Son zamanlarda çocuk gelişiminde neredeyse bir ihtiyaç haline gelen, eğlenirken öğreten kutu oyunlarını ve çocuk gelişimine katkılarını Aybino Oyunlarının yaratıcısı, Uzman Psikolog Ayben Ertem ile konuştuk.
Kutu oyunları nedir ne işe yarar?
Kutu oyunları, kutulu alınan, içinde kartların, panoların, zaman zaman zar ve pulların olduğu oyunların tümüne verilen isim. Yıllardır bildiğimiz; beynin bir kas gibi çalıştığıdır. Ne kadar çok egzersiz yapılırsa o kadar çok işliyor. Araştırmacılar haftada en az iki gün kutu oyunları oynamanın beynin performansını arttırmak açısından faydalı olduğunu söylüyorlar. MIT ve Berkeley’de yapılan çalışmalarda kutu oyunları sayesinde çocukların soru sorma, merak etme ve yaratıcılık becerilerinin geliştiği kanıtlandı. Kutu oyunları sadece okul öncesi çocuklar için değil. Tüm yaş grupları için kutu oyunları mevcut. Oyunlar çocukların öz güvenini arttırdığı gibi çekingenliklerine de fayda sağlıyor. Kutu oyunları çeşitlerine göre bekleme, sabretme, dikkat, hafıza ve sözel becerileri geliştiriyor. Hatta Alzheimer merkezinde yapılan bir çalışmaya göre düzenli kutu oyunu oynamak zihinsel uyarı sağlıyor, yani hafızaya faydalı. Düzenli kutu oyunu oynayan kişilerde Alzheimer hastalığına yakalanma riski yüzde 47 azalıyor. Bir başka çalışmaya göre de kutu oyunları kan basıncını düşürüyor. Oyun oynarken rahatlıyorsunuz. Hele iletişim ve duygu oyunları rahatlamak için çok faydalı.
Son zamanlarda bir ihtiyaç haline gelmesinin ve çok sayıda olmasının özel bir nedeni var mı?
Kutu oyunları yurtdışında her zaman çoktu. Türkiye’de yeni anlaşılmaya başlandı. Eskiden yalnızca Monopoly, Kızma Birader daha sonraları tabu gibi hepimizin bildiği oyunlar vardı. Şimdi yurtdışından adapte edilmiş birçok oyun var.
Okul eğitim süreçlerine dâhil olması ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Kutu oyunları eğitim sürecine mutlaka dâhil edilmeli. Son zamanlarda bu sürece eklendiğini de görüyoruz. Birçok okulda haftanın bir günü kutu oyunları günü olmaya başladı. Çocuklar bilgileri en iyi oyun vasıtasıyla öğrenir. Oyun vasıtası ile öğrenilen bilgiler kalıcı oluyor. Oyun, öğrenmeyi kolaylaştırıcı bir yöntem. Eğitim sürecinde öğretmenler hikâye oluşturma, sorumluluk alma, drama, iletişim, duygu ile alakalı kutu oyunlarından rahatlıkla faydalanabilirler.
Nasıl başladı oyun üretimi macerası?
ODTÜ Psikoloji, Walden Üniversitesi Sağlık Psikolojisi, Aile Terapisi, Oyun Terapisi, Bireysel Terapi eğitimlerinden sonra 17 senelik meslek hayatım sırasında hep çeşitli oyun eksikliği hissettim. Aile terapisi ya da çocuklarla terapi sırasında zaman zaman kutu ya da kart oyunları oynuyoruz. Benim oynadığım oyunlar daha çok yurtdışından getirdiğim ve İngilizce olan yazıları etiketler ile Türkçeye çevrilmiş oyunlardı. Duygu kartları pek yoktu. Birçok meslektaşım internetten buldukları duygu kartlarını yazdırıp kullanıyordu. Aileler, Ayben Hanım “iletişimi arttırmak için ne oynayalım ne tavsiye edersiniz?” diye sorduklarında piyasada bolca bulunan eğlenceli oyunları tavsiye etmekten başka şansımız yoktu ama benim istediğim duygusal gelişim ve iletişimi arttıracak, birlikte keyifli vakit geçirtecek aynı zamanda çocukların beyin gelişimine de katkı sağlayacak oyunlardı. Yıllardır oyun alan, oynayan ve mesleki tecrübesi olan biri olarak “Neden ben oyun yapmıyorum ki” dedim bir gün. Tabii bazı meslektaşlarımın ve çevremdekilerin de beni desteklemesi süreci biraz daha hızlandırdı ve üç sene önce “Ayben ile Terapötik Etkinlikler” adı altında oyunlar ortaya çıkarmaya başladım. Önce tamamen ihtiyaç olduğunu düşündüğüm sorumluluk takvimi, duygu kartları ve ‘Az Lakırtı Bol İletişim’ ile başladık. Sonra Bekle Sabret Kazan, Binbir surat. Derken oyun sayısını arttırdık ve arttırmaya devam ediyoruz. Hatta ‘Az Lakırtı Bol İletişim’ seri bile oldu.
Çocuklara oyuncak seçerken nelere dikkat etmeliyiz?
Aileler genellikle ya kendi hoşlarına giden oyuncakları ya da çocuklarının görüntüsüne göre beğendiği oyuncakları alıyorlar. Oysa oyuncak mutlaka çocuğun yaşına ilgisine, becerisine ve gelişim düzeyine uygun seçilip alınmalıdır. Oyuncak seçerken çocuğun ilgisini de çekecek yaratıcılığı, sözel becerilerini, kendini ifadesini geliştirecek oyuncaklar seçmek gerekir.
Çocuklar hazır oyuncaklardan çok kendilerinin inşa edeceği, kesip yapıştıracağı, sonucunda ortaya bir şey çıkacak oyuncaklardan hoşlanırlar. O yüzden etkinlik yapmaktan, Legolarla, ahşap küplerle oynamaktan hoşlanırlar. Ayrıca oyuncak satın alınırken cinsiyet ayrımı yapmamaya özen gösterin.
Oğlan çocuğu kız oyuncağı, kız çocuğu da oğlan çocuğunun oyuncağı ile oynamak isterse buna izin verin. Becerilerini geliştirecek ise oğlan çocuğunun bebekle, bir kız çocuğunun kamyonla oynamasında hiçbir sakınca yoktur.
En sevilen Aybino oyunları hangileri biraz bilgi verir misiniz?
Az Lakırtı Bol İletişim, Binbir Surat ve Hızlı ve Dikkatli en sevilen oyunlar oldu. Az Lakırtı artık seri oldu. Altı yaş üstü oyununa ek olarak, okul öncesi ve ergen versiyonunu da yaptık. Şimdi eşlerle ve geniş aileyle devam edeceğim. Binbir Surat, çocukların keşfetme, araştırma, ifade etme, sembol, rol yapma, sunma, sözsüz anlatım, dışavurum ve yaratıcılık becerilerini geliştiren eğlenceli bir drama oyunu. Şimdi onda da okul öncesi çocuklar için resimli versiyonunu yapacağız. Hedefim her ailenin evinde Aybino Terapötik Seri’den bir oyun olması. Niye terapötik diye soracaksınız? Ayben’den aldığınız oyunlarla aile içinde terapötik yani iyileştirici bir süreç yaşayabilirsiniz. Mesela bir fuarda anne gelip bana “Ayben Hanım biliyor musunuz eşim Az Lakırtı oynarken kendisiyle ilgili birçok şey fark etti ve biz onları konuştuk ikimize de iyi geldi” dedi. Bu benim için büyük mutluluk. Kendimi o ailenin içinde gibi hissediyorum bu oyunlarla. Evde bir psikolog var gibi yani.
