• Annemin uyarısı, bir geçmişin kalıntılarından olsa gerek. Çünkü Yahudiler, sadece Türkiye´de değil dünyanın birçok yerinde de yargıların ve önyargıların öznesidirler. Zeki, başarılı ve çalışkandırlar ama cimridirler. İyi ve güvenilir tüccar ve komşudurlar ama sadece birbirlerini tutar ve kayırırlar. Dünyadaki ünlü bilim insanlarının çoğu Yahudidir ama güçlerini kötüye kullanıp dünyayı karıştıran ajan da yine onlardır. Boyozu ve sübyesi efsanedir ama ah o Yahudi lobisi yok mu; her kötülüğün müsebbibidir. REYAN TUVİ – www.t24.com.tr
"Hiçbir tarih kitabında rastlamadığım detaylardı bunlar" diyor Meseri: "İzmir'den yola çıkıp İstanbul'da bir geceliğine konuk edildiklerinde ne pişirdikleri, o sabahki kahvaltının detayları, geminin adı… Eski anlatılarına farklı tonlar, ayrıntılar, bilgiler katmaya başlamıştı. Annem artık son göçünü yaşarken, hikâyelerini Aylin'le kaydetmeye karar verdik."
Kuryel, birçok Yahudi çocuk gibi, "gramama" diye çağırdığı anneannesinin anılarını dinlerken, bu alana başkalarını da davet etme fikri doğuyor: "Kaydı tutulamayan hikâyelerin yok olmasından endişe duydum. Hem kitabın çerçevesine hem ismine o gece karar verdik. Kişisel deneyimler olarak kalmasın toplumsala da ışık tutsun istedik."
Kitap, bir taraftan azınlık deneyimlerinin zenginliğine işaret ederken bir taraftan da yitip giden bir kültürün de sinyallerini veriyor. Yahudi nüfus gittikçe azalıyor, karma evlilikler artıyor, Türkiye'de son yıllardaki siyasi ve ekonomik baskılar yüzünden gençler ve aileler göç ederken 1492'de İspanya'dan kovulup Osmanlı'ya gelen Sefaradlar'ın konuştuğu "Judeo Espanyol" ya da halk arasındaki adıyla Ladino, kaybolan dillerin arasına karışmak üzere. Kuşkusuz bazı davranışlar değişmiyor; mesela Yahudiler'in hâlâ ön plana çıkmaktaki isteksizliği ve göze batmamak için gösterdikleri çaba. Yani Yahudiler tarafından içselleştirilen "kayadez" (susalım) tutumu. Kitapta "Şahit" maddesinde; evde otururken sokaktan gelen gürültüyü merak edip pencereye çıkıldığı taktirde şahit alınma korkusuna dem vuruluyor örneğin.
Bu deneyimler, Yahudilik kimliği üzerine kafa yormamış benim gibilerde de birçok çağrışım yaratıyor. Yahudiler siyaset konuşurken er geç sarfettikleri, annemin bana espiriyle, hece hece söylediği o cümleyi hatırlıyorum: "no me kariştireyo de los meseles del hukumet." (Hükümet meselelerine karışmam). Geleneğe göre, anneannemin ismi Raşel'i almam gerekirken, Reyan adında karar kılınmasında annemin açıklaması geliyor aklıma: "Ne lüzum var! Türk vatandaşı Türk ismi olmalı, yaşadığın memlekete saygıdır. Hem söylemesi yazması zor, okulda alay konusu olurdun." Sonra da yanlış bir izlenime kapılmayayım diye ekliyor: "Korkudan değil…" "Ne luzüm var!" uyarısına bugün hâlâ yetişkin yaşlarımda bile sık sık maruz kalırım.
Annemin uyarısı, bir geçmişin kalıntılarından olsa gerek. Çünkü Yahudiler, sadece Türkiye'de değil dünyanın birçok yerinde de yargıların ve önyargıların öznesidirler. Zeki, başarılı ve çalışkandırlar ama cimridirler. İyi ve güvenilir tüccar ve komşudurlar ama sadece birbirlerini tutar ve kayırırlar. Dünyadaki ünlü bilim insanlarının çoğu Yahudidir ama güçlerini kötüye kullanıp dünyayı karıştıran ajan da yine onlardır. Boyozu ve sübyesi efsanedir ama ah o Yahudi lobisi yok mu; her kötülüğün müsebbibidir.
Kuryel, anlatıların gösterdiği çelişkiye değiniyor: "Yahudiler hiçbir zaman tam buralı kabul edilmiyor ama göç ettikleri zaman da, mesela, yeterince sadık olmamakla da suçlanıyorlar. Aynı göçmenler ile ilgili söylemlerdeki çelişkiler gibi: göçmenler bir yandan tembeller, bir yandan da işlerimizi çalıyorlar. Bu kadar tembel iseler nasıl işlerimizi çalıyorlar? Stereotiplerin onulmaz çelişkileri işte."
Bazı batı ülkelerinde Yahudi kalmamış olsa da, antisemitizm dünyada ikinci en yaygın ırkçılık olarak varlığını sürdürüyor. Sıradan Yahudi düşmanlığı sayesinde Türkiye'de her Yahudi diplomatik kariyer yapar, hiçbirimiz Mülkiye'de okuyamadığı halde hepimiz İsrail'in elçisiyizdir. Uzun yıllar benim başıma gelmediği sanrısını besledim. Okulda bayrak töreninde istememe rağmen bayrağı tutma görevinden men edilmemi bile ancak yıllar sonra Yahudi düşmanlığı olarak kodladım. Çünkü aslında ağır geliyor böyle bir düşmanlığın nesnesi olmayı kabul etmek. Ne de olsa yıllarca "Türk'üm Doğruyum…" ile başladık güne.
REYAN TUVİ
O’nun sesindeki Ege kokusunu ancak büyüyüp de aklım başıma geldiğimde algılayabilmiştim. “İzmir’i neden seversiniz?” sorusunun önemli yanıtlarından biriydi aynı zamanda ve bu kentin sesli tarihi yazılacaksa ona da birkaç sayfa ayırma zorunluluğu vardı… Sözünü ettiğimiz kişi yoksul bir İzmirli Sefarad Yahudisi çocuğu olarak dünyaya gelen ve İzmir’de doğup da “evrensel başarıyı yakalamış” bir kişi olarak hâlâ alkışladığımız Dario Moreno… Şöyle bir baktığımızda geride kalan 20. yüzyılda evrensel başarıyı yakalamış kaç İzmirli vardır ki? Ekrem Akurgal, Halikarnas Balıkçısı, Ahmed Adnan Saygun ve Dario Moreno… Beşinci ismi bulmakta zorlanıyorum açıkçası…
Aslında Mehmet Karabel abimiz yazar diye bekledim dün. Çünkü 3 Nisan onun doğum günü idi ve 47 yaşındayken 1 Aralık 1968 tarihinde Yeşilköy Havalimanı’nda geçirdiği beyin kanaması sonucu hayatını yitirmişti. Öldüğünde sadece İzmirliler değil, Akdeniz’in bir çok ülkesinde yas tutuldu. Kendisi bazı “yazarların” ifade ettiği gibi Levanten değil, Portekiz kökenli bir Yahudi idi. 3 Nisan 1921 tarihinde Mezarlıkbaşı’ndaki yoksul yahudhanelerden (aile evlerinden) birinde David Arugente (Yani İspanyolca gümüşi demek) adıyla doğmuştu.
O dönemde İzmir Musevileri’nin çoğunluğu yoksuldu ve 12 aile bir evde, bir aile evinde yaşardı. Babası bir çok yoksul yahudiden farklı olarak sürekli bir “memuriyet” bulmuştu. Bir Fransız şirketi olan İzmir-Kasaba Temdidi Demiryolu Hattı’nda çalışıyordu ama baba Arugente talihsiz bir cinayete kurban gidince, annesi Roza, “Ben ona bakamayacağım” demiş, Nido De Guerfanos denilen daha sonraları Allians mektebi olacak olan yetimhaneye vermişti küçük David’i…
Cumhuriyetin ilanı sonrasında hızla gelişen İzmir’de yeni yönetimin yurttaşların tümüne büyük katkısı olmaya başlamıştı. İlkokulu İzmir’de bitiren David’i bir süre sonra annesi yeniden yanına alacaktır. Ölümünden sonra Hayat Mecmuası yakınlarını İzmir’de ararken Alber Dinar adlı İzmirli iş adamının Dario Moreno’nun en yakın arkadaşı olduğunu öğrenir. Bundan sonrasını Alber Dinar şöyle anlatır: Bir yandan orta-okula devam eden Dario Moreno, bir yandan da hayat gailesine düşmüştü.
NEDİM ATİLLA
http://www.egedesonsoz.com/yazar/tatli-ve-sevgili-sehrinden-cok-uzakta-degil/14441
NEW York’un Manhattan bölgesindeki Beşinci Cadde’deki sinagog geçtiğimiz günlerde, bugüne kadar görmediği bir kalabalığı ağırladı.
İki gün boyunca 4 bin 600 kişi bilet alarak bu Yahudi mabedine geldi.
Hem de ne için biliyor musunuz? En fanatik Yahudi cemaatini eleştiren bir dizi filmi tartışmak için.
Peki neydi bu film? Konu şu: New York’ta Hasidim cemaatine mensup bir kız 19 yaşında görücü usulüyle evlendiriliyor.
Hasidim cemaati Yahudiliğin en katı, en fanatik tarikatı olarak tarif edilebilir.
Dizi işte oradan kaçıp Berlin’de bir müzik okuluna sığınan genç kadının hikâyesini anlatıyor.
Film Aşkenaz Yahudilerin, yani Kuzey Avrupa’da yaşayan Yahudilerin 1000 yıldan beri kullandığı Yidiş dilinde çekilmiş.
Filmi yapanlar, yönetmen, oyuncuların tamamına yakını Yahudi...
Başrolü oynayan İsrailli oyuncu Shira Haas olağanüstü bir performans gösteriyor.
BU diziyi seyrettiğim gecenin sabahı korona olaylarını izlerken bir habere rastladım.
Koronvirüs İsrail’de en hızlı biçimde bu filmde anlatılan Hasidim cemaati içinde yayılıyormuş.
Dizi filme gelince, Yahudi cemaati içinde kendi payıma ilk defa bu kadar çarpıcı bir fanatizm eleştirisi seyrediyorum.
Tabii film sadece Hasidim cemaati eleştirisi değil.
Dünyanın bütün fanatik dindarlarına yönelik bir eleştiri olarak seyrettim.
ERTUĞRUL ÖZKÖK
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/ertugrul-ozkok/anadolu-wafflea-sizce-kac-puan-verir-41483208
Gantz’ın Netanyahu ile bir birlik hükümetine girme kararı Yair Lapid’in partisi Yesh Atid ve Moşe Ya’alon’un partisi Telem’in ittifaktan ayrılmasıyla sonuçlandı. Hendel ve Hauser Telem’den ayrılırken, Gesher de sol partilerle ilişkisini bitirdi. Ve bir başka gariplik oldu, Gantz eski ortaklarının hayır oylarına karşı Likud’un destek oylarıyla yeni meclis başkanı seçildi.
Gantz, "olağanüstü durumların olağanüstü kararlar alınmasına neden olduğunu" açıkladı. Haksız değil. Koronavirüs'e karşı hiçbir ülke hazırlıklı değildi, İsrail’in başa çıkması gereken bir ekonomik krizi vardı ve en kısa sürede bu bir yıllık kördüğümün çözülmesi gerekiyordu. Gantz belki bu kararla kendi siyasi hayatını sona erdirdi ancak tüm seçim kampanyalarında belirttiği "Önce İsrail" vaadine uymuş oldu ve bu siyasi krizi bitirecek önemli adımı attı.
Son durumda bir değişiklik olmazsa, Netanyahu başbakanlığında kurulacak hükümet 78 sandalye sahip gözüküyor. Üç yıl olarak hesaplanan koalisyonda ilk 18 ay Netanyahu, daha sonra Gantz başbakanlık yapacak. Ancak bu koalisyonun 18 ay bile süreceği, özellikle Koronavirüs salgını bittiğinde bir hayli şüpheli. Bakanlıklar her iki grup arasında eşit dağıtılacak ve bu durum bakanlık sözü alan sağ bloğu bir hayli kızdırmışa benziyor. Meclis başkanlığı görevini teslim ettikten sonra Gantz başbakan yardımcısı ve büyük ihtimalle dışişleri bakanı olacak. Ancak meclis başkanı olduğu sürece önemli bir güce sahip. Hala hakkında dava açılmış bir başbakanın hükümet kuramayacağı veya bir ismin ancak iki kere artarda başbakanlık yapabileceği ile ilgili yasaları oylamaya sunabilir. Mecliste eski ortakları halihazırda onu hainlikle suçluyor olabilirler ama bu konudaki bir oylamada onu destekleyeceklerdir.
Koronavirüs Netanyahu’ya ihtiyaç duyduğu yaşam öpücüğünü sağladı ve yine hiç beklenmeyeni başardı. Netanyahu eninde sonunda davalarla karşı karşıya gelecek, bundan kaçışı yok. Eğer suçlu bulunursa cezasını çekecek. Ama eğer suçsuz bulunursa bir bakarsınız bilindik bir hikaye kendini tekrar eder, Netanyahu başbakan değil de devlet başkanı olarak karşımıza çıkar ve o makamın yetkilerini arttırır.
KAREL VALANSİ
https://t24.com.tr/yazarlar/karel-valansi/surprizler-ulkesi-ve-siyasi-sihirbazi,26072
Netten okumalar
https://indigodergisi.com/2020/04/unorthodox-netflix-dizisi/
https://odatv4.com/gazeteci-mossad-baskaninin-yolunu-kesti-gozaltina-alinmadi-03042009.html
https://www.arkitera.com/proje/izmir-musevi-cemaati-merkez-binasi-saar-asamayim-sinagogu/
https://www.haberturk.com/yazarlar/mehmet-acar/2635884-new-yorktan-kacis
Takılan tweetler
Yakup Dinler Bahçeli ev #EvdeKalTürkiye @YakupDinler 2 Nis
Ağlayan turistlerin rehberliğini yaparak Türkiye'yi ve Kapadokya'yı en iyi şekilde tanıtan değerli dost Daryo Cömert'i maalesef #covid19 sebebiyle kaybettik.
Toprağın bol olsun güzel insan, seni hep güzel anacağız Dalgın surat #EvdeKal
https://twitter.com/YakupDinler/status/1245727089397030912
Enver Arcak@ankyranos 30 Mar
Dün gece Ankara Yahudi Mahallesinde maalesef yanan kerpiç ve ahşap tarihi binanın 2016'da Hermana belgeseli esnasında çektiğimiz görüntüleri.
https://twitter.com/ankyranos/status/1244713940296368128
ModaVakkodur@ModaVakkodur 31 Mar
VAKKO Kuruluşları olarak COVID-19 salgınında görev yapan doktorlarımıza,sağlık çalışanlarımıza teşekkür ediyor bu seferberlik için,VAKKO ÜRETİM MERKEZİ'ni Sağlık Bakanlığı’mıza teslim etmek üzere maske üretimine tahsis ediyoruz. Sağlıklı günlere #EvdeKal #MesafelereRağmenBirlikte
https://twitter.com/ModaVakkodur/status/1244957597373005825
Gökhan Karataş@karatasgokhan_30 Mar
Balkan Harbi'ne gönüllü olarak katılan, Yahudi vatandaşlarımızdan "Yako oğlu Mordehay" Sirkeci'de...
https://twitter.com/karatasgokhan_/status/1244633014270857216
KORONA GÜNLERİNDE AĞA TAKILANLAR
https://www.karar.com/korona-nesli-ve-yarinin-dunyasi-1553238
https://t24.com.tr/haber/ab-den-italya-ya-ozur-mektubu-artik-yaninizdayiz,870403
Bizim küçük Fener'de şöyle küçük bir dayanışma sepeti oluştu.. Komşumuz Jeff akıl etti, teker teker hepimiz katılıyoruz.. Aranızda bilmediğimiz komşularımız vardır belki ya da sizin de kendi komşularınız için bir sepetiniz olur.. belli mi olur :)
https://twitter.com/melikecapan/status/1245649257148739587
https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/sahver-kaya/21-yuzyilin-firsati-diyenler-var-41484058
https://www.dw.com/tr/koronavir%C3%BCs-sonras%C4%B1-d%C3%BCnya-nas%C4%B1l-olacak/a-53007573
https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2020/04/05/karantinada-ayakkabi-almayi-inan-anlamiyorum/
