuz 2019’a göre Ağustos 2019’da ciro %1,6 azalmış. Bu sevindirici bir haber değil. Perakende sektöründe işler hiç de iyi gitmiyor. Oysa çarkların dönmesi için perakende sektörü kilit rol oynuyor.
Sanayi üretimi de öncü bir gösterge. Ekonomik büyümenin en önemli göstergelerinden biri. Ağustos 2019 rakamı 14 Ekim 2019’da açıklandı. Veri geçmişe yönelik. Yani bir anlamda maç oynandı ve bitti ama Ağustos 2019 rakamı üçüncü çeyrek rakamı olduğu için yıllık büyümeye yön verecek bir rakam. Bir önceki yılın aynı ayına göre %3,6 azalmış. Bir önceki ay olan Temmuz 2019’a göre de azalma var (%2,8). Yani özetle dipte sürünme devam ediyor. Zaten bu durumdan çıkışın kolay olmayacağını hep söylüyorduk.
İhracat rakamları önümüzdeki aylarda küresel daralmayla birlikte daha düşük gelebilir.
Özetle daha alınacak çok yol var. Harekât bize bunları kısa süre için de olsa unutturdu ama artık yeniden ekonomi konuşmaya başlayabiliriz.
