Bir savaş dulu olan Johanna Eck (1888-1979) 1942 yılından savaşın sonuna kadar, Nazi zulmünün kurbanı olan üç Yahudi’yi evinde gizlice barındırdı. Caecilia Loots da Yahudi çocukları saklayarak hayatlarını kurtardı.
Johanna Eck’in evine ilk olarak sığınan Yahudi, aslında yakından tanıdığı bir ailenin gencecik oğluydu. Savaştan, yıllar öncesinden tanışıyorlardı. Bu genç delikanlının adı Heinz Guttmann’dı. Heinz’ın babası Jacob ve Johanna’nın kocası, I. Dünya Savaşı sırasında birlikte Fransa’ya karşı savaşmışlar ve yakın dost olmuşlardı. Alman asker Eck savaşta ölmüştü, fakat Alman Yahudi’si Jacob Guttmann eve dönebilmişti. Yakın silah arkadaşı Eck’in eşi Johanna ile tanışmış ve aile dostu olmuşlardı.
1942 yılında Jacob, eşi ve çocukları asla geri dönemedikleri Doğu’ya sürüldüler. Ailenin üç çocuğundan biri olan Heinz, tek başına ve yaralı bir biçimde, tutuklanmadan kaçmayı zorlukla başardı. Sokaklarda, korku ve çaresizlik içinde, bir plan yapmadan, kalacak yeri olmadan, yiyecek karnesi olmadan, aç açına umarsızca dolaşmaktaydı.
Saklanmak için başvurduğu herkes, yakalanma korkusuyla bir Yahudi ile ilgili herhangi bir yardım yapmayı reddediyorlardı. Alman tanıdıklarından, sadece Johanna Eck, genç adama yardım etmeyi kabul etti. Ona destek vererek, kendi evine sığınmasına izin verdi. Yetersiz olan yiyecek yardımını ve yemek fişlerini onunla paylaştı. Johanna arada bir, çok güvendiği kendi arkadaşlarından biraz yiyecek fişi alabilmek için, birkaç gün için evinden uzak kalırdı.
Sığınacak yeni bir ev
Bu uzaklaşma sırasında, Kasım 1943’te, yapılan bir hava saldırısı sonucunda, evi yıkıldı. Johanna o sırada evinde olmadığı halde, Heinz için sığınabileceği yeni bir ev ayarladı. Heinz’la gizlice haberleşti, fırsat buldukça onun için yiyecek fişleri ayarladı. Heinz’ı evinde barındıran kadının (Frau M.) evinde Elfriede Guttmann adlı, Yahudi bir kız daha gizleniyordu. Soy isimleri aynı olduğu halde aslında akraba değillerdi. Elfriede ve Heinz, birbirlerini hiçbir zaman görmemişlerdi. Aralık 1943 tarihinde, Gestapo Frau M.’nin evine bir baskın düzenledi. Yataklardan birinin altına gizlenmiş olan Elfriede evden kaçmayı başardı. Fakat Heinz ele geçirildi. Elfriede korku ve yorgunluktan bitmiş bir vaziyette, Johanna Eck’i bulmayı başardı ve olanları anlattı. Johanna bombardımandan sonra evi yıkıldığı için, tek odalı bir daireye taşınmıştı. Elfriede’yi derhal içeri alarak, onu evinde barındırmaya başladı.
Bir gün Elfriede, fırında ekmek kuyruğunda beklerken, uzakta titreyen bir genç kız gözüne ilişti. Bu kız, Doğu Prusya’da Mühlhausen’de yaşarlarken gittiği okulda, kendi sınıf arkadaşı Erika Hartmann’dı. Elfriede derin bir şefkat ve sevgiyle kızın yanına gitti. Ona kesinlikle yardım etmesi gerekiyordu. Kızın elinde, Nazilerin elinden çıkmış kâğıtlar vardı. Kızın elindeki, bir çalışma kampında zorunlu işçi olarak çalışmasına karar verilen bu celp kâğıdını görünce, bu belgenin derhal yok edilmesi gerektiğini söyledi. Sonra Erika’yı yanına alarak onu da, Johanna’nın tek odalı evine götürdü.
30 Ocak 1944 tarihinde, müttefiklerin uçakları, Berlin semalarında belirdiği zaman, artık kurtuluşlarına az kaldığına sevinerek sarmaş dolaş olmuşlardı. Savaş bitince Johanna müttefiklerin ofisine, yanında iki Yahudi kızla birlikte başvurarak, belgeleri bombardımanlarda yandığı halde, Yahudi olduklarını kanıtlayan iki kızı, evinde barındırıp hayatta kalmalarını sağladığını anlattı, ondan sonra müttefiklere emanet etti.
Trajik son
Elfriede’nin sonu çok trajik oldu. Kurtuluştan kısa bir süre sonra, onca badireyi atlatan ve hayatta kalmayı başaran Elfriede, bir mide enfeksiyonunun yarattığı komplikasyon sonucu, Haziran 1946’da hayatını kaybetti. Oysa genç kız kısa bir süre sonra ABD’ye göç için her şeyini hazırlamıştı. Johanna hastanede, yardımcı hemşire olarak, kız ölene kadar yatağının yanında kalarak, ona refakat etti ve baktı.
Kızın ölümünden sonra, Yahudi cemaatine başvurarak, Elfriede’nin annesi, babası ve erkek kardeşinin akıbetini araştırdı. Hepsi de savaşta yok edilmişlerdi. Buna rağmen hepsinin isimlerini kaydetti. Berlin- Wansee Mezarlığında yatan Elfriede’nin mezar taşına onların ve Heinz Guttmann’ın adını da yazdırdı.
Daha sonra Johanna ile yapılan söyleşilerde, onun bu yardımları nasıl bir duygu altında yaptığını sorduklarında, Johanna; “Yardım etmemi sağlayan duygular mı? Aslında hiçbir özel duygu yoktu. İlk aklıma gelen şey, prensip olarak normal bir kişinin, insanlık adına zaten bunu yapması gerekliliği idi. Zorda olan, yaşamı tehlikede olan birine yardımcı olmam şarttı. Bu benim insan olarak sorumluluğum ve görevimdi. Ne zaman böyle bir durumla karşılaştıysam, hep bu şekilde davrandım. Bu çok doğal bir şey çünkü. Beri yandan belki de Tanrı böyle olmasını istediğindendir. Belki içime bu duyguları, O koydu. Bence insanların hepsi eşittir ve farklı değildir. Bir haksızlıkla karşı karşıya geldiğimizde, hepimiz birbirimize el uzatmalı ve destek vermeliyiz. Beni motive eden düşünce ve duygular, bu gibi şeylerdi” diyordu.
11 Aralık 1973 tarihinde, Kudüs’te bulunan Holokost Müzesi Yad Vaşem, Johanna Eck’i, ‘Uluslararası Dürüst’ unvanı ile onurlandırdı.
Caecilia Antonia Maria Loots
1903 yılında, Haarlem’de doğan Caecilia Loots, Mentossori okul sisteminde, öğretmenlik eğitimi aldı. Ciddi öğrenme güçlüğü çeken çocukların gittiği, Amersfoort, Utrecht’te, küçük bir özel okulu yönetti.
1942’de, arkadaşı ondan bazı Yahudi çocukları yanına alıp gizlemesini istediğinde, dindar bir Katolik olan Caecilia bunu kabul etti. Sahte kimlikleri olan bu Yahudi çocuklar arasında, başlangıçta 7 yaşındaki Caroline (Lineke) ve 4 yaşındaki kız kardeşi Marian (Janneke) okula geldi. Okul mükemmel bir saklanma yeriydi.
Sonraki aylarda, diğerleri de; Dori ve Joost van Cleef, Miriam Emanuel, 12 yaşındaki Simone Paur, 17 yaşındaki Betty Springer ve Rosen adında küçük bir çocukla geldiler.
‘Tante Ciel’ olarak çağırılan Caecilia, tüm ev ve okul işlerinde, çocukların gerçek kimliklerini bilen, 17 yaşındaki Dina van Heinigen (daha sonra van der Geld) yardımcı oldu.
Caecilia’nın aldığı risk muazzamdı. Evi, Amersfoort Toplama Kampına yakın bir yerde bulunuyordu dolayısıyla etrafta hep Alman askerleri bulunuyordu. Acil durumlar için tavan arasında gizli bir yer inşa edildi ancak bu yer sadece birkaç kez kullanıldı.
Sürekli olarak evinde yaşayan bu çocuklar dışında, bütün savaş boyunca, zaman zaman birçok yetişkin Yahudi de kısa aralıklarla kadının evine sığınıp, gizleniyorlardı. Bu kişilerin arasında oradaki çocuklardan birinin annesi de vardı. Çünkü daha önce gizlendiği yeri terk etmek zorunda kalmıştı. Bazen de Amersfoort Toplama Kampından kaçmayı başaran, mahkûm Yahudi erkekler de kısa süreliğine onun evinde gizleniyorlardı. Ceecilia ve Dina aynı zamanda ‘Hollanda Antifaşist Direniş Örgütü’ne de hizmet veriyordu. Bu hizmetler arasında bazı gizli bilgiler için kuryelik yaparlar ve kaçak olarak basılan direniş gazetelerini dağıtırlardı. Caecilia, sık sık direniş toplantıları için ev sahipliği de yapardı. Caecilia, 1988 yılında yaşama veda etti.
11 Kasım 1969 yılında, Holokost Müzesi Yad Vaşem, Caecilia Antonia Maria Loots’u ‘Uluslararası Dürüst’ unvanı ile onurlandırdı.
