Özgürlük zamanımızı, Mısır’dan çıkışımızı, bir millet olarak doğuşumuzu kutladığımız Pesah bayramı, bu yıl 8 Nisan Çarşamba akşamı başlayıp, 16 Nisan Perşembe akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Yahudi takviminde ayların başı olarak kabul edilen Nisan ayının 15’inde başlayan Pesah Bayramında, Yahudilerin Mısır’da 210 yıl süren esaretlerinden Tanrı’nın Mucizeleri ile Tanrı’nın Halkı olmak üzere kurtarılmaları kutlanır. Mısır’dan Çıkış, Yahudilerin hayatının vazgeçilmez bir kısmını oluşturur. O kadar ki, On Emir’in ilkinde, sabah-akşam söylenen Şema duasında, Kiduş duasında, her günkü ve bayramlara özel dualarda Tanrı’nın Yahudileri kurtardığı sürekli olarak hatırda tutulur, benliğimizin bir parçası olur. Mısır’dan Çıkış sadece 3332 yıl önce gerçekleşen bir olay değil, bugünümüzde, bizi esir eden ve ilerlememizi engelleyen, kendimizin veya başkalarının bize koyduğu kısıtlamaları da simgeler. Hayatımızın her günü Mısır’dan Çıkış’ı hatırlarken kendi Mısır’larımızın da farkına varmaya ve bunları kırarak özgür olmaya çalışırız.
Tora’da açık olarak söz edilen ilk bayram olan Pesah’ın gereklerini, Tanrı Moşe Rabenu’ya Mısır’dan Çıkış’tan iki hafta önce anlatır. Bu mitsvalar; Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması, Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah korbanı getirilmesi, Pesah korbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılmasıdır.
Hag Ha-Aviv - Bahar bayramı olarak da anılan Pesah Bayramının hazırlıkları büyük dikkat ve özen gerektirir. Evlerimizi Pesah’a hazırlarken, mutfağımızı, odalarımızı Pesah süresince yasak olan hamets’ten temizler, kalan hamets erzaklarımızı evden çıkarıp satar, gözümüzden kaçmış olabilecek hametslerin de iptal edilmesi için Kol Hamira deklarasyonunu dile getiririz.
Evi Pesah’a uygun hale getirmek
Evlerimizi Pesah’a uygun halegetirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:
1) Hametslerin evden çıkarılması ve satılması
Pesah’a kadar tüketilemeyecek hametsi ziyan etmemek için, bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Rabanut aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’.Bu konuda bilgi almak için cemaat Rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak yeterlidir.
Nasıl yapılır?
[email protected] mail yollanarak Mehirat Hamets formu istenir. Formdaki açıklamalara uygun şekilde doldurulduktan sonra tekrar aynı mail adresine yollanır. İşlemin devamı, Rabiler tarafından yerine getirilir.
2) Mutfak araç ve eşyalarının Pesah için hazırlanması
Sadece Pesah’ta kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa mutfak eşyaları, mevcut kap kacak, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır:
Nasıl yapılır?
a) Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş, vb için Libun - ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır.
*Metal ve tahta kaplar ‘sıfırlanabilir’.
*Çatal, kaşık, tencere vb, Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.
*Mermer mutfak tezgâhı ve bulaşıkların yıkandığı lavabo Iruy-dökme yöntemiyle üzerine kaynar su dökülerek Pesah’a hazırlanır. Mermere zarar verme endişesi varsa, mermer mutfak tezgâhı hamets için kullanılmamış alüminyum folyo veya naylonla kaplanıp kenarları bantlanabilir. Şabat’ta yemeklerin ısıtılması için kullanılan elektrikli platalar da, üzerlerine hamets için kullanılmamış alüminyum folyo örtülerek Pesah süresince kullanılabilir.
b) Sıfırlanamayanlar - Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir.
c) Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir. DİKKAT!! Bu, cam eşyanın üzerinde hiçbir çizik olmadığından emin olduğumuz durumlar için geçerlidir.
d) Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.
e) Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjan ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.
f) Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak 1 saat bekletilir, ancak ondan sonra kullanılabilir.
g) Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjan ile birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.
DİKKAT! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kaçaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb. Kaşer Lepesah-Pesah’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.
Not: Seder ve Pesah Hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası”nda mevcut. (www.gozlemkitap.com)
Ayrıca Pesah’ın ABC’si, Pesah Felsefesi, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Yemek Tarifleri: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=72&Itemid=43
3) Pesah süresince yenilecek- Kaşer LePesah ürünler
Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm diğer yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.
Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer LePesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer (Dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (Dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir.
Nereden alınır?
Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edileceği, hahamlardan ve/veya www.denetgida.com.tr’den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.
Kimha Depisha - Maot Hitim / Pesah için un - buğday parası
Yahudi cemaatlerinde yaygın olarak Nisan’ın ilk günlerinden itibaren, toplum bireylerinin her birinin bütçesine göre Kimha Depisha (Pesah için un) veya Maot Hitim (buğday parası) adıyla bilinen fonları toplama geleneği vardır. Bu fonlar ihtiyaç sahiplerine Pesah Bayramı süresince matsa sağlamak için kullanılır. Ayrıca ihtiyaç sahiplerine bayram için şarap, et, balık gibi erzak veya bunları kendilerinin alabilmeleri için bütçe tedarik edilir.
Nasıl yapılır?
Bu mitsvayı Matan Baseter gibi yardım kuruluşlarını veya Rabilerimizi arayıp Kimha Depisha/Maot Hitim için katkıda bulunmak istediğimizi belirterek yerine getirebiliriz.
Pesah boyunca yenilmesi yasak olan hamets nedir?
Hamets, ‘kabaran’ demek değildir.
Beş tahıl -buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı- veya bu tahıllardan üretilen un ve benzeri maddeler su ile temas edip 18 dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde, hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve Rabi’lere danışılması gerekir.
Kaşer LePesah ürünler kullanılarak yapılan ve kabaran Pesah keki, Kaşer LePesah’tır, yani Pesah’ta yemeye uygundur.
