4 Nisan Cumartesi - 10 Nisan
Şabat Agadol-Büyük Şabat: Pesah’tan önceki Şabat, bu isimle anılır.
Yahudiler Mısır’da esir olarak yaşadıkları halde, o yıl bir Şabat günü olan 10 Nisan’da Tanrı’nın Emrine itaat ederek evlerine birer kuzu alır ve 14 Nisan öğleden sonra bunları Pesah korbanı olarak kesmek ve kanını kapı pervazlarıyla kirişlerine sürmek üzere dört gün boyunca evlerinde bağlı tutarlar (Şemot 12:3-7). Mısırlılar, Yahudi komşularına bu kuzuları neden alıp bağladıklarını sorduklarında, bu kuzuları 14 Nisan’da Tanrı adına Pesah korbanı olarak kesecekleri cevabını alırlar. Mısırlılar, kuzuya tapmalarına, bu kuzuların korban edileceğini bilmelerine ve çok hiddetlenmelerine rağmen, bir mucize eseri Yahudilere hiçbir şey yapamaz. Şabat Agadol’de, bu mucize anılır.
Aynı zamanda bu Şabat’ta Peygamberler Kitabından okunan aftaranın son pasuğunda da Maşiah’ın geleceği ‘büyük gün’den bahsedilir: “İşte Ben [Tanrı] büyük ve dehşet verici günün gelişinden önce size Eliyau Anavi'yi göndereceğim.” (Malahi 3:23).
Ek olarak, Pesah’tan önceki bu Şabat günü, rabiler cemaate Pesah Bayramı ile ilgili detaylı bilgiler verdiklerinden dolayı bu Şabat, Şabat Agadol adıyla anılır.
7 Nisan Salı - 13 Nisan
Mehirat Hamets-Evdeki hametslerin satılması: Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye halen vekâletname yollanmadıysa, faks veya e-posta olarak bugün yollanılır. İletişim: [email protected]
Bedikat Hamets-Akşam hamets kontrolü: Evdeki hamets’in mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir: Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Biur Hamets / Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere hamets’i yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.
Arama bittikten sonra da evde kalmış olan ve gözden kaçan hamets için onların iptali deklarasyonu Kol Hamira üç kez söylenir: Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti, Dela Hazite Udla Biarte Udla Yadana Le, Livtil, Veleeve Keafra Deara / Sınırlarım içinde olup, görmediğim, yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi (değersiz) sayılsın. Bu bölüm, Türkçe söylenir.
Kişinin bir kağıda, yaptığı için pişman olduğu davranışlarını, kendisine ve etrafına iyi gelmediğini düşündüğü huylarını yazıp, ertesi sabah yakılan hametslerle ateşe atması veya toprağa gömmesi de iyi bir davranıştır.
8 Nisan Çarşamba - 14 Nisan
Taanit Behorot-Siyum Masehet: Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (Behor), oruç tutar, oruç akşam Pesah kiduşu ile kesilir. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü Tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitsva (mitsva ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyum’u dinleyip anlayan behorlar, Siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar.
(DİKKAT! COVID-19 tedbirleri çerçevesinde sinagoglar kapalı olduğu için, rabilerimizin on-line olarak yapacakları Siyum Masehet’in detayları, tüm diğer Pesah duyuruları gibi Türk Yahudi Toplumu Facebook, Twitter, Instagram hesaplarından ve Rabilerimizin sosyal gruplarından takip edilebilir.)
Evdeki hametslerin satılması- Evdeki hametslerin satılması için rabilere vekâletname yollanmadıysa bugün yollamak için artık son gündür. İletişim: [email protected]
09.50 Biur Hamets-Hametslerin bitirilme saati: Evvelki gece bulunmuş olan son hamets parçaları yakılır. Hamets yakıldıktan sonra şu sözler söylenir: Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte, Dehazite Udla Hazite, Deviarte Udla Biarte, Livtil, Veleeve Efker Keafra Deara / Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.
Sabah 09.50’den itibaren, artık ne ekmek, ne de matsa yenebilir. Matsa’nın görülmeyeceği şekilde, matsa’dan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, börek, köfte, Pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.
Eruv Tavşilin
Cuma günü Yom Tov’dur. Yom Tov’da Şabat için yemek pişirme hazırlığı yapmak yasaktır. Bu nedenle çarşamba günü bir katı yumurta ve matsa alınır, Eruv berahası, “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat İruv / Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere İruv (karıştırma/birleştirme) mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen Tanrı’mız Mübareksin” söylenir ve bu Eruv ile cuma günü işlerine başlanmış sayılır. Yoksa cuma günü yemek pişirilemez.
Şabat için yemek pişirmeyi dinen uygun hale getiren Eruv Tavşilin-İruve Tavşilin (pişmiş yiyeceklerin birleştirilmesi) bayram şerefine mumların yakılmasından önce yapılır.
Rabilerimiz tüm şehir için Eruv Tavşilin yapmaktadır, ama kendi evlerinde Eruv tavşilin mitsvasını yerine getiren kadınlarımız takdire layıktır.
Eruv Tavşilin kuralları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1032&Itemid=169
* Yom Tov’da daha önceden yakılmış bir ateşten faydalanılabilir. Bugün bu amaçla 48 saat yanacak bir mum yakılır. Böylece cuma sabahı bu ateşten faydalanılarak Şabat yemekleri yapılabilir ve Şabat mumları da gün batmadan bu ateşten faydalanılarak yakılabilir.
* Pesah akşamı-Allel: Normalde sabah duası sırasında okunan Tanrı’ya şükran methiyelerinden oluşan Allel duası; akşam duası sırasında ligmor-tam olarak okunur.
* Bayram Mumları: Güneş batmadan önce yakılır ve berahası söylenir: Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov / Bizlere Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin”
*Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.
* Pesah’ın ilk gecesi Şemot 12:42'e dayanarak leil shimurim (bir koruma gecesi) olarak adlandırılır.
*Afikoman: Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir, ilk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.
9 Nisan Perşembe - 15 Nisan
Yom Tov
* Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
* Tikun Atal-Pesah’ın birinci günü sabah duasında Musaf Amidasında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua - Tikun Atal okunur.
* Morid Atal-Sabah duasında Musaf Amidasından başlayarak, artık “Maşiv aruah umorid ageşem / Rüzgar estirir ve yağmur yağdırırsın” kısmının yerine “Morid atal / Çiyin düşmesini sağlarsın” bölümü söylenir.
* İkinci gece akşam duasında yine Allel okunur.
* Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.
* Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.
DİKKAT! Akşam-Sefirat Ha-Omer-Omer sayımına bu akşam başlanır. Bayramın ikinci gecesinden itibaren 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot Bayramıdır.
Omer ve Tora: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2697#Content
10 Nisan Cuma-16 Nisan
Yom Tov
*Sabah duasındatam Allel okunur.
*Çarşamba günü yaktığımız 48 saatlik mumun ateşinden faydalanılarak Şabat yemekleri yapılır. Güneş batmadan önce Şabat onuruna mumlar yakılır ve berahası söylenir:Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat-Bizlere Şabat mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.
Şabat akşamı da her Cuma akşamı yaptığımız Şabat Seder’i yapılır: Melekleri masamıza davet ettiğimiz Şalom Alehem, evin erkeğinin evi yuva haline getiren eşine takdirini ifade ettiği Eşet Hayil, Şabat’ı kutsadığımız ve Kaşer LePesah şarapla yaptığımız Kiduş, çocuklara verilen berahalar, matsayemeden önce ellerin berahayla yıkanması- Netilat Yadayim veiki bütün matsaile söylenen Hamotsi duası, yemekten sonra Tanrı’ya bize verdikleri için şükrettiğimiz Birkat Amazonduası.
11 Nisan Cumartesi-17 Nisan —14 Nisan Salı- 20 Nisan
11 Nisan Cumartesiden 14 Nisan Salı güneş kadar -Hol Amoed-Medyanos-Bayramın ara günleridir.
*Sabah duaları sırasında tefilin takılmaz.
*Tanrı’ya şükran methiyeleri Allel; Pesah’ın ara günlerinde yarım olarak söylenir.
*Dualara ve Birkat Amazon’a Yaale Veyavo kısmı eklenir.
14 Nisan Salı- 20 Nisan
*Yom Tov şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır: “ Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi, Sen, Tanrı’mız Mübareksin.”
15 Nisan Çarşamba- 21 Nisan
Yom Tov -Şevii Şel Pesah-Pesah’ın yedinci günü-
*Pesah’ın yedinci günü,Keriat Yam Suf- Kızıldeniz’in yarılıpYahudilere geçit verdiği günolarak kabul edilir. Kızıldeniz, Yahudiler geçtikten sonra, onları yakalayıp esaret hayatına geri döndürmek için peşlerinden gelen Mısırlıların üzerine kapanır, Firavun hariç bütün Mısır ordusu Kızıldeniz’de boğulur. Düşmanlarımız olsa bile, Tanrı’nın yaratmış olduğu bu kişilerin ölümü sebebiyle sevinmeyiz ve bu gün tam değil, yarım Allelsöyleriz.
16 Nisan Perşembe- 22 Nisan
Yom Tov--Şemini Şel Pesah--Pesah’ın sekizinci günü
*Sabah duasında yarım Allel söylenir.
*Seudat Ha Maşiah-Maşiah Seudası- Pesah Bayramının bu son öğününde, Maşiah’ın, kurtuluşun gelmesindeki rolü üzerinde yoğunlaşılır.
*Avdala- Yıldızlar çıktıktan sonra Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için Avdala yapılır.
Avdala töreni, bu yılki Pesah Bayramının sona erdiğini simgeler.
DİKKAT! Avdala’dan sonra yenmesi düşünülen hamets, gündüzden eve sokulmaz. Eve hamets’in kırıntısının bile girmemesi kuralı, Pesah Bayramı bitene kadar geçerlidir. Pesah Bayramı bitişinde, Pesah için kullanılan eşyalar yerlerine kaldırılıncaya kadar hamets yenilmez.
17 Nisan Cuma-23 Nisan
Bayramın ertesi günü Isru Hag- Isru: bağlamak; hag: bayram.
Isru Hag,Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Pesah- Şavuot- Sukot bayramlarının bittiği günün ertesi günüdür.
Bayramdan sonraki gün, bayramdan kalan ışıltıyı taşır ve bu şekilde bayrama bağlanır. “İplerle bağlayın bayram korbanını” (Mezmurlar 118:27).
Bayramın uzantısı olarak kabul edilen bugünde oruç tutulmaz. Ayrıca ay sonuna kadar Tanrı’ya yakarış duaları- tahanunim söylenmemeye devam edilir.
Talmud Bilgelerine göre, bayrama, yemek yiyip içerek gün ekleyen kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler.
Ben Ish Hay, bunun ardındaki mantığı soranlara, Arizal’ın bir öğretisini anlatır. Buna göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM Yayıncılık’tan-Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante, ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından ve www.torahtots.com, www.aish.com, www.chabad.org, www.iyyun.com, http://torahinmotion.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi rabilerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
